Aisthesis Zmysłowość i racjonalność w estetyce tradycyjnej i współczesnej

„Chińskie bajki”. Fandom mangi i anime w Polsce to próba dotarcia do źródeł współczesnej polskiej kultury popularnej, czyli do procesów transformacji kulturowej po 1989 roku, kiedy to rynek otworzył się na napływ „zachodniego” popu. Nie wszystkie „pop teksty” docierające do Polski w tym czasie były w istocie zachodnie, chociaż przechodziły przez mediację zachodniej popkultury. Wiele japońskich animacji było odbieranych przez polskiego widza we włoskiej lub francuskiej wersji językowej. Takim miszmaszem kulturowym były chociażby wspominane współcześnie z nostalgią seriale animowane emitowane na Polonii1 czy też Smocze kule – anime, które podobnie jak Czarodziejka z Księżyca stało się elementem doświadczenia tożsamościowego pokolenia dorastającego w latach 90. Współcześnie, gdy fandom mangi i anime jest jedną z największych i najprężniej rozwijających się wspólnot fanowskich w Polsce, kulturowe zapośredniczenie zmieniło swoją formę i następuje za pośrednictwem globalnej dystrybucji popkultury w Internecie.

Niniejsza monografia skupia się na perspektywie zachodniego – polskiego – odbiorcy i jego pozycji w globalnej transmisji popkulturowych fantazmatów, a także na pozycji badacza jako członka wspólnoty fanowskiej, którą opisuje. Pod wieloma względami to próba wyjścia poza ustalony – zachodni – paradygmat badań nad fandomem („fan studies”) poprzez uwzględnienie rodzimego kontekstu kulturowego. Zawarte tu teksty w równej mierze odnoszą się do początków formowania się polskiego fandomu mangi i anime, analizują fanowski dyskurs i to, jak na przestrzeni lat zmieniał się model „bycia fanem” japońskiej popkultury w Polsce oraz jaki jest status fanki w społeczności odbiorców japońskiego komiksu i animacji. Omówione zostają kultowe anime z lat 90. i to, jak oddziaływały na ówczesnych odbiorców oraz aktualnie popularne tytuły, które wpływają na wyobraźnię odbiorców. Ważnym wątkiem prezentowanych tu rozważań jest fanowska twórczość i praktyki, przede wszystkim komiks (dōjinshi) i fanfiction. Wszystko to ma na celu ustalenie, jaką rolę pełni japońska popkultura w polskim kontekście, jak wpisuje się w narracje tożsamościowe swoich odbiorców i co jej popularność na polskim gruncie jest w stanie powiedzieć nam o japońskiej kulturze.

Książka <<„Ja” w przestrzeniach aksjologicznych. Z problematyki podmiotowości w literaturze XIX –XXI wieku>>, jest próbą sformułowania na nowo w świecie nowoczesnym i ponowoczesnym relacji podmiotu ze sferą wartości, próbą w której „ja” i świat mogą odsłonić swe trochę mniej oczywiste rysy. Znaczenie literatury polega na tym, że tworzone przez siebie koncepcje świata, bytów i zjawisk konkretyzuje w postaci czegoś realnie istniejącego, unaoczniając, czym są i co się z nimi dzieje. Podobnie unaocznia ona nasze „ja” w splocie z wartościami. Literatura stwarza, organizuje pole, na którym to, co się wydarza, może być oglądane i badane. Korzystając z tej ontologicznej zdolności literatury, a także z szerokiego spektrum darowanych przez nią zjawisk, pytamy w książce o przygody „ja” w przestrzeniach wartości, o to, co mówią o nich formy literackie, nowe postaci literatury, a także stare w nowym odczytaniu. Pierwszą część książki wypełniają prace, które dla zbadania i opisu przestrzeni aksjologicznych poezji skupiają się w szczególny sposób na figurach poetyckich. Przenikają się tu romantyczne i modernistyczne obszary literatury, badane najczęściej w przekrojowym, komparatystycznym ujęciu. Niezwykle interesująca wydaje się dyskusja między tekstami mówiącymi o relacji dobra i zła, i szerzej – o różnych kształtach świata wartości. Część drugą książki organizują problemowo i formatują niejako teksty, które określają w sposób fundamentalny sytuację człowieka we współczesności. Zanikły już metafory i symbole, istnieją tylko rzeczy, ich ślady w przestrzeni pamięci. W ostatniej części książki badana jest przestrzeń aksjologiczna w pogranicznych przestrzeniach literackich: reportażu, krytyki czy wartości w sferze twórczości elektronicznej. Książka skierowana jest do literaturoznawców, kulturoznawców i filozofów, lecz także do ogółu osób czytających, szukających orientacji w świecie współczesnym, a kierujących się wartościami.

Książka jest pierwszą próbą całościowego zbadania i opisania codziennych praktyk piśmiennych polskiego psychologa Juliana Ochorowicza (1850–1917). Ponad sto zeszytów i notatników osobistych uczonego, dziś przechowywanych w archiwach biblioteki Zakładu im. Ossolińskich we Wrocławiu, stanowi niezwykłe i dotychczas niezbadane źródło wiedzy o intymnych praktykach piśmiennych autora Jak należy badać duszę?. Autorka dowodzi, że kluczowa dla psychologa metoda introspekcji, rozumiana jako ciągle ponawiane zwracanie się ku sobie, umożliwiła Ochorowiczowi wybór własnej drogi badawczej, a co za tym idzie – rezygnację z przetartych ścieżek rozwoju naukowego.

(…) praca jest nowatorska na tle dotychczasowych publikacji poświęconych sylwetce tego psychologa i jego naukowemu dorobkowi. Wiele jest w niej (…) oryginalnych interpretacji i spostrzeżeń. Na uwagę zasługuje również to, że praca uwzględnia w szerokim zakresie zapiski i komentarze w dziennikach tego naukowca, czym do tej pory nikt w systematyczny sposób się nie zajmował. Tym samym uzupełnia istotną lukę w badaniach na temat jego dorobku (Z recenzji prof. Pawła Dybla).

******

Julian Ochorowicz's Self-Economies of Writing. Everyday Writing and Research Practices of the Psychologist

The book is the first attempt to comprehensively examine and describe the daily writing practices of a Polish psychologist Julian Ochorowicz (1850–1917). More than one hundred notebooks of the scientist, now stored in the archives of the library of the Ossoliński Institute in Wrocław, constitute an extraordinary and so far unexplored source of knowledge about his intimate writing practices. The author proves that the method of introspection, crucial for the psychologist and understood as constantly repeated turning towards oneself, made it possible for Ochorowicz to choose his own research path and, consequently, to abandon the well-trodden paths of scientific development.

Książka Białoruś – terra incognita jest pracą zbiorową, składającą się z dziesięciu rozpraw. Wszystkie teksty są autorstwa znawców problematyki białoruskiej z Polski i Białorusi; zostały napisane na wysokim poziomie naukowym. Ponieważ autorzy zajmują się różnymi dziedzinami nauki, to z natury rzeczy teksty te poświęcone są rozmaitym problemom z zakresu kulturoznawstwa i politologii. Niemniej jednak jako całość książka ta jest obrazem wielu współczesnych problemów Białorusi.

Ważne przy ocenie zawartych w niej tekstów naukowych są dwie zasadnicze kwestie: po pierwsze, autorzy w zasadzie poruszają sprawy mało znane, wprowadzając je w ten sposób do obiegu naukowego w polskiej literaturze dotyczącej szeroko pojętej problematyki białoruskiej; po drugie, artykuły oparte są na źródłach mało znanych lub w niewielkim stopniu dotychczas wykorzystywanych.

Z recenzji prof. dra hab. Grzegorza Mazura

Zainteresowanie Białorusią – jej historią, współczesnością i kulturą – dało asumpt do zorganizowania w czerwcu 2007 roku międzynarodowej konferencji pod nazwą „Białoruś – terra incognita” przez Koło Naukowe Studentów Rosjoznawstwa Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz współpracujące z nim, w tym konkretnym przypadku, Koło Naukowe Politologów Uniwersytetu Śląskiego. W konferencji wzięli udział studenci obu uczelni, a także naukowcy, polscy i białoruscy, którzy w swoich wystąpieniach zajęli się wieloma ciekawymi, mało znanymi u nas zagadnieniami z historii, kultury oraz niektórymi aspektami współczesnej białoruskiej rzeczywistości.

Ze wstępu prof. Mieczysława Smolenia

Książka proponuje krytyczne spojrzenie na miejsce i funkcje natury w kulturze japońskiej, w perspektywie społecznej, estetycznej i, przede wszystkim, etycznej, przy czym punktem wyjścia są prace trzech współczesnych autorów/autorek japońskich, Takeo Doi, Yuriko Saito oraz Midori Kagawy-Fox.

Proponowane eseje wyrastają z uważnego wsłuchania się w powiązanie człowieka i miejsca, co, nieco patetycznie, można nazwać dobrym aktem poddaństwa, służby (w) miejscu. W centrum oglądu znajduje się człowiek lokalny, a wraz z nim doświadczenie kulturowe, które skrywa filozofię lokalności i opowieść o miejscu. Czym byłaby idea lokalności? Czy można podróżować bez idei domu? Czy człowiek lokalny ma moc tworzenia świata? Te i inne pytania towarzyszą rozważaniom nad człowiekiem umiejscowionym.

Poczucie kryzysu umiejscowienia siebie i braku gruntownego przepracowania idei zadomowienia w doświadczeniu ukierunkowuje nas w stronę afirmacji lokalności i człowieka lokalnego. Nadzieja na rozpoznanie misternych związków między człowiekiem i miejscem jest też rozwijaną nadzieją na wydobycie idei lokalności z uproszczonego obrazu tego, co swojskie, archaiczne, monolityczne i zamknięte. Transformacja myślenia o lokalności i człowieku lokalnym jest podyktowana nadzieją na „zluzowanie” nachalnej współczesnej nobilitacji wykorzenienia, mobilności, globalnego traktu kultury. Za afirmacją, jako gestem potwierdzającym wagę umiejscowienia człowieka, kryje się nadzieja na pokonanie zmityzowanego rozdzielenia człowieka wędrownego i osiadłego. Miejsce, z jego nawarstwioną gęstością doświadczeń, splata to, co wykorzenione i wychodzące, z tym, co przywiązane i zadomowione.

Całość stanowi 8 esejów, opatrzonych bogatym materiałem fotograficznym:



"W stronę afirmacji lokalności. Wprowadzenie";

"Człowiek lokalny i moc tworzenia świata";

"Sprawiedliwi. Punkty doświadczeń";

"Metropolis, lokalność i brak metafizyczny";

"Lokalne rzeczy to światowe rzeczy. Śląskie miejsce";

"To, co na uboczu. Po co na Śląsku chodzi się do upadłych parków?";

"Kruche i lokalne. Narracja o granicy kulturowej a świat więzi";

"O lękach wobec gestu nieprzebaczenia. Radykalna lokalizacja myślenia o człowieku".



Lokalna przestrzeń umiejscawia nas w punkcie doświadczeń, czyniąc nas odpowiedzialnym za umiejscowiony gest, ucieleśnione słowo i namacalny ruch. Rozważania nad człowiekiem umiejscowionym prowadzą do rozwijanej idei lokalności, w której, niczym w myśli przepastnej, odnajdujemy na nowo sąsiedztwo z rzeczami najdalszymi, bo będącymi najbliżej.