Analiza tekstu w dyskursie medialnym Przewodnik dla studentów

Tematyka czwartego tomu "Górnośląskich Studiów Socjologicznych. Seria Nowa" nawiązuje do zagadnień poruszanych w "Górnośląskich Studiach Socjologicznych", wydawanych niegdyś przez nieistniejący już Śląski Instytut Naukowy. W tomie zaprezentowane zostały między innymi wyniki badań i naukowe dociekania "młodych naukowców" – doktorantów i doktorów, dotyczące wciąż obecnych i wzbudzających wiele dyskusji problemów kształtowania się tożsamości mieszkańców Górnego Śląska. Tożsamość ujmowana zarówno w perspektywie kulturowej, charakterystycznej dla zbiorowości narodowych, regionalnych, religijnych czy innych, jak i w perspektywie osobowości jednostkowej należy współcześnie do najczęściej podejmowanych tematów badawczych socjologii. Jest jednym z modnych tematów badań, wskazujących, że w świecie globalizacji i aksjologicznej wichrowatości kultury nie zniknęły pytania o doświadczenie ciągłości i trwania pamięci zbiorowej, społecznej odpowiedzialności za dziedzictwo przeszłych pokoleń, emocjonalnych zobowiązań wobec ojczyzny prywatnej czy ideologicznej, o kształty przyszłości niewyobcowanej z bogactwa kulturowej tradycji.

Wczesna interwencja to interdyscyplinarne działania ukierunkowane na wsparcie rozwoju małego dziecka oraz jego rodziny. O skuteczności tego procesu decyduje czas – im szybciej zostaną zauważone nieprawidłowości rozwojowe u dziecka, tym skuteczniejsze może okazać się wsparcie. Istotnym i często niedocenianym czynnikiem jest organizowanie wsparcia w kontekście całej rodziny. Powinniśmy postrzegać dziecko nie tylko przez pryzmat jego deficytów przeznaczonych do kompensacji i rehabilitacji, ale jako człowieka żyjącego w konkretnej rodzinie, która posiada określony potencjał oraz zasoby stanowiące podstawę działań wczesnej interwencji. Ich poznanie i wykorzystanie pozwala na zorganizowanie części wsparcia w naturalnym środowisku dziecka, czyli w jego domu rodzinnym. Takie podejście wymusza na specjalistach całościowe spojrzenie na proces wczesnej interwencji, obejmujący nie tylko czynniki psychospołecznego rozwoju, ale również te społeczne.

Publikacja jest przykładem interdyscyplinarnego podejścia do zagadnienia wczesnej interwencji. Porusza problematykę związaną z budowaniem zespołów wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, angażowaniem rodziców w proces terapeutyczny, dietetyką jako czynnikiem często marginalizowanym, oraz bardzo wczesną diagnozą autyzmu.

Dużym atutem książki jest jej pierwsza część, poświęcona rozwojowi. Autorka wyjaśniła w niej, w jakim sensie rozwój rozpatrywać można jako proces dziejący się w przestrzeni międzyludzkiej, jako „kategorii środka”. Na równie wysoką ocenę zasługuje jakość analiz problematyki rozwoju regionalnego. Szczególnie interesujące są te fragmenty omawianej części, w których Autorka przedstawia i komentuje dane podwajające obiegowe opinie i schematy, jak np. te, które kwestionują często eksponowany
w różnych wyjaśnieniach podział na Polskę A i B lub trwałość podziałów wynikających z granic państw zaborczych.
Z recenzji dra hab. Zbigniewa Zagały

Książka (Super)Nowe Atlantydy stanie się ważną pozycją w ramach socjologii gospodarki. W dodatku należy ją postrzegać jako szczególnie istotną w przypadku analiz z zakresu współczesnej myśli socjologicznej. Autorka przywołuje wielu autorów ze światowej socjologii, których dorobek rzadko jest uwzględniany w Polsce. A przede wszystkim buduje własny model teoretyczny oraz eksplanacyjne próby kultury wzrostu gospodarczego, wnosząc znaczący wkład do ogólnej teorii socjologicznej oraz socjologii gospodarki.
Z recenzji dra hab. Wiesława Gumuły, prof. UJ

Książka jest pierwszą częścią z zamierzonego, chociaż niezrealizowanego do dzisiaj, cyklu „Opisać życie”. Autor w swoich wspomnieniach prowadzi czytelnika do czasów, gdy miał piętnaście lat. Opowiada o współżyciu wielokulturowej społeczności, o perypetiach w szkole, o wiejskiej codzienności. Często retrospektywnie odnosi się do historii własnego narodu, tej zaczerpniętej ze źródeł pisanych, ale też – kiedy chodzi o gniazdo przodków – z bogatych opowieści rodziców.

*********

And the Vistula flows on

Petro Murianka, a Lemko born in Lower Silesia, where his family was relocated during the Operation Vistula, in his autobiography goes back to the time when he was fifteen years old. He recounts the co-existence of a multicultural community, the trials and tribulations of his school life, his everyday life in the country. He often looks at the history of his own nation in retrospect, drawing from written sources and his parents’ rich narratives.

*********

Petro Murianka (Piotr Trochanowski) – urodził się w 1947 roku na Dolnym Śląsku, gdzie osiedlono jego rodzinę w ramach Akcji „Wisła”. Ukończył Prawosławne Seminarium Duchowne w Warszawie, pracował jako dyrygent chórów cerkiewnych. Jednocześnie był nauczycielem religii, zaś po przemianach 1989 roku również języka łemkowskiego. Napisał i zrealizował kilka sztuk scenicznych. Wydał 5 zbiorów poezji, a także 2 zbiory pieśni (płyty CD) z muzyką do własnych i innych tekstów. Autor elementarza łemkowskiego. Przekładał na łemkowski z innych języków słowiańskich (m.in. obszerny zbiór "Poezja polska"). Od 1989 roku prowadzi łemkowskie czasopismo "Besida", zredagował również ponad 20 almanachów – Lemkivskij Ričnyk, a także kilka zbiorów poetów łemkowskich. Za dzieło życia uważa wielką (580 stron w formacie A4) monografię miejscowości przodków – "Knyha Bilcarevy". Laureat kilkunastu nagród krajowych i zagranicznych.

Znaczna część zamieszczonych w tym tomiku tekstów ukazywała się w ostatnich latach w biuletynie Polskiego Towarzystwa Socjologicznego „Informacja Bieżąca”, najczęściej pod kryptonimem Ankor.

Najżywszy odzew wywołały limeryki. Niektórzy socjologowie, a nawet ich spadkobiercy, poczuli się bardzo urażeni, autor zaś wzywany był do publicznych przeprosin. Nie uczynił tego, musiałby bowiem przyznać, że imiona Jana, Piotra czy Stefana oznaczają konkretne osoby, a tak nie jest. Wszelako w sytuacji, jaka zaistniała, autor czuje się w powinności, aby stwierdzić, że jakiekolwiek podobieństwo postaci i sytuacji tutaj przywołanych do żyjących i nieżyjących socjologów (a także przedstawicieli innych zawodów) jest najzupełniej przypadkowe.

Co się tyczy anegdot, które Merriam Webster’s Dictionary & Theasaurus definiuje jako short narrative of interesting, amusing, or biographical incident, to spotkały się z zarzutem, że ten czy ów socjolog (zwłaszcza rodzimy socjolog!) nie mógł powiedzieć lub zrobić tego lub owego, kłóciłoby się to bowiem z jego wizerunkiem, jego charakterem, temperamentem, poczuciem humoru lub innymi znanymi(?) jego przymiotami. Według tej opinii jeden z nadzwyczaj sympatycznych profesorów (notabene promotor doktoratu autora tych słów, a także, notabene, mąż kilku żon), nie mógł porównać wykładanego przez siebie przedmiotu do kostiumu bikini, bo to jakoby nie licowało z jego z sylwetką i stylem bycia...

Niedorzeczną pretensją jest oczekiwanie, że każda anegdota będzie opatrzona stemplem autentyczności. Do anegdotycznej narracji nie stosuje się bowiem kryterium prawdy i fałszu, co najwyżej prawdopodobieństwa. Nie ma więc sensu dociekać, czy opisana w anegdocie sytuacja na pewno się wydarzyła i czy jej bohaterem była ta właśnie, a nie inna osoba.

Zapewne sporną jest kwestią, czy powtarzane z pokolenia na pokolenie anegdoty, złote myśli, aforyzmy, maksymy, sentencje, facecje, dykteryjki, powiastki, dewizy, kalambury i fabulacje należą do dóbr (kanonu) kultury, czy też powinno się im przyznać znacznie niższą rangę. Zdaje się natomiast nie ulegać wątpliwości (choć nie jest to oczywiste dla wszystkich socjologów), że owe drobne, ulotne w większości utwory, mniej lub bardziej udane lub zupełnie chybione, są nośnikiem nie tyle treści poznawczych, choć i takie w nich się znajdzie, ile emocjonalnych pobudzeń i nastrojów raczej żartobliwych niż poważnych.

Kryzys planowania przestrzennego w Polsce narasta od wielu lat. Rezultatem niekontrolowanej urbanizacji i rozlewania się miast jest nierówny dostęp do infrastruktury i podstawowych usług publicznych. Autorka sprawdza, w jaki sposób warszawiacy odczuwają skutki tych deficytów. Rekonstruuje praktyki podejmowane przez mieszkańców wybranych dzielnic, pokazując ich klasowe zróżnicowanie. Książka stanowi źródło informacji na temat społecznych kosztów nierównomiernego rozwoju miasta. Pomaga też zrozumieć oczekiwania społeczne zgłaszane wobec samorządu i państwa jako głównych dostarczycieli usług publicznych.

Na polskim rynku wydawniczym brakowało książki, którą charakteryzowałyby zarazem rygor metodologiczny i zaangażowanie społeczne i która łączyłaby problemy żywiołowości procesów urbanizacji, wyrażone w decyzjach mieszkaniowych gospodarstw domowych, z systematyczną analizą uzyskiwania dostępu do usług publicznych w miejscu zamieszkania

dr hab. Katarzyna Kajdanek, prof. Uniwersytetu Wrocławskiego


Nie ma jednej Warszawy. Czym innym żyje się na Nowym Wilanowie, czym innym na Zawadach, jeszcze czym innym na Starej Ochocie czy na osiedlach Wawra. Justyna Orchowska pokazuje funkcjonowanie tych światów i zderzenia między nimi. Bez wiedzy zawartej w jej książce trudno myśleć o ich pogodzeniu.

dr hab. Maciej Gdula, Uniwersytet Warszawski



Justyna Orchowska, doktor nauk społecznych, socjolożka, pracuje w Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych EUROREG na Uniwersytecie Warszawskim. Jej zainteresowania badawcze obejmują socjologię miasta, partycypację społeczną oraz klasy społeczne i stratyfikację. Od 2014 roku związana z warszawskim trzecim sektorem oraz ruchami miejskimi.