Aleksander Wielopolski Tom 1 i 2

Książka 100 dni operacji łódzkiej 1914 roku na łamach ówczesnej prasy skierowana jest do pasjonatów Wielkiej Wojny 1914–1918. Stanowi kompilację wycinków prasowych z pięciu ówczesnych dzienników: „Gazety Wieczornej”, „Nowej Gazety Łódzkiej”, „Nowego Kurjera Łódzkiego”, „Prądu” oraz „Rozwoju”, dotyczących walk, jakie toczyły się w okolicach Łodzi od sierpnia do grudnia 1914 roku. Ówcześni dziennikarze pisali nie tylko o ruchach rosyjskich i niemieckich wojsk, ale także o problemach, z jakimi musieli się borykać mieszkańcy Łodzi i okolic na skutek działań wojennych prowadzonych na tych terenach.
Informacje, których kiedyś nie sposób było znaleźć w podręcznikach czy historycznych opracowaniach, przez lata zachowały się w archiwalnej prasie. Sięgnięcie do takiego skarbca okazało się bezcenne. Autor opracowania – Andrzej Jan Braun – dokonał solidnej kwerendy prasowej, by umożliwić czytelnikowi poznanie tamtych wydarzeń bezpośrednio z pierwszej ręki, czyli od ówczesnych dziennikarzy publikujących informacje o tym, co działo się na linii frontu oraz o tym, jak wyglądało życie mieszkańców pobliskich miejscowości.
Książkę wzbogacają liczne archiwalne zdjęcia i pocztówki, które w zdecydowanej większości znajdują się w kolekcji Autora.

W serii powołanej dla uczczenia 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości w 1918 r. oraz utrwalenia w polskiej świadomości zbiorowej wiedzy historycznej o genezie i przebiegu odbudowy państwa polskiego ukażą się monografie, biografie i źródła, dla których tematyczną klamrą będzie idea polskiej niepodległości oraz walki o jej urzeczywistnienie i kształt z uwzględnieniem zagadnień polskich i międzynarodowych; politycznych, społecznych i ekonomicznych; walki orężnej i działań dyplomatycznych; wreszcie przedsięwzięć na polu kultury.

Ostatnio ukazały się:
Joanna Sosnowska, Z dziejów opieki społecznej w Polsce międzywojennej. Półkolonie letnie w Łodzi
Niepodległa. Rozważania prawno-ustrojowe w 700. rocznicą odrodzenia suwerennego państwa polskiego, pod redakcją Aldony Domańskiej i Anny Michalak
Witold Jarno. Garnizon Wojska Polskiego w Tomaszowie Mazowieckim w latach 1918–1939
Konrad Banaś. Odrodzona Rzeczpospolita na rynkach zamorskich. Handel polsko-arabski w latach 1918-1939
Wkrótce:
Piotr Kędzia, Sport w Polsce międzywojennej. Działalność oświatowa stowarzyszeń sportowych w Łodzi
Małgorzata Łapa, Polska polityka handlu zagranicznego w latach 1918–1939

Tom drugi części pierwszej Wspomnień Jędrzeja Moraczewskiego obejmuje lata 1895–1900. Autor przenosi czytelnika na prowincję galicyjską, gdzie zamieszkał wraz z żoną Zofią z Gostkowskich. Pierwsze lata ich wspólnego życia byty okresem częstych przeprowadzek spowodowanych specyfiką pracy inżyniera Moraczewskiego przy budowie kolei państwowych. We Wspomnieniach Autor sportretował ludzi, których spotykał – zarówno wpływających na niego bezpośrednio, jak i powszechnie znanych w ówczesnej Galicji z racji sprawowanych funkcji bądź społecznej lub politycznej działalności. W porównaniu z poprzednim tomem przeważają tu relacje z życia młodego, inteligenckiego małżeństwa, zmagającego się z codziennymi problemami. Nie zabrakło też opisów prowincjonalnych rozrywek i sposobów spędzania wolnego czasu – wycieczek rowerowych i krajoznawczych, spotkań towarzyskich, przedstawień amatorskich teatrów oraz prób aktywizacji środowiska lokalnej śmietanki towarzyskiej, do której państwo Moraczewscy byli zaliczani.

Karol Marks i Fryderyk Engels poświęcili Polsce wiele znakomitych kart ze swej twórczości. Kwestia niepodległości Polski znajdowała się w samym centrum zainteresowania ruchu rewolucyjnego w połowie XIX w., a I Międzynarodówka (Międzynarodowe Stowarzyszenie Robotników) nieprzypadkowo powstała po wiecu solidarności z powstaniem styczniowym w 1864 r. Marks dostrzegał, że polskie dążenia niepodległościowe miały wówczas wymiar uniwersalny, wpisywały się w szeroki kontekst walki o wyzwolenie społeczne i polityczne klas podporządkowanych i grup dyskryminowanych w Europie. Jej źródła biły w sformułowanej przez Rewolucję Francuską uniwersalnej wizji suwerennego ludu, a na jej drodze stały nie tylko rządy mocarstw zaborczych, imperialny system międzynarodowy, ale też lokalne elity i reżimy władzy ekonomiczno-politycznej, szlacheckie przywileje i hierarchie klasowe. To dlatego polskie powstania w XIX w. powszechnie ? i bardzo trafnie ? nazywano rewolucjami i uważano za zagrożenie dla ładu ustanowionego na Kongresie Wiedeńskim w 1815 r. Karol Marks należał do tych nielicznych obserwatorów, którzy od początku docenili wagę kwestii polskiej. Dziś jego interpretacje i analizy nie straciły siły i świeżości. Pozwalają nam odzyskać zagubiony wymiar polskich aspiracji niepodległościowych, dostrzec ich ponadetniczny demokratyzm i egalitaryzm, a jednocześnie nie pozwalają zamknąć ich w wykluczających ramach polskiego nacjonalizmu.

Lata 1914-1918 stanowią w sensie akademickim pogranicze historii XIX i XX wieku, co do dziś odbija się negatywnie na stanie wiedzy o tym brzemiennym w konsekwencje okresie wyłaniania się nowej epoki… Zbyt wiele problemów związanych z niemiecką działalnością militarną pozostaje nie opracowanych, zbyt wiele aspektów i wydarzeń nie zostało wyjaśnionych. W te lukę badawczą zgrabnie wpasował się ze swoją monografią dr Jacek Szczepański, uzupełniając, przynajmniej częściowo zaniedbania naszej historiografii. Zwłaszcza, że recenzowana monografia jest - moim zdaniem - udanym, tak pod względem merytorycznym, jak i warsztatowym opracowaniem wojskowych formacji okupacyjnych - Landszturmu. Prof. Dr hab.. Tadeusz Kotłowski

Kompletna legionowa historia i mitologia w jednym pasjonującym tomie

W roku jubileuszu stulecia odzyskania niepodległości Andrzej Chwalba proponuje książkę, jakiej przez dekady brakowało na polskim rynku: napisaną żywym językiem popularną syntezę dziejów Legionów Polskich i legionistów, którzy po 1918 roku stanowili istotną część elit politycznych II Rzeczypospolitej, współtworząc historię Polski.

Kiedy 6 sierpnia 1914 roku Pierwsza Kompania Kadrowa pod dowództwem Józefa Piłsudskiego opuściła budynki przy krakowskich Oleandrach i wyruszyła w kierunku granicy z Rosją, rozpoczęła tym samym symbolicznie nowy etap w historii Polski. Jednak już w Kielcach legionistów witały nie owacje i kwiaty, lecz zamknięte okiennice i wrogie spojrzenia. Zarówno sama formacja, jak i osoba dowódcy budziła przez lata tyle głosów krytyki i sprzeciwu ze strony zwolenników odmiennej drogi do niepodległości, co i głosów pochwały, wdzięczności i bezgranicznego uwielbienia.

A jacy naprawdę byli legioniści? Jak żyli na co dzień? Jakie przyświecały im idee i czy udało się je zrealizować? Sądzimy, że historia Legionów jest powszechnie znana, ale czy wiemy, które jej elementy są prawdziwe, a które należy uznać za mity? W swej najnowszej książce Andrzej Chwalba stawia te i inne, nowe pytania na temat Legionów i stara się na nie odpowiedzieć. Jednym tchem przeczytamy więc o militarnych dziejach Legionów Polskich, o broni i wyposażeniu, a także o zażartych sporach między brygadami, o posłudze medycznej i duchowej, wreszcie o tym, jaki wpływ miał legionowy etos na popularyzację sportu, literatury i sztuki wśród Polaków.

Zasadniczy trzon archiwum Raczyński pogrupował tematycznie, zszył, oprawił w 48 róz˙nej objętości tomów i nazwał „Libri Veritatis”. Zachowało się 46 z nich. Zostały one opracowane przez Wojciecha Suchockiego i opublikowane w latach 2017–2018 w dwóch tomach. Niniejszy tom zatytułowany Libri Veritatis. Suplement stanowi dopełnienie i uzupełnienie właściwych Ksiąg Prawdy. To, co odróz˙nia od nich niniejszy Suplement, to decyzja samego Raczyńskiego o niewła?czeniu do archiwum prezentowanych dokumentów. Jak słusznie zauwaz˙yła Anna Tomczak, wybrane przez Atanazego Raczyńskiego materiały, złoz˙one we właściwe Libri Veritatis, jako zespół nie sa? neutralnym i obiektywnym świadectwem historycznym. Odzwierciedlaja? wizję przeszłości autorstwa kolekcjonera4. Publikowany w niniejszym tomie materiał otwiera równiez˙ pole do analiz. Dlaczego tych dokumentów (zwłaszcza odnosza?cych się do konkretnych zamówień) kolekcjoner nie wła?czył do swojego wyja?tkowego archiwum? Czy odnosza? się do dzieł – według Raczyńskiego – mniej waz˙nych w jego kolekcji? Czy dotycza? aspektów mniej istotnych dla Atanazego – znawcy sztuki, badacza, wreszcie historyka sztuki z połowy XIX w.? To tylko kilka pytań o charakter relacji między dokumentacja? wyodrębniona? przez Atanazego Raczyńskiego a pozostałymi dokumentami, równie skrupulatnie zbieranymi, ale nie umieszczonymi razem z kolekcja? dzieł sztuki w berlińskiej Galerii.