100 dni operacji łódzkiej 1914 roku na łamach ówczesnej prasy

Jest to powtórne wydanie klasycznej biografii Aleksandra Wielopolskiego, którą Adam M. Skałkowski przygotowywał w latach wojny pracując w czasie okupacji w archiwum rodzinnym potomków margrabiego. Rzecz ukazała się w roku 1947 i do dzisiaj stanowi podstawowe opracowanie dziejów Wielopolskiego. Ta świetna monografia historyczna pozwala bardzo dokładnie prześledzić losy, sposób myślenia i metody działania najważniejszego polityka polskiego w rosyjskim zaborze w epoce poprzedzającej Powstanie Styczniowe. Chłodny historyk Skałkowski kreśli jednak portret polityka, magnata, który jest na tyle plastyczny, że angażuje także emocje czytelnika. To niewątpliwie zasługa wartkiego języka autora i jego nienagannego stylu argumentacji i umiejętności syntetycznego rysowania obrazu człowieka i wydarzeń. Do tego Skałkowski cytuje niezwykle obficie źródłową spuściznę po swoim bohaterze – dziennik, korespondencję, dokumenty. To zabieg bezcenny, bo większość tych materiałów pochłonęła wojenna pożoga, a jednocześnie umieszczenie ich w przypisach nie odrywa od wciągającego tekstu.

Chopin w krytyce muzycznej do I wojny światowej. Antologia pod redakcją Ireny Poniatowskiej to polskie wydanie antologii Chopin and his critics: An Anthology, która ukazała się nakładem Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina na początku 2011 roku.

Jest to pierwsza na świecie antologia piśmiennictwa poświęconego Chopinowi, obejmująca reprezentatywny wybór wypowiedzi krytycznych o Chopinie z różnych krajów. Książka jest zbiorem pięciu prac autorskich pod redakcją Ireny Poniatowskiej, z których każda poświęcona jest krytyce Chopina w innym kraju. Ich autorami są osoby zajmujące się krytyką muzyczną w poszczególnych krajach (Magdalena Dziadek – Polska, Irina Nikolska – Rosja, Joachim Draheim – Niemcy i Austria, Marie-Paule Rambeau – Francja, Rosalba Agresta – Anglia i Szkocja).

Książka przeznaczona dla szerokiego kręgu odbiorców. Przybliża postać kompozytora w sposób odmienny od popularnego wyidealizowanego, pełnego upiększeń i obrosłego mitami wizerunku Chopina. Jean-Jacques Eigeldinger wiele miejsca poświęca jego kompozycjom; z finezją pisze o geniuszu Chopina i jego sztuce improwizacji, cytując liczne wypowiedzi współczesnych Chopinowi. Autor przedstawia go jako nauczyciela, wykonawcę i kompozytora na szeroko zarysowanym tle epoki, w powiązaniu z wybitnymi postaciami pierwszej połowy XIX wieku i w kontekście życia kulturalnego tamtych czasów. Nie jest to książka jedynie dla chopinologów, lecz dla wszystkich zainteresowanych muzyką i biografią Fryderyka Chopina. Autorem tej niewielkiej publikacji jest wybitny szwajcarski muzykolog zajmujący się estetyką i historią interpretacji muzyki XVIII i XIX w. Jego liczne prace chopinologiczne obejmują studia nad kompozycjami i stylem Chopina oraz przyczynki do biografii kompozytora.

Kraszewski na początku swojej drogi pisarskiej pojawił się w roli interpretatora dziejów Litwy. Swoimi dwoma naukowymi pracami o tematyce litewskiej ("Wilno" oraz "Litwa: starożytne dzieje...") zabrał głos w ówczesnej kwestii postrzegania historii tego państwa, a badanie przeszłości umożliwiało mu intepretowanie rzeczywistości w której żył, stąd też przywoływanie wielkości Wilna wiązało się z tym, że głęboko odczuwał potrzebę gloryfikowania dziejów miasta.

Publikacja powstała we współpracy z Instytutem Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk.

Droga Polaków do jedności po 123 latach zaborów nie wiodła jedynie przez pola bitew i miejsca spotkań dyplomatów. Warunkiem odzyskania suwerennego bytu państwowego była aktywność całego społeczeństwa. Tak w Warszawie, jak i w wielu innych polskich miastach, doskonale widać było przejmowanie inicjatywy w każdej dziedzinie i w każdym momencie, gdy słabła władza zaborców.
Ku jedności. Listopad 1918 roku to pełna trudów, lecz fascynująca droga Polaków do niepodległości. Książka przedstawia okres poprzedzający wydarzenia 11 listopada – czas działań militarnych podczas I wojny światowej, punkt kulminacyjny – sam dzień odzyskania niepodległości, a także pierwsze tygodnie następujące po nim. To opowieść najpierw o sytuacji we wszystkich trzech zaborach, następnie o pierwszych dniach odbudowanego państwa polskiego. Opowieść o tyle interesująca, że przekazana przez naocznych świadków, nie tylko tych z kart podręczników szkolnych, którzy tworzyli historię, lecz także zwykłych ludzi, którzy byli uczestnikami wydarzeń. Książka zawiera interesujące fragmenty wspomnień, cytaty z prasy, komunikaty i dokumenty. Daje nam barwny obraz emocji i dramaturgii, jakie towarzyszyły wydarzeniom listopada 1918 roku, a także różne perspektywy – ludności wojskowej i cywilnej.
Publikacja bogato ilustrowana, przygotowana we współpracy Wydawnictwa Naukowego PWN i Muzeum Niepodległości w Warszawie, zawiera unikalne cytaty oraz niepublikowane materiały ilustracyjne ze zbiorów Muzeum – fotografie, pocztówki, ulotki.
Doskonała lektura dla każdego, kto zechce zajrzeć za kurtynę historii i dowiedzieć się, jak przebiegała walka o niepodległość w największych miastach polskich, jak wyglądała codzienność ludności tych miast u progu odbudowy państwa, jakie były nadzieje, obawy, problemy zwykłego dnia, z czym trzeba było się borykać, jak przetrwać.

Życie Karola Kalinowskiego to niemal gotowy scenariusz filmowy – urodzony w 1821 r. w niewielkiej miejscowości koło Augustowa przyjeżdża po nauki do Warszawy, lecz temperament sprawia, że zostaje aresztowany i skazany na zesłanie do stacjonującego na Kaukazie wojska. 15 grudnia 1844 r. wyrusza w grupie zesłańców – pieszo – w 2500-kilometrową wędrówkę, której celem ma być forteca Wniezapnaja. Na miejsce dociera w lipcu 1845 r., lecz już w następnym roku, porwany przez niepodległych górali, trafia jako niewolnik najpierw do Czeczenów, potem do Andiów, i na powrót do Czeczenów. W Wedeno – gdzie rezyduje sam imam Szamil – Karol Kalinowski przyjmuje islam i staje się wyzwoleńcem Szamila. Tam też zakochuje się i zaczyna życie wolnego człowieka wśród kaukaskich górali. Po śmierci wybranki serca postanawia jednak uciec do wojska rosyjskiego, widząc w tym jedyną szansę na powrót do ukochanej ojczyzny. Do Polski wraca w 1858 r. na podstawie manifestu koronacyjnego cara Aleksandra II.


Wspomnienia Karola Kalinowskiego niewątpliwie zasługują na przypomnienie. Autor tego frapującego pamiętnika był jednym z licznej grupy tzw. Kaukazczyków, czyli Polaków którzy w pierwszej połowie XIX wieku znaleźli się na terytorium Kaukazu i Zakaukazia, w zdecydowanej większości przymusowo (powstanie listopadowe, działalność spiskowa, bezpodstawne represje, pobór do wojska) i spędzili tam od kilku do nawet kilkudziesięciu lat.

Pamiętnik który po sobie pozostawił jest kapitalnym źródłem wiedzy o życiu i służbie polskich żołnierzy (inteligentów) w armii carskiej, realiach walk na broniącym swej niezawisłości Kaukazie, a w szczególności o państwie stworzonym w Dagestanie na przełomie lat 40. i 50. XIX wieku przez imama Szamila.

Zasadniczy tekst wspomnień Kalinowskiego został przez autora opracowania opatrzony starannie zredagowanymi, erudycyjnymi przypisami. Zawierają one zarówno ważny bieżący komentarz ułatwiający lekturę, jak też wskazują w formie przypisów bibliograficznych możliwości poszerzenia (pogłębienia) poszczególnych wątków.

Profesor Wojciech Materski, Instytut Studiów Politycznych PAN