Albo-albo

Afazja polska jest próbą zmierzenia się z nieopowiedzianą lub słabo znaną historią XX wieku. Wychodząc od konstatacji, że Polska po komunizmie przypomina człowieka, który w wyniku traumatycznych doświadczeń utracił zdolność autoekspresji oraz umiejętność określania własnego miejsca w świecie, odtwarza Przemysław Dakowicz pierwsze akty niemieckiego i sowieckiego terroru, wymierzonego przede wszystkim w polskie elity kulturalne, społeczne i polityczne.
Eseje zebrane w tomie koncentrują się wokół najbardziej symbolicznych wydarzeń pierwszych miesięcy II wojny światowej, widzianych wszelako przez pryzmat skomplikowanego procesu społeczno-kulturowej inżynierii, trwającego od jesieni 1939 roku do przełomu lat 80. i 90. minionego stulecia. Czytelnik przemierza wraz z narratorem ulice obleganego przez Sowietów Grodna, towarzyszy w ostatniej drodze generałowi Józefowi Olszynie-Wilczyńskiemu oraz kapłanom z katedralnej kapituły w Pelplinie, staje nad zbiorowymi grobami Piaśnicy i Szpęgawska, obserwuje z bliska wyborczą farsę na wschodnich ziemiach II Rzeczypospolitej zagarniętych przez ZSRS.
Opisowi przeszłości towarzyszy tu refleksja nad Polską współczesną, podejmującą – chaotycznie i nie w pełni skutecznie – próbę skonfrontowania się z nieprzepracowaną traumą, zrozumienia doświadczeń minionych dziesięcioleci i zrekonstruowania utraconej zbiorowej pamięci.

Gwiazdy w Powstaniu Warszawskim Mieczysław Fogg w otwartej trumnie zobaczył martwą dziewczynę w wieku 16–17 lat o ślicznej twarzy. Była ubrana w granatowy fartuch, ramię opinała biało-czerwona opaska. Młoda bohaterka powstania sprawiała wrażenie istoty pogrążonej w głębokim śnie. Nie mógł powstrzymać łez. Hance Brzezińskiej towarzyszył nieustanny lęk. Bała się o trzynastoletniego syna. Żeby tylko na wieść o tym, że matka walczy, nie próbował do niej dołączyć. I żeby nie zginął tak jak ci ośmiolatkowie, co to z butelkami na czołgi chodzili. Jan Ekier na chwilę tylko stracił rezon, gdy koło jego ucha świsnęła kula, najpewniej rykoszet. Sala wypełniona po brzegi żołnierzami chciała dalej słuchać Etiudy rewolucyjnej. Wokół trwał nieustanny ostrzał. Chopin dziwnie inaczej brzmi przy akompaniamencie wybuchów i drżeń szyb.
Artyści ’44 przedstawiają prawdziwe losy gwiazd kina, teatru i estrady w Powstaniu Warszawskim. Byli żołnierzami i walczyli z bronią w ręku. Służyli, dając koncerty i organizując przedstawienia. Wielu po prostu próbowało przeżyć i ochronić bliskich. Tracili przyjaciół, rodziny, dzieci. Widzieli zniszczenie ukochanych miejsc. Ich losy są tak różne, jak i ich artystyczne talenty. Znamy ich twarze i role. Widzieliśmy przedstawienia, słuchaliśmy śpiewu. Podziwialiśmy i oklaskiwaliśmy.
Teraz – dzięki Agnieszce Cubale – dowiadujemy się, że łączy ich jeszcze jedno: straszne doświadczenie Powstania Warszawskiego. W książce poznamy powstańcze losy między innymi: Adama Brodzisza, Małgorzaty Damięckiej, Mieczysława Fogga, Aliny Janowskiej, Stefana Kisielewskiego, Marii Kownackiej, Ireny Kwiatkowskiej, Andrzeja Łapickiego, Zdzisława Maklakiewicza, Jeremiego Przybory, Ludwika Solskiego Danuty Szaflarskiej, Władysława Szpilmana, Krystyny Zachwatowicz-Wajdy.

Zbiór materiałów zawierający teksty powstałe w latach 1939-1945: listy, fragmenty dzienników i pamiętników, refleksje o sobie i o najbliższych, notatki, zapiski, urywki rozkazów i opinii. Wśród nich wyróżniają się listy pisane do przyjaciół, sympatii i narzeczonych, a także listy-grypsy i listy ocenzurowane z Pawiaka, Majdanka, Ravensbrück oraz innych miejsc odosobnienia. Stanowią one źródło bezpośrednie, nacechowane rzadko spotykaną szczerością.

To książka o wielkiej przyjaźni i o wielkich przeżyciach [...] powstała [...] dzięki [...] ludziom, którzy w imię przyjaźni przechowali przez wiele trudnych lat to, co było tej przyjaźni pamiątką, czasem nawet relikwią, to, co im – poza wspomnieniami – zostało po poległych i zamordowanych najbliższych oraz po latach własnej młodości, to, co dawało im siłę do przetrwania nieraz ogromnie ciężkich czasów i wiarę w przyszłość.
ze Wstępu

Jakub Hochberg (ur. 1904), robotnik z warszawskiej Pragi, ukrywał się od maja 1943 r. u swojej ukochanej, Polki, Julii Rogozińskiej. Nie wychodził z pokoju. Spał na łóżku polowym, marzł, chorował, wyglądał przez szpary na podwórze, nudził się, czytał gazety i pisał. W jego zapiskach znajdziemy wiele interesujących refleksji, analiz stanów emocjonalnych, obserwacji ludzkich zachowań. Nie mniej ciekawe są – często przywoływane w postaci plotek – informacje o tym, co dzieje się w okupowanej Warszawie. Niezwykłość dziennika Jakuba polega także na tym, że jego autor jest osadzony w środowisku robotniczym warszawskiej Pragi. Z tej perspektywy codzienność okupacji niemieckiej wygląda inaczej niż ta, do której jesteśmy najbardziej przyzwyczajeni – konspiracji polityczno-militarnej i bohaterskiej walki z wrogiem. „Zwykli ludzie” walczą z Niemcami inaczej: szmuglują, oszukują, wyśmiewają, wykpiwają, a przede wszystkim – nie wierzą im za grosz.

Zebrane w jednym tomie wszystkie reportaże Hanny Krall, opowiadające o losie, Zagładzie i pamięci.
Fantom bólu to publikacja wyjątkowa: kultowe teksty mistrzyni reportażu, która „zapisuje świat” w niepowtarzalnym stylu. W skład jej wielkiej księgi opowieści, czyli ponad tysiącstronicowego tomu, wchodzą: Zdążyć przed Panem Bogiem, Sublokatorka, Okna, Hipnoza, Taniec na cudzym weselu, Dowody na istnienie, Tam już nie ma żadnej rzeki, To ty jesteś Daniel, Wyjątkowo długa linia, Król kier znów na wylocie, Różowe strusie pióra i Biała Maria - z najnowszą, dopisaną specjalnie do tej edycji, częścią zatytułowaną Podwójne życie Władysława Sokoła.

"Hanna Krall w swoich tekstach ocala nie tylko nazwiska, miejsca i historie, ocala też pojedyncze gesty. Jak fotograf wydobywa jakiś drobiazg na pierwszy plan, a tło pozostawia w nieostrości, tak ona w jednym akapicie uwypukla coś, co inni może by zbagatelizowali.
Kall jest też odważna. W przegadanym świecie proponuje małomówność”. Ze wstępu Mariusza Szczygła

Edycja Fantomu bólu… łączy się z ważną rocznicą. 2017 rok to 40. rocznica publikacji Zdążyć przed Panem Bogiem – ten kanoniczny i przełomowy dla kariery pisarskiej Hanny Krall reportaż pojawił się po raz pierwszy w 1977 roku nakładem właśnie Wydawnictwa Literackiego.

Książka jest podsumowaniem wieloletnich działań autorki zmierzających do przywrócenia należnego miejsca w historii żołnierzom Kedywu Okręgu AK Warszawa, którymi dowodził od końca 1943 r. jej ojciec, kpt. czasu wojny Józef Roman Rybicki "Andrzej". Publikacja składa się z dwóch części. Pierwsza jest opowieścią o warszawskim Kedywie, druga zawiera wspomnienia autorki.