Aneks. Niebezpieczne związki III RP

W drugiej książce z cyklu „W stronę nowej syntezy literatury polskiej początku XXI wieku” pytamy o udział i funkcje literatury w dyskusjach po przełomie 1989 roku. Wybraliśmy te, które wydały nam się szczególnie znaczące. Te dyskusje o stosunku do PRL, kontrowersje wokół feminizmu i mniejszości seksualnych, polemiki na temat Jedwabnego oraz starcia wywołane katastrofą smoleńską. Staramy się opisać strategie literatury w nowych warunkach. Zależnie od układu sił i presji, staje się ona medium porozumienia tych, których doświadczenie spychane jest na margines, lub otwarcie negocjuje reguły komunikacji. Istnieje wśród innych mediów, odwołuje się do nich, dzieli z nimi narracje. Ze sfery sztuki przenosi się coraz wyraźniej w sferę codzienności.

Badanie preferencji politycznych, mechanizmów ich powstawania, stabilności i zmiany – to królewski temat politologii i socjologii. Poważne jego traktowanie wymaga kosztownych i wieloletnich badań empirycznych. Autorzy tej książki – jak nikt w Polsce – ten warunek spełnili. Przedstawiana praca opiera się na materiale empirycznym przez nich zgromadzonym w ramach kolejnych fal Polskiego Generalnego Studium Wyborczego. Tym razem uwagę badaczy przykuły nowe zjawiska, które ujawniły się w wyborach parlamentarnych 2011 roku, w szczególności fenomen sukcesu wyborczego Ruchu Palikota.

Trzon monografii stanowią jednak dwa inne zagadnienia. Pierwsze, to wielce skomplikowany problem stosunku Polaków do partii politycznych, podjęty w perspektywie porównawczej i analizowany w ramach paradygmatu identyfikacji partyjnej, gdzie udało się daleko wyjść poza banalną tezę o powszechnej w społeczeństwie polskim niechęci do partii. Drugim, gruntownie zbadanym tematem jest kwestia głosowania ekonomicznego. Mamy dowód: w Polsce tego rodzaju determinanty preferencji wyborczych też mają znaczenie. Problem ten dał też Autorom okazję podjęcia prawdziwie ważkiej i ogólnej kwestii związków między polityką a gospodarką – problematyka klasyczna, ale rzadko empirycznie badana.
Oddawana do rąk Czytelników książka z pewnością wejdzie na trwale do kanonu lektur politologów, socjologów, psychologów społecznych i ekonomistów. Znaczenia ujawnionych prawidłowości nie pomniejszą takie czy inne wyniki przyszłych wyborów, bo to nie jest rzecz o marketingu politycznym i doraźnych społecznych nastrojach.

Wydawnictwo 2 kolory ujawnia „Taśmy prawdy” z 2003 roku. Dlaczego wydarzyła się katastrofa smoleńska? Dlaczego mogło dojść do sfałszowania wyborów samorządowych w 2014 roku? Lech i Jarosław Kaczyńscy, Bogdan Borusewicz, Andrzej Gwiazda, Antoni Macierewicz, Jan Olszewski, Jan Rokita, Ryszard Bugaj, Lech Dymarski, Maciej Zalewski– naoczni świadkowie i uczestnicy transformacji w rozmowach z Jerzym Zalewskim przeprowadzonych do filmu pt. „Dwa Kolory” odsłaniają kulisy polskiej transformacji. Rozmówcy autora to wybitni politycy, którzy w trakcie realizacji filmu opisują dwa nurty polskiej opozycji, które można by nazwać niepodległościowym i rewizjonistycznym, a także oceniają okres transformacji i przedstawiają warunki brzegowe III RP. Ponieważ ich losy są (były) bardzo różne, odmienna też jest interpretacja i pamięć, stąd książka ma charakter historycznego świadectwa. Wydaje się również, że przedstawiony przez nich opis świata polskiej polityki - opozycji w PRL- u i III RP - wyjaśnia bądź przybliża do wiedzy, dlaczego IV RP, która miała lada moment nadejść, nie była trwale możliwa i dlaczego mogło dojść do katastrofy smoleńskiej. Jednocześnie, ponieważ rozmówcy autora opowiadają tę samą historię, dotyczącą tych samych wydarzeń, a każda rozmowa jest integralną częścią książki, kolejnym jej rozdziałem, strukturalne Dwa kolory przypominają film Akire Kurosawy Rashamon, w którym to samo wydarzenie opowiada kilkoro świadków, pamiętając je inaczej i wyciągając z niego odmienne bądź różniące się wnioski. Ponieważ autor Jerzy Zalewski jest wrogiem rewizjonizmu w naturalny sposób wśród rozmówców przewagę mają politycy z nurtu patriotycznego.

Czwarty tom pełnego wydania dzienników Krystyny Jandy! Krystyna Janda - kobieta instytucja, a raczej instytucja - kobieta. Na pełnych obrotach w domu, w teatrze, w firmie, w życiu społecznym i politycznym. Z mocnym wsparciem i pomocą rodziny, najbliższych i współpracowników. Aż do dnia, który wszystko zmienił, przewartościował i ułożył od nowa. Do dnia śmierci męża. Wszystko, co potem, było inne. Zmienił się film "Tatarak" robiony z Andrzejem Wajdą, zmienił się Teatr Polonia i choć otworzył się Och-Teatr, to i tak inny, niż miał być z Edwardem. Dziennik z lat 2007–2010 to nie tylko piękny dowód potęgi miłości, ale też siły, jaką musi wykazać się żona - nie tylko Krystyna Janda, ale każda kobieta, która przez wiele lat tworzyła partnerski, wspierający się związek. Siły, z którą dalsze wyzwania musi podejmować sama. O tym jest ten dziennik. Krystyna Janda - aktorka teatralna i filmowa, reżyserka, pisarka i piosenkarka. Ma na koncie ponad sześćdziesiąt ról teatralnych i ponad pięćdziesiąt filmowych. Wielokrotnie nagradzana w kraju i na świecie. Uznana za aktorkę stulecia polskiego kina i Człowieka Wolności w kategorii "Kultura" z okazji 25-lecia przemian ustrojowych. W 2004 roku stworzyła fundację, a w jej ramach dwa teatry: Teatr Polonia i Och-Teatr, które prowadzi do dziś.

„Wolność jest wielkim darem, ale ma ono swoje granice, poza którymi rozpościera się anarchia i nieład społeczny. Jeśli więc w jednym zdaniu chciałbym zawrzeć przesłanie, stanowiące wspólną myśl wszystkich publikowanych tu artykułów, to można by je sformułować następująco: trafne rozpoznanie granic wolności ,otwiera przed narodem szanse na rozwój kraju i pomyślne perpektywy życiowe obywateli; świadome lub nieświadome przekroczenie owych granic może stanowić zagrożenie dla narodu jako całości, ale także dla zwykłych ludzi. Książka niniejsza jest nie tylko próbą zarysowania takich granic, lecz także tropieniem zjawisk, które - choćby tylko w symptomatycznej formie - sygnalizują niebezpieczne zbliżanie się do nich, lub nawet ich przekraczanie. Żyjemy w okresie wielkiej zmiany, ale przecież istnieje kontynuacja pewnych elementów przeszłości, z których jedne są naturalnym budulcem, czerpanym ze skarbnicy polskiej kultury i cywilizacji, inne są rezultatem inercji silnie przyswojonych nawyków, które utrudniają poprawne odczytywanie nowych czasów” (ze Wstępu).

Jest to wykład rzetelny, skonstruowany ściśle chronologicznie, bardziej opowiadający niż analizujący. Historia polityczna w ujęciu Autora to historia polityki, która rozgrywa się przede wszystkim na terenie instytucji państwowych i w obrębie klasy politycznej. Głównym podmiotem nie jest więc anonimowe społeczeństwo, obecne w postaci wyników sondaży i głosowań, a niekiedy opisu strajków. Są nim bezpośredni uczestnicy – przede wszystkim liderzy – gry (walki) politycznej, co nadaje płynności wywodom Antoniego Dudka i podnosi temperaturę narracji.
Prof. dr hab. Andrzej Paczkowski

Antoni Dudek jako jeden z pierwszych profesjonalnych badaczy zajął się początkami, a następnie dziejami Trzeciej Rzeczpospolitej. Swój warsztat historyka i politologa wykorzystuje także w najnowszej, opartej na rozległych badaniach, historii politycznej Polski. To najlepszy dziś przewodnik dla wszystkich próbujących zrozumieć nasze dzieje po upadku rządów komunistycznych.
Prof. dr hab. Jerzy Eisler