1989 Rok przemian

Książka Bartosza Kaliskiego reprezentuje zalety, którymi nie wszystkie prace o stosunkach pomiędzy państwem a Kościołem katolickim za czasów PRL mogą się pochwalić. Obok rozlicznych materiałów proweniencji państwowej autor wykorzystał bardzo dobre archiwum diecezjalne. Objął analizą praktycznie cały okres PRL. Szczęśliwie złamał ramy ściśle chronologiczne, idąc w kierunku analizy problemowej – przy stałym wszakże uwzględnianiu upływu czasu. Z bezpośredniego zbliżenia przyjrzał się wycinkowi rzeczywistości (jedna diecezja), by w powiększeniu i w konkretach zobaczyć fragmenty ogólniejsze. Zarysował, jak przełamywały się w terenie wielkie decyzje i konflikty polityczne. Pamiętał, iż ewolucja kraju, Kościoła, codziennego bytowania ludzi, form ich wiary, modelu kapłana, acz zawsze potężnie naznaczona w PRL przez politykę, była też warunkowana przez bieg czasu, zmiany cywilizacyjne oraz tendencje pojawiające się w Kościele katolickim jako całości.
Nawet jeśli temat sytuacji Kościoła w PRL nie jest nowy, to książka Bartosza Kaliskiego jest nowa.
Marcin Kula
Uniwersytet Warszawski
Akademia Leona Koźmińskiego

Atlas przedstawia zagadnienia do niedawna niemal nieobecne w świadomości historycznej Polaków. Były one celowo przemilczane, co wynikało z tezy, iż w 1944 roku zdecydowana większość Polaków poparła nową władzę. Tych, którzy przeciwstawiali się władzy komunistycznej, oficjalna propaganda nazywała „zdrajcami”, „faszystowskim, reakcyjnym podziemiem”, „zaplutymi karłami reakcji”.
Koncepcja atlasu, którego pierwsze wydanie ukazało się w 2007 r., powstała w Oddziałowym Biurze Edukacji Publicznej IPN w Lublinie. Oprócz wizualizacji kartograficznej wydawnictwo zawiera część opisową oraz ikonograficzną. Ramy chronologiczne atlasu wyznaczają wydarzenia istotne dla genezy i działalności polskiego powojennego podziemia niepodległościowego. Za początkowy moment kształtowania się tej konspiracji uznano styczeń 1944 r. – początek ofensywy sowieckiej, której skutkiem było wkroczenie Armii Czerwonej na ziemie II RP. Data końcowa to grudzień 1956 r., symboliczny moment „wyjścia z lasu” – pod wpływem przemian październikowych – ukrywających się żołnierzy podziemia. Dla dopełnienia obrazu podziemia przypomniano również sylwetki tych, którzy z takiej możliwości nie skorzystali i trwali w ukryciu jeszcze w latach sześćdziesiątych, ścigani przez organa bezpieczeństwa.
„Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944–1956” jest skierowany do wszystkich zainteresowanych powojenną historią Polski. Autorzy starali się zastosować proste i sugestywne metody prezentacji kartograficznej, przemawiające do wyobraźni czytelnika, dlatego wydawnictwo będzie doskonałą pomocą edukacyjną dla uczniów.

W stanie wojennym została skazana na 10 lat więzienia i pięć lat pozbawienia praw publicznych, co było najwyższym wyrokiem wydanym w kraju. W liście otwartym, napisanym w więzieniu w Fordonie, odrzuciła propozycję Przewodniczącego Rady Państwa - Henryka Jabłońskiego dającą możliwość poproszenia o łaskę i wcześniejszego wyjścia z więzienia. Po wyjściu na wolność w maju 1983 roku przystąpiła do organizacji "Solidarność Walcząca" i została członkiem jej Komitetu Wykonawczego.

"Biało-zielona Solidarność" opisuje, jaką rolę odegrali kibice Lechii Gdańsk w walce z komunistycznym ustrojem w latach 1981-1989.

„Ekspres reporterów” powstał w 1976 roku i szybko stał się regularnym bestsellerem. W najlepszych latach osiągał co miesiąc nakład 130 tysięcy egzemplarzy – i to w czasach, kiedy papier był reglamentowany…
To przede wszystkim na łamach „Ekspresu” kształtowała się słynna „polska szkoła reportażu”.
Historia „Ekspresu” została zawieszona w roku 1985. Przyczynił się do tego niepokorny styl działania redakcji, którą tworzyli wówczas: Jerzy Ambroziewicz, Stefan Kozicki, Stanisław Małecki i Aleksander Rowiński (autor koncepcji serii). A przede wszystkim numer specjalny z roku 1980, w którym „nieodpowiednio” zrelacjonowali przebieg strajku w stoczni: Wojciech Giełżyński, Ewa Juńczyk, Ryszard Kapuściński, Jacek Poprzeczko, Cezary Rudziński, Ernest Skalski, Lech Stefański, Małgorzata Szejnert, Mariusz Ziomecki.
Historia nie kończy się jednak – zatacza kręgi. I tak po 33 latach (sic!) „Ekspres reporterów” powraca.
Życzymy miłej lektury!

W tym tomiku:
Mirosław Prandota o Szwedach w potopie.
Andrzej Mularczyk – as polskiego reportażu w utworze Kropka, ale nie koniec.
O trwałe miejsce dla Szmula Zygielbojma wśród bohaterów wojennych walczy Aleksander Rowiński.
Romuald Karaś omawia cześć dla generalissimusa Stalina i cenę jego fajki.
Wywiad Stefana Truszczyńskiego ze Stefanem Hamburą – niemiecko-polskim adwokatem, albo – można też inaczej – adwokatem polsko-niemieckim.

Najnowsza synteza dziejów Polski od czasów I wojny światowej, kiedy naród walczył o odzyskanie niepodległości po latach zaborów, aż do przemian politycznych, gospodarczych i społecznych, zapoczątkowanych w 1989 roku. Autor - wieloletni wykładowca uniwersytecki - nie tylko opisuje dzieje polityczne, ale również przedstawia obraz społeczeństwa polskiego, jego kultury, nauki, sztuki, uwzględniając wyniki najnowszych badań, dotyczących przede wszystkim trudnych i niejednoznacznych lat 70. i 80. ubiegłego stulecia. Profesor Ryszard Kaczmarek zadbał również o wysoki poziom dydaktyczny swego dzieła, dzięki czemu czytelnicy, przede wszystkim studenci historii i kierunków humanistycznych, otrzymują nowoczesny, odważny podręcznik, w pełni odpowiadający wymogom stawianym tego typu publikacjom.