Adam Mickiewicz i Rosjanie

Dziesiąty tom serii BIBLIOTEKA PRZEKŁADÓW ROSYJSKICH XVII–XVIII WIEKU Z LITERATURY STAROPOLSKIEJ jest poświęcony recepcji przekładu Historii o cesarzu Otonie – polskiej wersji popularnego romansu rycerskiego o cesarzu Oktawianie (Ottonie). Aby pokazać specyfikę rosyjskiego etapu dziejów tego interesującego utworu, we wstępnej części monografii przypomniano jego genezę i szczegółowo scharakteryzowano staropolską prozaiczną parafrazę niemieckiego romansu Eine schöne und kurzweilige Histori von dem Keyser Octaviano, seinem weib und zweien sünen autorstwa Wilhelma Salzmanna. Ustaliwszy najbardziej prawdopodobne źródło rosyjskiego przekładu, za jakie uznano siedemnastowieczną edycję Historii o cesarzu Otonie, podjęto w oparciu o zachowane odpisy przekładu (których liczbę zweryfikowano) próbę oceny strategii translatorskiej anonimowego autora. Porównanie polskiego oryginału z przekładem ujawniło, że starał się on zachować fabułę i wszystkie osobliwości kompozycji pierwowzoru, jednak nie ustrzegł się błędów wynikających z interferencji językowej. Osobliwością przekładu jest wyraźnie rzucające się w oczy wielosłowie, którego przyczyną bywają kłopoty ze znalezieniem rosyjskiego jednowyrazowego ekwiwalentu polskich leksemów i skłonność tłumacza do maksymalizacji określeń.
Rękopiśmienna forma transmisji staroruskiego przekładu Historii o cesarzu Otonie (w odróżnieniu od petryfikującego polski tekst druku) wpływała na pojawianie się w kolejnych odpisach mniejszych bądź większych odstępstw od pierwowzoru, ale równocześnie stwarzała doskonałą okazję do samodzielnych amplifikacji bądź redukcji motywów zbędnych z punktu widzenia kopisty-redaktora, ujawniających jego upodobania estetyczne i świadome dążenie do stworzenia na kanwie wielowątkowego oryginału swojej niepowtarzalnej wersji głównego wątku romansu. Analiza zachowanych odpisów pozwoliła wyodrębnić ponad dziesięć redakcji i wariantów przekładu romansu końca XVII – XVIII w., adaptacje teatralne i oryginalne przetworzenia romansowej fabuły w historie budujące, czyli Opowieść o carycy i lwicy oraz Opowieść o rzymskim cesarzu Antonie.
Ponieważ tekst staroruskiego przekładu Historii o cesarzu Otonie nigdy dotąd nie był publikowany, a znajomość jego odpisów wśród badaczy jest znikoma, w drugiej części monografii zamieszczono transkrypcje czterech rękopiśmiennych redakcji przekładu oraz teksty towarzyszących romansowi historyjek o niezwykłej płodności, tj. Historię o zacnej płodności, Historię o grabinej Altdorfskiej i powiastkę o Małgorzcie Wierzbosławskiej, która «jednym rodzeniem żywych dziatek trzydzieści i sześcioro porodziła ». Nadto opublikowano oryginalną rosyjską Opowieść o rzymskim cesarzu Antonie z początku XVIII w. i nigdy wcześniej nie wznawianą Bajkę o dwóch carewiczach ze zbiorku Opowiadacz bajek rosyjskich (1787), będącą pierwszą drukowaną parafrazą romansu o cesarzu Otonie.

Monografia poświęcona jest zagadnieniom relacji między osobistą wiarą pisarza a oficjalnym prawosławiem, traktowanym jako jeden z filarów Imperium Rosyjskiego. Pozycja Leskowa jest tu przedstawiona przede wszystkim poprzez pryzmat jego utworów publicystycznych osadzonych w kontekście historyczno-społecznym, na tle ówczesnych dyskusji prasowych i wypowiedzi znanych działaczy religijnych, jak np. Lew Tołstoj czy metropolita Filaret (Drozdow). Pozwala to dostrzec związek poszukiwań duchowych Leskowa z kształtującą się religijnością nowoczesną i zmianami zachodzącymi w Kościele, wskazać podobieństwa i różnice pomiędzy Leskowem i jego współczesnymi, prześledzić ewolucję poglądów pisarza.

******

“I am no enemy of the Church, but her friend… and a convinced Orthodox”. Ecclesiastical issues in Nikolai Leskov’s journalistic works

The book contains analysis of the way of presenting issues essential for the life of the Orthodox Church in the 19th-century Russia in Nikolai Leskov’s journalistic works. Writer’s literary output is discussed in its historical and social context, against the background of contemporary press discussions. It reveals a bond between his spiritual quest, the emerging modern religiosity and changes taking place in the Church. It also allows to highlight similarities and differences between Leskov and his contemporaries and to trace the evolution of the writer’s views.

Sous la rédaction de Ewelina Szymoniak, textes réunis et établis par Aneta Chmiel, Andrzej Rabsztyn, Zuzanna Szatanik



Kolejny numer czasopisma obejmuje artykuły napisane w języku francuskim, hiszpańskim, włoskim i angielskim. Tematem przewodnim tomu zatytułowanego Insularia jest literatura wysp będących dawnymi koloniami angielskimi, francuskimi i hiszpańskimi. Pomimo zrozumiałych lokalnych różnic charakteryzuje ją „kreolskość”, wyrażająca się często językiem, będącym syntezą języka kolonizatora i języka ludności skolonizowanej, ale też wielokulturowością zamkniętą na stosunkowo niewielkim obszarze insularnym. W zbiorze oprócz tekstów podejmujących ten zasadniczy nurt zamieszczono także artykuły, w których zagadnienie wyspiarskości traktowane jest w sposób metaforyczny.

W stałej części Comptes rendus znalazły się nadesłane do Redakcji lub przez nią zamówione omówienia wybitnych prac literaturoznawczych z ostatnich dwóch lat.

Spis zawartości 40 tomów rocznika „Studia Norwidiana”. W porządku alfabetycznym z indeksem nazwisk. Obejmuje ok. 600 artykułów i 200 recenzji.

Druga część pracy zbiorowej poświęconej Życiu literackiemu po roku 1989, stanowiącej zapis wystąpień z ogólnopolskiej konferencji naukowej zorganizowanej przez Uniwersytet Śląski w listopadzie 2007 roku. Katowickie spotkanie otwarło cykl konferencji o wspólnej nazwie: Dwadzieścia lat literatury polskiej 1989–2009, współtworzony przez ośrodki akademickie w Szczecinie i Poznaniu. Zgromadzone w tomie artykuły cechuje wysoka różnorodność problemowa, wynikająca z bogactwa zainteresowań i fascynacji literackich prelegentów. Publikację otwiera szkic poświęcony mechanizmom rynkowym i promocyjnym, wpływającym na sposób funkcjonowania tekstów literackich. Kolejny tekst współgra z poprzednim, opisując problem recepcji tomiku poetyckiego Ryszarda Kapuścińskiego. Dalej następuje przegląd nawiązań do romantyzmu w literaturze najnowszej, podjęta zostaje również kwestia fetyszu książki we współczesnej świadomości literackiej, a także powrotu poetyki realistycznej. Przedmiotem badań są też dyskusje krytycznoliterackie dotyczące sposobów przedstawiania Polski Ludowej w prozie. Dalsze artykuły koncentrują się na twórczości prozaików: Janusza Andermana, Stefana Chwina, Andrzeja Stasiuka, Jacka Dukaja. Omówieniu podlegają także: seria Wydawnictwa Czarne – „Inna Europa, inna literatura”, fikcja autobiografii, problematyka muzyczna w prozie najnowszej oraz wyraz feminizmu w życiu społecznym i literaturze. Zwrócono uwagę na kondycję polskiego komiksu oraz prowokacyjnie zaproponowano dosłowne potraktowanie metafory życia literackiego.

Współcześnie adaptacje są kulturowo wszechobecne. Książka podejmuje temat szeroko pojętych adaptacji w odniesieniu do postaci Josepha Conrada. Podstawą większości definicji adaptacji jest to, że to utwór literacki stanowi zalążek adaptacji, natomiast Autorka udowadnia, że również biografie pisarzy stały się pełnoprawnym tekstem kultury i, podobnie do tekstów literackich, mogą być poddawane adaptacjom. Życiorys Josepha Conrada-Korzeniowskiego stanowi bogaty materiał adaptacyjny, w którym wątki sensacyjne nakładają się na awanturniczo-przygodowe, a dramatyczne (także miłosne) przeplatają z komediowymi. Nie dziwi więc, że wielu artystów sięgało do tego arsenału motywów, wybierając ulubione epizody i fabularyzując je, przetwarzało w swoich dziełach. Publikacja stanowi analizę transformacji sylwetki Conrada (i jego dzieł) przez współczesnych artystów w obrębie 5 kategorii: powieści graficznych ("Jądro ciemności. Powieść graficzna" C. Anyango i D.Z. Mairowitza, "Kongo" T. Tirabosco i Ch. Perrissina, "Joseph Conrad’s Heart of Darkness" P. Kupera oraz "Au coeur des ténèbres" S. Miquela i L. Godarta), komiksu ("Niesamowite opowieści" J. Conrada, Ł. Godlewskiego i M. Jasińskiego), literackich zawłaszczeń ("Serce ciemności" J. Dukaja, "Dżozef" J. Małeckiego, "Warunek" E. Rylskiego), sztuk teatralnych ("Conrad" I. Villqista, "Wyspiański/Conrad" T. Mana), scenariuszy filmowych i słuchowisk radiowych ("Zwycięstwo" H. Pintera). Na zakończenie przedstawiono obecność figury Conrada w kontekście współczesnego brandingu i prześledzono, jakie czynniki sprzyjają budowaniu silnej marki „Conrad” w polskiej kulturze współczesnej. Przeprowadzone analizy udowadniają, że nie tylko dzieła pisarza, ale również jego biografia jako tekst kultury są obecne w kulturze współczesnej, stanowiąc atrakcyjne i obfite źródło adaptacji.