Akt pamięci

W wielu wspólnotach i kościołach naucza się wiernych o obowiązku oddawania dziesięciny z całego dochodu. Wiele kazań na ten temat powstało na bazie tekstu z Księgi Malachiasza: Ml 3,8-11 i trzeba stwierdzić, że nauczania te w większości przedstawiają sytuację jako zasadniczo rozstrzygniętą. Dokonane zostało przestępstwo i wiadomo, kogo się oskarża – niewierny lud, który nie przynosi do świątyni całości dziesięcin i nie składa danin, przez co oszukuje Boga.
Taki sposób interpretacji, nader często prezentowany w kościołach i wspólnotach, właściwie nie pozostawia słuchaczom żadnej wątpliwości. Wiadomo, kto zawinił, a duchowni, jedynie w trosce o dusze wiernych, mówią teraz o tym głośno – jako ostrzeżenie dla współczesnego im ludu. Warto jednak przypomnieć sobie podstawową zasadę hermeneutyki biblijnej, która mówi, że tekst wyrwany z kontekstu staje się nie tylko pretekstem do manipulacji, ale metodą sugerowania podtekstów. Stosując taką technikę, można, szatkując Biblię na wystarczająco małe fragmenty lub wersety, dowieść prawie wszystkiego, co tylko się zechce. I właśnie w zakresie nauczania o dziesięcinach spotykamy się z taką sytuacją. Manipulowanie treścią nauczania o dziesięcinach jest o tyle łatwiejsze, że w tym wypadku nie wystarczy spojrzeć na kilka wcześniejszych czy późniejszych wersetów. Trzeba zadać sobie nieco więcej fatygi i podjąć większy wysiłek. Ta książeczka jest wynikiem biblijnego „śledztwa” przeprowadzonego w tej sprawie.

Wznowienie jednego z najpopularniejszych podręczników dla młodzieży z okresu dwudziestolecia międzywojennego. Panorama całej historii Kościoła podana w prosty i zarazem popularyzatorski sposób może zachęcić kolejne młode pokolenie do głębszego poznania historii Kościoła, jaką była ona naprawdę.

Bertrand Galimard Flavigny przedstawia losy jednego z najsłynniejszych zakonów rycerskich od jego początków do czasów współczesnych. Wpływy i bogactwa joannitów w Ziemi Świętej dorównywały dobrom templariuszy – władali ogromnymi posiadłościami ziemskimi i twierdzami, w tym słynnym Krak des Chevaliers. Po upadku Akki ich siedziby znajdowały się kolejno na Cyprze, Rodos i Malcie. Atakowali ziemie Bizancjum i walczyli z sułtanem Sulejmanem.
Autor skupia się nie tylko na historii zakonu, jego strukturze organizacyjnej i działalności na przestrzeni wieków, lecz także na kwestiach medycyny, floty, korsarstwa, architektury wojskowej, sztuki barokowej i świętości oraz niezwykle istotnych dla losów joannitów relacjach zakonu z kolejnymi europejskimi monarchami, Stolicą Apostolską i Osmanami. Opisując burzliwe dzieje szpitalników, analizuje źródła ich potęgi i stara się odpowiedzieć na pytanie, co sprawiło, że nie podzielili oni losu templariuszy i udało im się przetrwać do dziś.
Dlaczego joannici uznawani byli za zbrojne ramię papieża? Czym były tzw. języki, jakimi metodami leczono „panów chorych”? Dlaczego Caravaggio został nadwornym malarzem zakonu, kto wzniósł mury Valletty, z kim i jakimi sposobami zakon walczył na wodach Morza Śródziemnego i dlaczego joannici przejęli dobra templariuszy?
Na te i wiele innych pytań nurtujących czytelnika poszukującego informacji na temat historii zakonu Flavigny udziela odpowiedzi z kronikarską wręcz drobiazgowością. Obraca wniwecz niektóre utarte poglądy, rzucając nowe spojrzenie na dotychczasową wizję organizacji, która zdołała przetrwać kilka stuleci zawirowań politycznych, konfliktów zbrojnych i tułaczki w poszukiwaniu siedziby.

Polskiemu czytelnikowi Krzyżacy kojarzą się jednoznacznie jako armia z czarnymi krzyżami na białych płaszczach pokonana pod Grunwaldem w akcie dziejowej sprawiedliwości. Ta wizja zakonu krzyżackiego zdominowana jest przez agresywną ekspansję, konflikt interesów i jednoznacznie negatywną ocenę.
Tym bardziej interesująca może się więc okazać najnowsza pozycja wydawnicza dotycząca zakonu przede wszystkim w jego pierwotnej formie – nie armii środkowoeuropejskiego państwa zakonnego, ale zakonu rycerskiego służącego chrześcijaństwu w Lewancie w okresie krucjat. Autor skupia się w niej na zagadnieniach mniej znanych, czyli na genezie małego domu zakonnego, który w okresie piątej krucjaty gwałtownie się rozrósł, osiągając wpływy i znaczenie równe dwóm starszym zgromadzeniom: templariuszom i joannitom. Ta niezwykła ekspansja możliwa była dzięki wsparciu papieża i cesarza, stanowiąc owoc zgody między dwoma głównymi ośrodkami władzy ówczesnego chrześcijaństwa.
Ta perspektywa z pewnością skłoni czytelnika do skonfrontowania czasem subiektywnego, tradycyjnego wyobrażenia o krzyżakach z tym, jak zakon postrzegany jest przez inną szkołę historyczną, i być może odpowiedzi na pytanie,
czy krzyżaków da się jednoznacznie ocenić zgodnie z ich własną paletą barw: w kategoriach czarnego i białego.

Dr Nicholas Morton jest specjalistą historii krucjat i historii średniowiecza basenu Morza Śródziemnego. Koncentruje się także na relacjach między chrześcijaństwem a islamem w tym regionie. Jest autorem szeregu monografii i artykułów naukowych. W pracy zawodowej bada także wpływ Mongołów na świat Bliskiego Wschodu w XIII stuleciu. Opublikował obszerne studium w Cambridge University Press pt. Encountering Islam on the First Crusade (Spotkanie z islamem podczas pierwszej krucjaty). Nicholas Morton jest wykładowcą w Nottingham Trent University od 2009 roku. Wcześniej pracował w Queen Mary University, Royal Holloway i Swansea University.

Co łączy cmentarny drewniak z kolumną Zygmunta? Dlaczego Francuzi wygnali z Warszawy Świętego Klemensa? Kto w czerniakowskim klasztorze pamięta Jackie Kennedy? Który kościół zbudowano za wygraną na loterii, a w którego murach produkowano... krajalnice do buraków?

Autor, sięgając do archiwów, tekstów historycznych i dawnej prasy, przeprowadzając wywiady i wizje lokalne, udowadnia, że sacrum nie musi być nudne. Kościoły Warszawy – te ubogie i te pełne cennych artefaktów – przez wieki kształtowały oblicze miasta, oddziaływały na jego tożsamość, wiążąc się z losem miasta i jego mieszkańców. Piotr Otrębski wybrał obiekty spoza głównego kanonu, w większości świątynie mniej rozpoznawalne lub już nieistniejące. Ta książka jest próbą ocalenia pamięci o nich i ich jakże zmiennym otoczeniu.

Piotr Otrębski – dziennikarz, varsavianista, absolwent Uniwersytetu Warszawskiego, autor książki Echa dawnej Warszawy. Kościoły i kaplice oraz publikacji naukowych o Warszawie, współtwórca klubokawiarni Retrospekcja, laureat Nagrody Miasta Stołecznego Warszawy. Współpracuje ze „Skarpą Warszawską". Prowadzi audycje varsavianistyczne (Tu była Warszawa) i publicystyczne w Radiu Warszawa, program „Angelus" (wspólnie z Polsat News). Specjalizuje się w tematyce samorządowej i kościelnej. Pracował m.in. w „Fakcie", TVP Warszawa. W latach 2010–2014 organizował Varsavianistyczne Mistrzostwa Amatorów Retroring (sędzia). Jest zapalonym turystą tatrzańskim i fanem zespołu Queen. Lubi kapary i bitą śmietanę (osobno).

Z radością przyjąłem informację o powstaniu opracowania na temat stopni święceń i wprowadzonych obecnie posług po dokonanej w tej materii reformie liturgicznej poprzez List Apostolski Motu Proprio „Ministeria quaedam” papieża św. Pawła VI. Cieszę się, że ta praca przybliża różnorodność posług i funkcji w liturgii zreformowanej po II Soborze Watykańskim. Wiemy bowiem, że w Pontyfikale Rzymskim wydanym po Vaticanum II nie przewiduje się już udzielania tonsury, zniesiono święcenia niższe ostiariatu i egzorcystatu, święcenia niższe lektoratu i akolitatu stały się posługami (ministeria), zniesiono też subdiakonat. Natomiast posługi oraz diakonat nie są już zarezerwowane jedynie dla idących do kapłaństwa.
ks. dr Dawid Pietras