W pracy starałam się uchwycić istotne cechy Berg­sonowskiej teorii potocznego oraz naukowego poznania świata zewnętrznego. Z drugiej strony analizuję też w pewnej mierze zjawiska, które filozof przeciwstawia operacjom rozumu, chodzi oczywiście o aktywność głębokiej części ludzkiej psychiki i poznanie intuicyjne. W tym celu skupiam się na analizie kluczowych dla poznania intelektualnego kategorii: intelektu, trwania, przestrzeni i innych schematów działaniowych oraz pamięci. Podczas gdy dwie ostatnie kategorie posiadają charakter czysto umysłowy, status ontyczny przestrzeni i trwania w teorii Bergsona ulegają stopniowo zmianie. Wraz z nim zmienia się zaś znaczenie i zasięg poznania intelektualnego, w szczególności zaś wiedzy naukowej. Kategoria trwania zostaje ponadto wykorzystana w oryginalnej teorii ludzkiej jaźni, a następnie pamięci. Sposób funkcjonowania pamięci posiada z kolei przemożny wpływ na poznanie zmysłowe świata zewnętrznego. (…)

Na początku podaję główne cechy jaźni głębokiej, która w Materii i pamięci zostanie do pewnego stopnia utożsamiona z pamięcią. Warunkuje ona sposób widzenia i interpretacji świata oraz stanowi siłę, która przeciwstawiona zostaje intelektowi. Z drugiej strony dokonuję podsumowującej charakterystyki statusu i funkcji przestrzeni w poznaniu. Przedstawiam również kilka uwag na temat miejsca rozumu w filozofii oraz w ewolucji życia, aby jak najlepiej naświetlić jego status w całości Bergsonowskiej koncepcji epistemologicznej. W dalszej kolejności zastanawiam się, czy poznanie zmysłowe umożliwia nam poznanie świata w jego prawdziwej naturze. W tym kontekście skupiam się na funkcji ludzkich schematów umysłowych, jak również pamięci będącej specyficznym rodzajem struktury poznawczej.
(fragment Zakończenia autorki)