Amicorum Sermones Mutui, part 2, vol. 2

Sytuacje graniczne, jakimi są choroby, epidemie, lęk przed cierpieniem fizycznym i psychicznym, zagładą (jednostki, wspólnoty), od starożytności budziły grozę, pobudzały do szukania przyczyn w świecie realnym i pozazmysłowym (np. jako kara czy dopust sił nadprzyrodzonych). Efektem zmierzenia się z egzystencjalnymi koniecznościami były rozmaite próby opisu, wytłumaczenia przyczyn, przewidywanie i odkrywanie symptomów, dochodzenie do sensu owych niepożądanych a jednocześnie nieodwołalnych wydarzeń. Wywoływały ekstremalne reakcje; od całkowitej negacji aż po rezygnację i przyjęcie realiów zmuszające do konsolidacji wszelkich sił i sposobów do walki z zagrożeniami. Sytuacje graniczne w „pamięci świata” były pretekstem do rozkwitu przemyśleń natury etycznej, filozoficznej, religijnej oraz inspiracją do szukania skutecznych remediów. Zostały uwiecznione piórem kronikarzy, twórców wszystkich dziedzin sztuki, nauki i wszelakich sposobów ekspresji. Wiek XIX zyskał wiele metaforycznych przydomków: wiek pary, wiek postępu, piękny wiek to tylko niektóre wskazujące na ogromne nadzieje pokładane w rozkwicie wynalazczości i dominancie rozumności, prymacie nauki. A jednak entuzjastów „szkiełka i oka” nie ominęły wyzwania sytuacji granicznych dawnych wieków i znacznie mniej racjonalistycznych przodków. Przedmiotem publikacji są XIX wieczne teksty, druki ulotne, literatura użytkowa, będące świadectwem doświadczenia zaraz, chorób zakaźnych i epidemii oraz zmagań z nimi wraz ze środkami i sposobami prewencji zaskakująco analogiczne do czasu pandemii koronawirusa, która stała się wyzwaniem człowieka XXI wieku.

Wyróżnienie w kategorii epika w II Ogólnopolskim konkursie na Książkę Literacką Nowy Dokument Tekstowy”.
„B.Bomb to powieść Marty Kozłowskiej, którą z przekonaniem uznaliśmy za godną wyróżnienia. Autorka nawiązuje w niej do tradycji antywojennej satyry, aktualizując ją zagadnieniami o istotnym znaczeniu dla dzisiejszej wyobraźni społecznej. Nie nośność tematu podnosi rangę fikcji, ale właśnie literackie możliwości pisarki. Pokazują one złożoność i nieoczywistość znanych skądinąd zagadnień. Autorka stawia sobie i czytelnikom pytanie o miejsce sacrum we współczesnym świecie. Nie udziela na nie prostej odpowiedzi. Pyta o to, co dzieje się w momencie, w którym klasyczne rozpoznanie Eliadego uznającego jednostkę za homo religiosus przestaje mieć rację bytu. Marta Kozłowska wie, że natura nie znosi pustki, dlatego też z ironią przygląda się temu, jak ludzie radzą sobie z nową sytuacją egzystencjalną”.
(z laudacji jury)

Poezja Dragana Boškovicia jest wyjątkowym zjawiskiem we współczesnej serbskiej poezji przynajmniej z trzech powodów. Po pierwsze twórczość Boškovicia bywa porównywalna do poezji Branka Milijkovicia ( 1934-1961), tragicznie zmarłego serbskiego poety, który zginął w tajemniczych okolicznościach w 27. roku życia. Neosymbolizm, widoczna tradycja serbskiego nadrealizmu, apoteoza życia i witalizm – to cechy łączące Miljkovicia i Boškovicia. Po drugie, poezja Boškovicia posiada podskórną więź z neosymbolizmem serbskim lat 50. i Miljkoviciem, gdyż występują w niej liczne motywy biblijne, słaba pozycja zagrożonego podmiotu, fascynacja ontologią i metafizyką. Cykl Ave Marija (Bogurodzica) jest być może główną siłą sprawczą, która zwróciła uwagę polskiej krytyki literackiej na poezję Dragana Boškovicia. Bošković jest bowiem wyjątkowym współczesnym poetą serbskim zainteresowanym poezją religijną. Temat Bogurodzicy w poezji serbskiej okresu romantyzmu został podjęty i jest w kanonie literackim dzięki poematowi Lazy Kosticia ( 1841-1910), jednego z głównych poetów serbskiego romantyzmu. U Kosticia, podobnie jak u Boškovicia Matka Boża zapisana została w wersji łacińskiej (Maria a nie jak by to chciał język serbski – Marija), ale Kostić Madonn®, zabytkową bazylikę w Wenecji sytuuje w kontekstach i w związkach z prawosławiem i Serbią. Poetycka Madonna Boškovicia jest natomiast postacią uwikłaną w odniesienia mszy łacińskiej, we współczesne Profanum i świat cywilizacji euroatlantyckiej. Po trzecie, poezję Boškovicia łączy z Miljkoviciem i współczesną generacją serbskiej poezji silnie zakorzenienie w materialnej rzeczywistości, fascynacja egzystencjalną sferą bytu wraz z próbami oswojenia śmierci.

Joanna Warońska-Gęsiarz - literaturoznawczyni zatrudniona na Uniwersytecie Jana Długosza w Częstochowie. Ukończyła filologię polską w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Częstochowie (obecnie Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie). W czerwcu 2010 roku na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach obroniła rozprawę doktorską Twórczość dramaturgiczna Brunona Winawera, napisaną pod kierunkiem prof. dr hab. Elżbiety Hurnik. W maju 2020 również na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach uzyskała tytuł doktora habilitowanego na podstawie cyklu prac zatytułowanych Komedie środowiska skamandryckiego.


Autorka monografii Komedia na miarę. Skamandryci w teatrze (Częstochowa 2019), napisanej w ramach projektu Narodowego Centrum Nauki. Publikowała artykuły w czasopismach, m.in. Czego to oglądać nie chcieliście, panowie? O „Nagrodzie literackiej”, komedii Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej („Ruch Literacki” 2018, nr 3), Kobiecość a płeć żeńska. Komediopisarki dwudziestolecia międzywojennego wobec dyskursu emancypacyjnego („Wielogłos” 2020, nr 2), Śmiech w komediach środowiska skamandryckiego. Funkcje i rodzaje („Transfer. Reception Studies” 2020, t. 5), oraz w monografiach wieloautorskich. Jest redaktorką kilku książek. Interesuje się dramatami dwudziestolecia międzywojennego, ewolucją gatunków dramatycznych, w tym komediowych, a także życiem teatralnym.


Współpracuje z wieloma instytucjami kultury. Działa w Komitecie Okręgowym Olimpiady Literatury i Języka Polskiego w Katowicach. Jest członkiem Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza, Polskiego Towarzystwa Badań Teatralnych oraz Komisji Historycznoliterackiej PAN Oddział w Katowicach.

Autorzy zaprezentowali odpowiedzi uzyskane po zadaniu wybranym utworom prozy polskiej pytań sformułowanych w języku antropologii ponowoczesnej, postfreudyzmu, narratywizmu i innych stosowanych dzisiaj nie tylko w literaturoznawstwie, podejść badawczych. Dowiedzieć się z nich można na przykład, co wynika z interpretacyjnego charakteru wielkiej narracji historii, a co z potraktowania ludzkiej cielesności jako tekstu, a także - w jaki sposób podmiot literacki, przez jednych traktowanych jako wiązka dwudziestowiecznych dyskursów, przez innych jako bastion nowej etyczności czasów po Holocauście, szuka swojego miejsca w zatomizowanym świecie nieostatecznych rozstrzygnięć. Hanna Gosk

Rozprawa Stanisława Krawczyka […] jest niezwykła: precyzyjna w namierzaniu celu i odmierzaniu racji, dojrzała metodologicznie, odkrywcza, przekonująca. A także pod wieloma względami pionierska, jako że nie znajdziemy w polskiej humanistyce tak kompletnej socjologicznej analizy literatury. […]

O ile gust inteligencki popychał fantastykę ku sprawom ważnym, o tyle gust popularny przeciąga fantastykę na stronę rozrywki, przyjemności, odpoczynku i kompensacji. Autor stawia więc proste i zarazem bardzo trafne pytanie: skąd wzięło się – wcale nie tak oczywiste – połączenie gustu inteligenckiego z prozą fantastyczną w polskiej kulturze, skoro zasadniczo fantastyka (od wieku XIX) była kojarzona właśnie z rozrywką, a nie podejmowaniem spraw ważnych dla życia zbiorowego?

prof. Przemysław Czapliński


Stanisław Krawczyk umiał połączyć doskonałe znawstwo literatury fantastycznej, wysokie kompetencje z zakresu literaturoznawstwa z wiedzą i kompetencjami badawczymi socjologa literatury. Dzięki temu obraz omawianych zjawisk nie jest jednostronny, a prowadzone analizy mają rzeczywiście charakter interdyscyplinarny.

dr hab. Przemysław Kisiel


Stanisław Krawczyk – socjolog, od października 2022 r. adiunkt na Uniwersytecie Wrocławskim, wcześniej członek Scholarly Communication Research Group na UAM w Poznaniu. Pracę doktorską obronił na Uniwersytecie Warszawskim. Interesuje się socjologią kultury i literatury, badaniami nad nauką i szkolnictwem wyższym, a także badaniami gier wideo i literatury fantastycznej.