48 godzin które zakończyły zimną wojnę

„W poszukiwaniu strategii” to książka autorstwa eksperta do spraw międzynarodowych, byłego ministra spraw zagranicznych, profesora Adama Daniela Rotfelda, będąca zbiorem studiów, esejów, artykułów i rozmów opublikowanych na łamach czasopism oraz różnych prac zbiorowych w latach 2010–2017. Bogactwo merytoryczne zawartych w niej tekstów pozwala czytelnikowi lepiej i łatwiej zrozumieć zawiłości stosunków międzynarodowych wpływających na kształt globalnej polityki decydującej o sposobie funkcjonowania współczesnego świata. Publikację uzupełnia zestaw starannie wyselekcjonowanych, wyjątkowych ilustracji.

Niniejsza monografia dotyczy bezpieczeństwa międzynarodowego ze szczególnym uwzględnieniem aspektów metodologicznych i systemowych. Autorzy poszczególnych artykułów poruszają kwestie związane z badaniami systemowymi w naukach o bezpieczeństwie oraz zagadnienia metodologii badań bezpieczeństwa. Omawiają nowy ład międzynarodowy, transformację porządku europejskiego po zimnej wojnie i wpływ czynnika technologicznego na międzynarodowy wymiar bezpieczeństwa.
Autorzy analizują również aspekty systemowe i regionalne. Opisują rolę i znaczenie sił specjalnych w walce z zagrożeniami współczesnego bezpieczeństwa międzynarodowego, a także polityczny i technologiczny wymiar mocarstwowości kosmicznej. W ramach problematyki regionalnej omawiają dylematy i wyzwania polityki bezpieczeństwa europejskiego państwa średniego (na przykładzie Republiki Czeskiej), poruszają kwestię wspólnoty bezpieczeństwa w odniesieniu do organizacji Mercosur oraz analizują wyzwania geopolityczne Białorusi po zakończeniu „pauzy strategicznej”.
Dopełnieniem analizowanego wymiaru regionalnego są teksty poświęcone zagrożeniom ekonomicznego wymiaru bezpieczeństwa w strategiach bezpieczeństwa narodowego państw bałtyckich, a także wpływowi sytuacji w Ukrainie i w Republice Białorusi na bezpieczeństwo Polski w koncepcjach i praktyce politycznej ugrupowań prawicowych w Polsce po 2015 roku.

Minęło 10 lat od śmierci pierwszego ministra spraw zagranicznych wolnej Polski, a zarazem zupełnie niedawno obchodziliśmy 30. rocznicę wielkiej zmiany. W 1989 roku zaczęło się odzyskiwanie przez Polskę wolności i suwerenności oraz budowanie demokratycznego państwa prawa. Istotną częścią tej transformacji była polityka zagraniczna, której ster w tym historycznym momencie został powierzony Profesorowi Krzysztofowi Skubiszewskiemu. Nikt wtedy nie sądził, że nie mogło być dla Polski lepszego wyboru.

Linia Mazowieckiego-Skubiszewskiego stała się mocnym fundamentem polityki zagranicznej RP oraz jednym z filarów nowej Polski w rodzinie wolnych narodów Europy - czy szerzej - Zachodu. Książka jest próbą spojrzenia na wartość tego dziedzictwa i jego obecność w polityce zagranicznej odrodzonej Rzeczypospolitej.

W tomie publikują:
Jan Barcz, Agnieszka Bieńczyk-Missala, Patrycja Grzebyk, Robert Kupiecki, Roman Kuźniar, Jerzy Łukaszewski, Marek Madej, Adam Daniel Rotfeld, Stanisław Sulowski, Andrzej Szeptycki, Henryk Szlajfer, Roman Wieruszewski.

Profesorowi Romanowi Kuźniarowi – nauczycielowi, przyjacielowi i rozważnemu strategowi; miłośnikowi gór i przyrody – książkę tę z wdzięcznością dedykują uczniowie, przyjaciele i współpracownicy z Katedry Studiów Strategicznych i Bezpieczeństwa Międzynarodowego Uniwersytetu Warszawskiego Zmieniająca się rzeczywistość międzynarodowa, percepcja i natura zagrożeń bezpieczeństwa, a zwłaszcza wyłanianie się nowych płaszczyzn oddziaływania w stosunkach międzynaro­dowych skłaniają Autorki i Autorów publikacji do refleksji nad wykorzystywaniem przez państwa nowych instrumentów realizacji interesów strategicznych. Horyzonty studiów strate­gicznych podejmują temat wyłaniania się nowych obszarów rywalizacji państwowych i instru­mentalizowania oraz weaponizowania (uzbrajania) nowych zasobów siły. Zestawienie w tomie sfery technologii wojskowych i prowadzenia działań zbrojnych (wojna rosyjsko-ukraińska) ze sferą niewojskowych zasobów siły i obszarów rywalizacji - od info sfery, przez energię i klimat, po etykę, prawo międzynarodowe umożliwia porównanie, na ile w XXI wieku instrumenty pozamilitarne stają się równie efektywnymi jak środki militarne narzędziami w wyłanianiu nowych potęg. W warunkach systemu rozwoju nauki i badań w Polsce, zdeterminowanego przez klasyfikację dziedzin i dyscyplin, studia strategiczne rozwijają się niejako „w poprzek" zadekretowanego rozwiązania, poszukując nowatorskich koncepcji i formuł naukowych w interdyscyplinarnym podejściu do badań naukowych. Autorzy zbioru podeszli do kwestii tożsamości studiów stra­tegicznych z ostrożnością, czy też przezornością, mając świadomość wyzwań, które stoją przed przedstawicielami tej „interdyscypliny" w Polsce i na świecie. Nakreślone przez nich hory­zonty łączą fundamentalne i pierwotne w sensie ewolucji studiów strategicznych zagadnienia, jak technologia i wojna, prawo i etyka, energia i przemysł, z (względnie) nowymi obszarami, jak hybrydowość użycia siły (oraz groźby jej użycia), informacja (w ujęciu kognitywistycznym i cybernetycznym), klimat i środowisko naturalne. Z recenzji prof. dr. hab. Artura Gruszczaka Uniwersytet Jagielloński Zastosowana w tytule fraza (horyzonty) choć jest umowna, a nawet wręcz symboliczna, dobrze odzwierciedla złożoność i ewolucję studiów strategicznych oraz towarzyszącą temu dynamikę stosunków międzynarodowych, co zaobserwować można obecnie choćby w kontekście wojny w Ukrainie, eskalacji napięcia wokół Tajwanu, konfliktu w Sudanie i wielu innych kwestii. Praca w sposób znaczący poszerza oraz systematyzuje naszą wiedzę dotyczącą wybranych aspektów studiów strategicznych, w tym przede wszystkim zaprezentowanych „miękkich" oraz „twar­dych" determinantów. Ich dobór oraz kompleksowa analiza pokazują ogrom wyzwań, ale też i możliwości towarzyszących studiom strategicznym. Z recenzji prof. dr. hab. Sebastiana Wojciechowskiego Uniwersytet im. A. Mickiewicza

Konferencje Monachijskie, postrzegane początkowo jako kameralne spotkania ekspertów zajmujących się polityką bezpieczeństwa, rodzaj familijnego spotkania państw NATO, stały się wydarzeniem porównywanym do wielkich konferencji międzynarodowych w Nowym Jorku, Wiedniu, Genewie, Helsinkach czy Davos. Szeroka formuła konferencji, podczas której toczą się dyskusje m.in. na temat bezpieczeństwa militarnego, demograficznego, zdrowotnego, dotyczącego ochrony środowiska oraz poszerzania geograficznych obszarów analizy, to odpowiedź na wyzwania globalizacji. Wprawdzie Adam Daniel Rotfeld przestrzegał: "dokumenty, przemówienia i deklaracje nie są najlepszym źródłem do rozpoznania i rozumienia rzeczywistości, a w szczególności nie mogą być głównym źródłem do podejmowania decyzji", jednak obserwacja i analiza dyskursu towarzyszącego spotkaniom polityków, ekspertów, akademików czy opinii publicznej w Monachium oraz całoroczne zaangażowanie instytucji i osób fizycznych pozwalały szukać dróg do zrozumienia aktualnych problemów bezpieczeństwa międzynarodowego.

Książka jest ważnym głosem w dyskursie na temat przyszłości Unii Europejskiej. Połączenie perspektyw narodowej i teoretycznej w rozważaniach na temat możliwych kierunków zmian w ustrojowej konstrukcji UE jest wartością dodaną w toczonej debacie. Publikacja jest godna polecenia tym wszystkim, którzy zainteresowani są poszerzaniem ram postrzegania kwestii ustrojowych UE. Wątki tak metodologiczne, jak i krajowe dają szansę na wielowymiarowe podejście do problemu, który – aby w rzeczywistości stał się rozwiązaną kwestią – powinien być przedmiotem złożonych, ale zdążających do spójności dyskusji.
Dr hab. prof. AEH Anna Wierzchowska Akademia Ekonomiczno-Humanistyczna w Warszawie