Akademickie szkolnictwo techniczne w Drugiej Rzeczypospolitej

Warto pochylić się nad starością, bo ta stanowi jeden z etapów ludzkiego życia – i to pewnie truizm. To, jaka jest, jak jest stereotypowo postrzegana i wreszcie, co zwykle umyka nam, kiedy patrzymy na ludzi starych – to rzecz inna. Redaktor kolejnego tomu „Chowanny” we wstępie do półrocznika pisze: „Wzorce starzenia się i przeżywania własnej starości wymagają reinterpretacji oraz wypracowania własnego, nowego, adekwatnego do ponowoczesnej cywilizacji, modelu starości. Człowiek stary staje zatem przed wyzwaniami, jakie nigdy wcześniej nie były jego udziałem”. Pytania, które stawiają sobie autorzy poszczególnych tekstów, to: czy jest możliwość wsparcia człowieka starego w dramatycznych wysiłkach sprostania współczesności?, jakie jest miejsce edukacji w tym procesie?, czy edukacyjne oferty odpowiadają ludziom starym i czy ludzie starzy postrzegają edukację jako przestrzeń szukania odpowiedzi wyjaśniających oraz ułatwiających zrozumienie własnej egzystencji, losu, godności własnego życia?
Artykuły zostały podzielone na cztery grupy problemowe. Od szerokiego spojrzenia na edukację i jej znaczenie w procesie starzenia się i starości, poprzez ukazanie różnych form aktywności edukacyjnej ludzi starych, do geragogiki (subdyscypliny pedagogiki/andragogiki) jako nauki podejmującej problematykę edukacji ludzi „trzeciego wieku”.

Polska nauka o edukacji potrzebuje impulsów i otwarć - na nowe kategorie teoretyczne, koncepcje i pola problemowe. Niestety, autorzy wielu rozpraw i publikacji nie wpisują się w to założenie. Unikają wypłynięcia na szerokie wody i rezygnują z możliwości przeżycia intelektualnych przygód, zamykają się w opłotkach bądź wyważają otwarte drzwi (powielając te same, dawno już rozwiązane problemy), wreszcie - są ateoretyczni. Niezbyt często zdarzają się teksty, które dają czytelnikowi możliwość zrekonstruowania własnego sposobu myślenia czy dialogu. Na szczęście książka Mariusza Sztuki daleko wykracza poza powyższy opis. Autor potrafi w swoich - prowadzonych niemalże na wzór Foucaultowskiej metody genealogii - narracjach ukazać wyłanianie się kolejnych dyskursów (i kolejnych wersji rzeczywistości) resocjalizacyjno-pedagogicznych oraz przedstawić je w bardzo przekonujący sposób. Resocjalizacja stanowi w jego ujęciu swoistą krystalizację zarówno dynamiki napięcia między różnymi podejściami teoretycznymi, jak i konkretnymi, realnymi zjawiskami. Trzeba dodać, że Autor nie konfrontuje wyłaniających się z badań obrazów myśli i rzeczywistości z jakimkolwiek obrazem »idealnej« czy »postulowanej« wersji resocjalizacji. Jego narracje są pozbawione wszelkiego moralizatorstwa i dydaktyzmu, tak kuszących w przypadku analiz problemów związanych z resocjalizacją (nie zakłada on też istnienia »ostatecznej prawdy«, do której naukowiec powinien dojść za wszelką cenę). Stają się w tym kontekście otwartym tekstem, który zaprasza czytelnika do nadawania własnych znaczeń.

Z recenzji prof. zw. dr. hab. Zbyszka Melosika
Praca wypełnia istniejącą w polskim piśmiennictwie z zakresu pedagogiki resocjalizacyjnej lukę, która wynika z niewystarczającej analizy naukowej aspektu teleologicznego resocjalizacji. Przy czym, co warto podkreślić, ów aspekt rozpatrywany jest z pozycji pedagoga. Książka Mariusza Sztuki jest w tym kontekście niewątpliwie propozycją nowatorską i zainteresuje zarówno praktyków resocjalizacji, jak i teoretyków zgłębiających to zjawisko.

Z recenzji dr. hab. Marka Heine

Przeżycie przygody badań biograficznych to spotkania z nieznajomymi, znajomymi, to powroty do przeszłości innych osób, narodów... To spotkania ludzi poszukujących tożsamości w autobiografii w poszczególnych fazach życia, w pamięci emocjonalnej, w pamięci serca, w pamiętnikach rodzinnych, opowieściach i wspomnieniach.
Poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o wydarzenia osobiste i globalne to także pytanie o to, kim jest człowiek jako osoba i jaką rolę w jego tożsamości odgrywają wydarzenia osobiste i globalne wynikające z czasu historycznego, ale także jego stosunek do czasu historycznego, wartości środowiska, w jakim wzrasta i jakie tworzy.

Autoprezentacja jest aktualnie jednym z bardziej zastanawiających zjawisk społecznych i psychologicznych, o czym świadczą liczne poradniki, mówiące o tym, w jaki sposób korzystnie prezentować swoją osobę. Autoprezentacja jest zachowaniem społecznym podlegającym samokontroli i samoobserwacji, dlatego wywołuje emocje i procesy poznawcze z nią związane (Stojanowska 1998).

Prezentujemy Państwu książkę pt.: "Autoprezentacja młodzieży szkolnej", w której Autorka podchodzi do tematu autoprezentacji bardzo wnikliwie i szczegółowo.

Czy osoby z wysokim lękiem społecznym prezentują się bardziej negatywnie niż te z niskim poziomem lęku ? Do takich wniosków doszedł Arkin ze swoimi współpracownikami, na podstawie badań jakie przeprowadzili w 1980 r. Autorka te wnioski konfrontuje z kolejnymi badaniami i nową interpretacją. Wyniki są nie tylko ciekawe, ale także wartościowe pod kątem wykorzystania w pracy z młodzieżą.

Książka Weroniki Juroszek podejmuje się zadania rozwinięcia tematu lęku społecznego i jego wpływu na stopień jakości uczestnictwa społecznego. Celem badań było określenie znaczenia deprecjonującej i faworyzującej autoprezentacji dla zmian w poziomie lęku sytuacyjnego oraz metapercepcji u osób o różnym dyspozycyjnym lęku społecznym.

Prezentowana praca składa się z pięciu rozdziałów. W rozdziale pierwszym omówiono problem autoprezentacji w świetle teorii i badań, przeanalizowano podstawowe założenia dotyczące autoprezentacji, jej funkcje i style, rolę lęku społecznego w kierowaniu wrażeniem. Kolejne punkty poświęcono autoprezentacji faworyzującej (jako podstawowemu stylowi stosowanemu przez osoby z niskim lękiem społecznym) oraz autoprezentacji ochronnej (charakteryzującej osoby z wysokim lękiem społecznym). Rozdział ten kończy analiza znaczenia metapercepcji dla autoprezentacji.

Rozdział drugi zawiera omówienie badań własnych. W punkcie pierwszym sformułowano pytania i hipotezy dotyczące faworyzowania i deprecjonowania się w sytuacji powodzenia i niepowodzenia w sferze społecznej i intelektualnej przez młodzież szkolną z wysokim i niskim lękiem społecznym (badanie ankietowe). W punkcie drugim sformułowano hipotezy, opierając się na badaniach eksperymentalnych. Punkt trzeci traktuje o tym, jak dyspozycyjna koncentracja na różnych rodzajach „ja” wpływa na faworyzującą i deprecjonującą autoprezentację oraz jej emocjonalne oraz poznawcze konsekwencje – lęk sytuacyjny i metapercepcję.

W rozdziale trzecim przedstawiono metodologię badań własnych – omówiono metody, określając zmienne i ich operacjonalizację, przy czym zmienne niezależne oraz zależne zostały szczegółowo wyodrębnione. W pracy wykorzystano następujące metody: ankietę do pomiaru stylu autoprezentacji (skonstruowaną przez autorkę niniejszej publikacji), Skalę Koncentracji na Sobie, Inwentarz Stanu i Cechy Lęku oraz arkusz „Jak widzą mnie inni?”.

Rozdział czwarty zawiera wyniki przeprowadzonych badań. Na początku scharakteryzowano omawiane zmienne osobowościowe, takie jak: lęk społeczny, ja-publiczne, ja-prywatne, zmienne określone w badaniach ankietowych oraz eksperymentalnych (podrozdziały pierwszy i drugi). W podrozdziale trzecim przedstawiono wyniki dotyczące autoprezentacji osób o wysokim i niskim lęku społecznym w sytuacji powodzenia oraz niepowodzenia. Podrozdział czwarty to weryfikacja hipotez zakładających wpływ faworyzującej i deprecjonującej autoprezentacji w sytuacji powodzenia, jak również niepowodzenia na lęk sytuacyjny i metapercepcję u osób o różnym poziomie lęku społecznego. W podrozdziale piątym przeanalizowano zależności między dyspozycyjną koncentracją na różnych rodzajach „ja” i lękiem społecznym a autoprezentacją oraz jej konsekwencjami.

Pracę zamykają rozdział dotyczący interpretacji wyników, zakończenie i streszczenie pracy.

Celem monografii jest scharakteryzowanie wybranych zagadnień związanych z projektowaniem i prowadzeniem badań jakościowych w naukach społecznych, dlatego opisano ich podstawy teoretyczne oraz omówiono najważniejsze metody i techniki badawcze. Wśród wielu typów metod jakościowych scharakteryzowano m.in. etnografię, etnometodologię, wiele rodzajów wywiadów, analizę konwersacyjną, analizę rysunku, badania fenomenograficzne, badania w działaniu, teorię ugruntowaną, badania integralno-kulturowe oraz przedstawiono sposoby analizowania danych jakościowych. Zwrócono uwagę na dyskurs i krytykę naukową jako podstawowe paradygmaty działalności naukowo-badawczej. Dokonano porównań wielu aspektów badań ilościowych i badań jakościowych.
Wzrost zainteresowania badaniami jakościowymi zaobserwowano w pedagogice, socjologii, psychologii i naukach o zdrowiu. Badania te stają się przedmiotem analiz badaczy, wykładowców, studentów i praktyków. Stają się coraz bardziej widoczne w pracach awansowych oraz są przeprowadzane na zamówienie osoby prawnej czy fizycznej, zlecającej dokonanie badań jakościowych.

W publikacji przedstawiono założenia, badania i ich wynik nad bazgrotą dzieci 2, 3-letnich. Celem badań była próba wyjaśnienia genezy bazgroty dziecięcej i jej przemiany przez stymulację percepcji wzrokowej. Bazgrotę dziecięcą można traktować jako rodzaj specyficznego doświadczenia dziecka. Najbardziej właściwe dla tej fazy rozwoju ekspresji plastycznej dziecka jest spojrzenie na tę aktywność poprzez dynamikę kształtowania się doświadczenia dziecka w toku przeprowadzonego przeze Autorkę eksperymentu.

Praca składa się z trzech głównych rozdziałów i trzech obszernych aneksów. Zagadnienie bazgroty w rozwoju ekspresji plastycznej dziecka zostało omówione w pierwszym rozdziale pracy, odnosząc się do koncepcji rozwoju twórczości plastycznej i percepcji wzrokowej szczególnie Rudolfa Arnheima i Victora Lowenfelda oraz innych badaczy. Opisano również rozwój wartości wizualno-plastycznych w bazgrocie dziecięcej, jak: linię, plamę barwną, koło i bryłę. Bazgrota dziecięca była inspiracją dla wielu artystów, dlatego omówiono ten wątek w tym rozdziale. Szukając odpowiedzi na te problemy Autorka zestawiła wybrane przykłady bazgrot dziecięcych i dzieł sztuki.

W rozdziale drugim pracy przedstawiono założenia badań, problemy badawcze, przyjęte hipotezy, charakterystykę grupy, procedurę badań, zmienne i wskaźniki. Do ich weryfikacji Autorka przyjęła metodę eksperymentu naturalnego pedagogicznego, technikę grup równoległych. Badania przeprowadzono w dwóch grupach eksperymentalnych i dwóch grupach kontrolnych w grupie dzieci przedszkolnych 2 i 3-letnich. W ramach badań przeprowadzono 15 ćwiczeń eksperymentalnych z dziećmi w oparciu o jakości wizualno-plastyczne (wzory percepcyjne). W rozdziale trzecim pracy została przedstawiona analiza ilościowa i jakościowa wyników badań, której materiał prezentuje Aneks 1 (analiza ilościowa), Aneks 2 (analiza jakościowa) i Aneks 3 ilustruje wyniki badań – prace plastyczne dzieci z przeprowadzonego eksperymentu. Całość pracy zamykają wnioski z badań jak i wnioski dla praktyki pedagogicznej.

Praca jest skierowana do nauczycieli, rodziców, opiekunów, artystów i osób zainteresowanych najwcześniejszym rozwojem twórczości plastycznej dziecka, jakim jest bazgrota i jej znaczenia dla dalszego rozwoju twórczości plastycznej dziecka.