10 lat piekła w Legii Cudzoziemskiej

Monografia w serii Zarys Historii Wojennej Pułków Polskich w Kampanii Wrześniowej, ukazująca genezę powstania i szlak bojowy 79 pułku piechoty. Zeszyt nr 146

Prawdziwa historia Stefana Przybylika pseud. „Gruch”, jednego z trzystu szesnastu cichociemnych spadochroniarzy Armii Krajowej wyszkolonych w Anglii i zrzuconych do Polski w czasie II wojny światowej. Wielokrotnie wymykał się śmierci, nie złamały go trzy totalitaryzmy. Sowiecki w łagrach, niemiecki na środku Atlantyku i ten w gestapowskim więzieniu. Nie złamali go też stalinowscy funkcjonariusze Urzędu Bezpieczeństwa PRL. Jako ukryta opcja – w zależności od potrzeb: zachodnioniemiecka, amerykańska, angielska albo imperialistyczna – był obiektem zainteresowania służb aż do końca socjalizmu. Jest w tej opowieści wszystko, co zawierać mógłby scenariusz wielkiego wojennego filmu sensacyjnego – walka, więzienie, głód, mróz, spiekota i pragnienie, ucieczka, niewola, morskie katastrofy, beznadzieja rozbitka, wędrówka wycieńczonego włóczęgi przez bezdroża imperium, tortury, desant na zapleczu wroga, zdrady, okręty podwodne, skoki spadochronowe, sytuacje bez wyjścia i zaskakujące zwroty akcji. Jednego tylko brakuje – fikcji. Stefan Przybylik jest autentycznym bohaterem autentycznych wydarzeń. ze wstępu Marka Przybylika

Marian Chodacki nie miał złudzeń co do losu Polski po konferencji jałtańskiej. Uważał, że tylko kwestią czasu jest powstanie rządu zdominowanego przez komunistów. I nie pomylił się, bo właśnie taki był koalicyjny Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej. Jako kierownik Samodzielnej Placówki Wywiadowczej „Estezet” w Nowym Jorku Chodacki zdawał sobie sprawę, że na niego i jego pracowników czyha niebezpieczeństwo. Dlatego już w marcu 1945 roku zaczął ukrywać archiwa „Estezet” w klasztorze Sióstr Nazaretanek w Torresdale w Pensylwanii. W testamencie sporządzonym w 1949 roku napisał, że po jego śmierci zbiory odzyska tylko ten, kto będzie znał miejsce ich przechowywania, hasło słowne i przedstawi upoważnienie odbioru. Wskazówki te rozproszył wśród znajomych. Ale już w 1959 roku za pośrednictwem zaufanych ludzi potajemnie wydobył archiwum i ukrył je w nowojorskim Instytucie Józefa Piłsudskiego w Ameryce. Tam pozostało ono niezidentyfikowane aż do jego śmierci w 1975 roku. Archiwum „Estezet” stanowi najpełniejszą, tym samym bezcenną, zwartą kolekcję dokumentów polskiego wywiadu II Rzeczypospolitej.

Niniejszy tom kończy definitywnie cykl „Oficerowie wywiadu…”, zainaugurowany w 2009 r., który po 13 latach udało się autorom domknąć. Nie oznacza to, że w tomach uwzględniono już wszystkich zaangażowanych w pracę wywiadowczą oficerów II RP. Należy przy tym zwrócić uwagę na przyjętą przez autorów zasadę, a mianowicie uwzględnianie tylko tych, którzy służyli w wywiadzie przed wojną oraz w trakcie kampanii wrześniowej oraz w ramach PSZ.
Praca podjęta w 2009 r. dała dużo satysfakcji autorom, poszerzyła ich pole badawcze, które objęło kilkanaście archiwów w pięciu państwach. Ważnym elementem składowym pracy były też kontakty osobiste z rodzinami poszczególnych oficerów, które doceniały, także poprzez swoje zaangażowanie, możliwość ich uwiecznienia, a przede wszystkim uznanie ich pracy i zasług, które z reguły pozostawały bezimienne. Łącznie w pięciu tomach zaprezentowano 311 biogramów, które objęły 1800 stron.
We Wstępie umieszczone zostały odnośne podziękowania skierowane pod adresem osób, jak i instytucji, bez pomocy i wsparcia których cykl publikacji nie mógłby się ukazać. Związek autorów z problematyką wywiadowczą będzie miał swój dalszy ciąg w postaci publikacji poświęconej działalności Szkoły Oficerów Wywiadowczych, funkcjonującej w latach 1941–1946 w Wielkiej Brytanii.

"We wrześniu 1939 r. wąskie i kręte uliczki Tomaszowa Mazowieckiego stały się miejscem dramatycznych wydarzeń. Niemiecki atak wywołał nieopisany chaos w szeregach polskich obrońców miasta. Zaskoczeni żołnierze często na własną rękę próbowali wydostać się z matni,
natomiast oficerowie usiłowali zapanować nad sytuacją. Nie pomagała im w tym jednak, podawana z ust do ust, informacja o śmierci dowódcy płk. Stanisława Hojnowskiego.
Przez wiele lat szczegóły tego wydarzenia budziły kontrowersje.
Od czyjej kuli zginął ostatni dowódca 45 Pułku Piechoty z Równego
na Wołyniu? Miejscowych Niemców z V kolumny, żołnierzy regularnych oddziałów Wehrmachtu czy może spadochroniarzy zrzuconych na tyły polskich wojsk?
Na te i wiele innych pytań odpowiedzi udziela autor pierwszej biografii bohaterskiego obrońcy Tomaszowa Mazowieckiego. Warstwę faktograficzną publikacji wzbogacają unikalne zdjęcia i dokumenty pozyskane z archiwów rodzinnych.
"

Kolejna monografia pułku z uwzględnieniem jego szlaku bojowego w okresie kampanii wrześniowej. Zeszyt nr 183