Almanach błękitny. Genealogia żyjących rodów polskich. Książęta, kniaziowie, hrabiowie i baronowie - tom I

„Średniowiecze Polskie i Powszechne” jest jednym z niewielu w Polsce czasopism prezentujących teksty poświęcone tylko tej epoce, za to w bardzo szerokiej formie, obejmującej zarówno historię średniowieczną Polski, jak i powszechną. Na jego łamach publikują mediewiści z prawie wszystkich ośrodków naukowych w kraju oraz z zagranicy (Czechy, Ukraina, Niemcy), a także doktoranci, których świeże spojrzenie na poszczególne problemy pozwala niejednokrotnie ukazać je w całkiem innym świetle. Dzięki temu wszystkiemu potencjalny czytelnik ma możliwość zapoznania się z przeglądem badań i różnorodną tematyką, ograniczoną jednak do interesującej go epoki, a każdy mediewista znajdzie tu coś dla siebie.

W niniejszym tomie pomieszczono teksty dotyczące m.in.: wieloosobowego zarządzania parafią; obrazu Franciszka z Asyżu i franciszkanów w czternastowiecznym traktacie dominikańskim; pobytu schizmatyków na dworze pierwszych Jagiellonów; roli patronów Polski w geografii sakralnej Krakowa; bractwa Najświętszej Marii Panny w Krakowie; badań późnośredniowiecznych polskich elit polityczno-społecznych, w tym możnowładztwa i rycerstwa; problematyki wojskowej; historii kulinarnej. Tom zamykają dwa artykuły recenzyjne.

Redaktor naczelna Marta Tomczok, redaktor numeru Paweł Wolski



W bieżącym numerze prezentujemy cykl artykułów, które rozwijają projekt topiki Zagłady, autorstwa: Jagody Budzik, Sławomira Buryły, Justyny Kowalskiej-Leder, Katarzyny Kuczyńskiej-Koschany, Marty Tomczok i Pawła Wolskiego. Autorzy zastanawiają się nad teorią i nowoczesnością toposu, pokazują topikę Zagłady jako narzędzie nadające się do subtelnej analizy zarówno literatury dokumentu osobistego, jak i popkultury, wskazują także na zwiększanie się liczby toposów w ostatnich latach oraz ich zróżnicowane występowanie (nie tylko w literaturze polskiej, ale też na przykład hebrajskiej). Postulują również przygotowanie słownika topiki i podpowiadają, jak mogłoby wyglądać przykładowe hasło.
Ponadto jako pierwsi w Polsce publikujemy tłumaczenie tekstu znanej za granicą psychoanalityczki Brachy L. Ettinger, potomkini polskich ocalonych (Transcryptum: Memory Tracing In/For/With the Other; komentarz – Anna Kisiel). Czytelnik nowych „Narracji…” znajdzie w nich też szkice weryfikujące lub zmieniające wiedzę na tematów związków z Zagładą Medalionów Zofii Nałkowskiej (Arkadiusz Morawiec) i Pamiętnika znalezionego w wannie Stanisława Lema (Agnieszka Gajewska), a także ważny artykuł Anity Jarzyny, objaśniający coraz bardziej dziś popularną literaturę dla dzieci i młodzieży poświęconą Holokaustowi oraz miejsce w niej zwierząt.

Ukazana w książce: „Wielka lekcja historii”. Prezentacja Tysiąclecia Polski poprzez wystawy w latach 1960-1966/67, „Wielka lekcja historii” to nie tylko historia obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego (1960-1966/67), ale także historia rozwoju polskiej kultury historycznej odniesiona do twórczego potencjału ludzkiego i instytucjonalnego zaplecza, dzięki któremu możliwe stało się umasowienie i popularyzacja wiedzy historycznej, na niespotykaną dotąd skalę i często na dobrym poziomie. Należy jednak pamiętać, iż sukces modernizacyjny polskich instytucji kultury historycznej osiągnięty w okresie obchodów Tysiąclecia Państwa Polskiego miał swoją, ciemną stronę. Ogólnonarodowe uroczystości niosły bowiem ogromny ładunek perswazyjny, służący kształtowaniu socjalistycznej świadomości i pamięci historycznej, zgodnie z wytycznymi władzy.
W związku z Tysiącleciem Państwa Polskiego archeolodzy i historycy rozpoczęli, nie bez cesji na rzecz PZPR, szeroką akcję upowszechniającą, w której wykorzystali niemal wszystkie środki stojące do ich dyspozycji. Ogromną rolę w tym zakresie spełniły wystawy, jako forma przekazu historycznego. Nie bez powodu ekspozycje stały się dominujące w działalności muzeów, archiwów, a nawet bibliotek. Wystawy stanowiły i nadal stanowią ważny przekaźnik wiedzy, a dodatkowo każdy utwór wystawowy, bez względu na swoją treść, łączy w sobie elementy architektoniczne, plastyczne i językowe. Dlatego ekspozycje, jako forma przekazu, świetnie spełniały się i nadal spełniają się w roli, dostępnego dla wszystkich, środka popularyzacji historii, narzędzia popularyzacji myśli naukowej i skutecznego środka kształtowania świadomości społecznej. Nic więc dziwnego, że wszystkie punkty obchodów milenijnych: 1000. rocznica wstąpienia Polski na widownię dziejową; 550. rocznica bitwy pod Grunwaldem; rocznice związane z walką naro¬dowo-wyzwoleńczą narodu polskiego, ze szczególnym uwzględnieniem powstania styczniowego; 600. lecie Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz 20. lecie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, znalazły odzwierciedlenie na wystawach. Popularne też były wystawy retrospektywne, obejmujące swym zakresie 1000-letnie dzieje narodu i państwa polskiego. Wystawy milenijne charakteryzowały się wysokim poziomem merytorycznym i dydaktycznym, ale też silnym obciążeniem ideowym, zwłaszcza te dotyczące współczesności.

Celem niniejszej pracy jest jak najpełniejsze ukazanie i jak najbardziej dokładne opisanie uczestnictwa w działaniach bojowych we wrześniu 1939 r. 2. pal Leg. oraz jego II rzutu, tzn. baterii przewidzianych dla II i III dywizjonu 55. pal rez. Należy podkreślić, że pododdziały II rzutu ostatecznie nie zostały w pełni oraz jako całość sformowane. Poszczególne baterie wzięły samodzielnie udział w walkach w ramach różnych formacji (grup i brygad).
Autorka podejmuje również próbę oceny czynów i dokonań wojennych żołnierzy baterii obu pułków. Zwraca przy tym uwagę, jakie znacznie miały one dla powodzenia całości akcji zbrojnych, prowadzonych przez oddziały i formacje w ramach których walczyli. /ze Wstępu/

Przedstawione w tym tomie artykuły i studia są rezultatem wieloletniej współpracy środowiska historyków działających w Komisji Historyków Polski i Rosji. Zainteresowania autorów odzwierciedlają w znacznym stopniu obszary badawcze, które skupiają na sobie uwagę historyków obu stron. Nie są to zawsze obszary tożsame. Jednak przeważnie są to przestrzenie wzajemnie się uzupełniające, które ukazują skalę zainteresowania Rosją w Polsce i Polską w Rosji. Od razu można zauważyć, że polskie środowisko akademickie, zwłaszcza środowisko historyków, skupia bardzo wiele uwagi na sprawach rosyjskich, przy czym nie zawsze dotyczy to wyłącznie problemów konfliktowych, ale również wiele miejsca poświęca się zagadnieniom dotyczącym jaśniejszej strony owych relacji. Na tym polu szczególnie wyraźnie widoczna jest cała gama zagadnień obejmujących szeroko rozumiane sprawy nauki. Nauka bowiem - wbrew dość powszechnej opinii wyniesionej z dawnego, tradycyjnego pojmowania stosunków polsko-rosyjskich - była głównym obszarem współpracy i wspólną platformą na której starano się i budowano zalążki dobrych relacji polsko-rosyjskich. Wielu polskich uczonych wniosło wiele do nauki rosyjskiej i na trwale zapisało się na jej stronnicach. Z drugiej strony całkiem pokaźna rzesza polskich naukowców swoje szlify akademickie zdobywała na rosyjskich uniwersytetach, a swe badania prowadzili na zlecenie centralnych rosyjskich instytucji naukowych.

Publikacja powstała we współpracy z Komisją Historyków Polski i Rosji oraz Instytutem Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk.

Książka jest pierwszą całościowo opracowaną biografią Alberta księcia strzeleckiego, wywodzącego się z górnośląskiej linii Piastów. Biografia analizuje kontakty Alberta z dworem cesarskim, czeskim, węgierskim oraz polskim.