Almanach antropologiczny 4 Twórczość słowna / Literatura. Performance, tekst, hipertekst

Tom Szkoła/Pismo jest pierwszą w Polsce autorską propozycją podjęcia problematyki antropologii szkoły oraz szkolnej piśmienności. Są w nim prezentowane przekłady klasycznych bądź najnowszych tekstów oraz wyniki różnorodnych badań terenowych (prowadzonych m.in. wśród Indian Ameryki Południowej, wśród uchodźców tybetańskich w Nepalu, w polskich szkołach, w tym placówkach oświatowych dla niewidomych, a także w szkołach mniejszości łużyckiej, kaszubskiej i bretońskiej).
Autorzy pokazują, że szkoła stanowi zestaw praktyk kulturowych, jest swoistą historycznie i kulturowo formą bycia w świecie, która przekracza to, co zawarte w programach nauczania oraz w instytucjonalnych formach ich realizacji.

Nowe, zmienione wydanie cenionego podręcznika, wprowadzającego w niezwykle dynamicznie rozwijającą się dziedzinę wiedzy - biopsychologię!

Co w zachowaniu człowieka jest specyficznie ludzkie? Co zostało odziedziczone po zwierzęcych przodkach i w jaki sposób uległo modyfikacji w wyniku oddziaływań społecznych?

Autor w usystematyzowany sposób przekazuje aktualną wiedzę o mechanizmach fizjologicznych leżących u podstaw zachowania się ludzi i zwierząt. W 22 bogato ilustrowanych rozdziałach umiejętnie łączy wiedzę z zakresu etologii, neurofizjologii, psychologii porównawczej, socjobiologii, genetyki, neuroanatomii, endokrynologii, histologii, ekologii, biochemii, neurochemii oraz neurobiologii. Prezentuje dorobek wielu pokoleń badaczy, jak również najnowsze osiągnięcia naukowe, nowe koncepcje teoretyczne z dziedziny wyjaśniającej mechanizmy zachowania się ludzi i zwierząt. Logiczny i starannie przemyślany wykład ułatwia przyswojenie nawet najbardziej skomplikowanych treści.

Czytelnik znajdzie tu wiele informacji na temat:

dziedziczenia cech,
funkcjonowania neuronów,
właściwości układów sensorycznych,
problemów uczenia się i pamięci,
mechanizmów mowy.

Podręcznik przeznaczony jest dla studentów psychologii oraz kierunków przyrodniczych - biologii, medycyny, weterynarii i zootechniki.

Próba opisu procesu widzenia za pomocą geometrii jest narzucaniem na ów proces określonej, intelektualnie zracjonalizowanej matrycy. Pewnym śladem, który świadczyć by mógł o tym, że starożytni myśliciele byli świadomi tego faktu, jest ich pozorne wahanie odnośnie do tego, czy promienie widzenia biegną od czy do oka. Wiedzieli wszak, że widzenie jest niemożliwe bez światła, ale same promienie widzenia jako konstrukt intelektualny stanowiły też swoisty rodzaj emisji. Z kolei paradoks euklidesowego punktu, który nie składa się z części, lecz stanowi wierzchołek geometrycznego stożka widzenia, jest kwintesencją ograniczenia tak zracjonalizowanego poznania. Na zachodzie Europy wiedza ta przepadła na bez mała tysiąc lat. Gdy powraca ona za pośrednictwem średniowiecznych perspektywistów, trafia do pracowni artystów malarzy. Ci zaś, dystansując się od paradoksów kryjących się w teorii widzenia, wzięli z niej to tylko, co potrzebne im było w ich praktyce: punkt pojęty wyłącznie jako znak naniesiony na płaszczyźnie, ale gdy tak sformatowane pojęcie punktu podjął rzemieślnik o aspiracjach filozoficznych, to jest Leonardo, ontologiczną strukturę pustego znaku przeniósł on na rzeczywistość empiryczną, z nicości czyniąc jej teoretyczną zasadę.

****
Rafał Kuczyński (1982) – ukończył socjologię na Wydziale Historyczno-Socjologicznym Uniwersytetu w Białymstoku, był również na dwuletnim stypendium (Academic Year oraz Project Year) w Bard College Berlin, A Liberal Arts University. Doktorat obronił na Wydziale Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego. Członek redakcji kwartalnika „Kronos”. Tłumaczył m.in. Hannah Arendt, Jacoba Taubesa, D.H. Lawrence’a. Pracuje w Instytucie Studiów Kulturowych UwB.

Podręcznik omawia aspekty rozwoju, genetyczne i poza genetyczne czynniki rozwoju osobniczego człowieka, rozwój struktury i funkcji w ontogenezie wraz z mechanizmami rozwoju, etapy rozwoju osobniczego człowieka od zygoty do śmierci, okresy krytyczne i przejściowe w ontogenezie człowieka i ich powiązania ze zdrowiem i jakością życia, dymorfizm płciowy, cykle i biorytmy w rozwoju ontogenetycznym człowieka, międzypokoleniowe przemiany przebiegu ontogenezy, metody i techniki badań oraz modele rozwoju biologicznego człowieka.
Podręcznik jest adresowany do studentów kierunków studiów z obszaru nauk przyrodniczych, medycznych i nauk o zdrowiu, humanistycznych i społecznych oraz wszystkich zainteresowanych zmianami fizycznymi dokonującymi się w czasie życia osobniczego człowieka.

W kwietniu 1982 roku Wade Davis, antropolog z Harvardu, wsiada do nocnego pociągu do Bostonu i otwiera kopertę. Wyciąga z niej plik pieniędzy, bilet lotniczy na Haiti i wyblakłą fotografię przedstawiającą ubogiego rolnika. To Clairvius Narcisse, człowiek-zombie, uznany za zmarłego i pogrzebany w latach sześćdziesiątych, lecz na powrót żyjący w haitańskiej społeczności. Davis wyrusza na Haiti, by rozpocząć naukowe śledztwo, którego celem jest odkrycie toksyny zmieniającej człowieka w zombie. Po zagłębieniu się w kulturę vodoun, będącą haitańską odmianą religii voodoo, i doświadczeniu mistycznych obrzędów wpada na trop dwóch trucizn pozyskiwanych z ryb i płazów. Pierwsza wywołuje stan zbliżony do śmierci klinicznej, druga odwraca ten proces, jednak trwale uszkadza mózg, pozbawiając daną osobę własnej woli i indywidualnej tożsamości. Co jednak najbardziej fascynujące – z obu chętnie korzystają władze wioski. Wąż i tęcza to nie tylko zdumiewająca historia o procesie zombifikacji, ale przede wszystkim o podróży w najbardziej pierwotne zakątki ludzkiej duchowości. Autor doskonale kreśli fenomen krwawych rytuałów vodoun, które stają się punktem wyjścia do zrozumienia doświadczonej brutalnym kolonializmem historii Haiti. „Davis zawsze jest pomiędzy: pomiędzy językami antropologii, reportażu i powieści przygodowej. Ale przede wszystkim pomiędzy światami: magii i racjonalności. Mało kto umie pisać o magii, roślinach i nauce tak przejrzyście jak on.” Mateusz Marczewski

`Złota gałąź` sir Jamesa Georga Frazera uważana jest za jedną z najważniejszych książek antropologii społecznej, a na pewno jest w tej chwili już pozycją klasyczną w tej dziedzinie wiedzy. Przywołując obraz J.M.W. Turnera, zatytułowany `Złota Gałąź` (`The Golden Bough`, 1834) Frazer rozpoczyna snuć opowieść o pewnym tajemniczym rytuale, odbywającym się cyklicznie nieopodal jeziorka, zwanego przez starożytnych `Zwierciadłem Diany`. W starożytności ów leśny pejzaż był miejscem dziwnej i powtarzającej się stale tragedii. Na północnym brzegu jeziora, tuż pod przepaścistą skałą, na której osiadła współczesna wioska Nemi, znajdował się święty zagajnik i sanktuarium Diany Nemorensis, czyli Diany Leśnej. Niekiedy zwano je również jeziorem i zagajnikiem Arycji. Lecz miasteczko Arycja (obecna La Riccia) znajdowało się o trzy mile dalej, u stóp Góry Albańskiej, a od jeziora, leżącego na zboczu góry w małym zagłębieniu w kształcie krateru, dzielił je bardzo pochyły stok. W tym świętym zagajniku rosło drzewo, wokół którego można było dostrzec krążącą przez cały dzień i prawdopodobnie do późnej nocy mroczną postać. W ręce dzierżył ów człowiek nagi miecz i bez przerwy rozglądał się wokół, jak gdyby w każdej chwili mógł spodziewać się napaści wroga. Był to kapłan i morderca, wypatrujący tego, który go wcześniej lub później zamorduje i obejmie po nim urząd kapłana. Takie prawo obowiązywało w sanktuarium. Kandydat na kapłana nie miał wyboru. By objąć stanowisko, musiał zgładzić swego poprzednika, a urząd po nim piastował do chwili, gdy sam ginął z ręki następcy silniejszego i bardziej przemyślnego. Ów dziwny rytuał domaga się wyjaśnienia. Autor `Złotej Gałęzi` wyrusza więc w podróż po kulturach, wierzeniach i mitach różnych ludów - jego zdaniem - niecywilizowanych, szukając tam podobieństw i próbując na ich podstawie rzucić nieco więcej światła na ten niezwykły zwyczaj. Jednym z najważniejszych tematów Frazera jest magia. Jego koncepcja magii choć była wielokrotnie krytykowana, zwłaszcza z powodu przeciwstawiania magii i religii, pozostaje jednak niezmiennie ważnym stanowiskiem antropologicznym.