Annäherungen 4: SPRACHWISSENSCHAFT – LITERATURWISSENSCHAFT

Od początku istnienia logopedii jako dyscypliny naukowej badacze wytrwale poszukują metodologicznych uzasadnień dla zaburzeń komunikacji językowej i dążą do opisu jej złożonego charakteru. Drugi tom „Logopedii Silesiany” gromadzi prace naukowe oraz studia, których autorzy na wiele sposobów omawiają podejście do diagnozy i terapii logopedycznej. Niektóre z prezentowanych artykułów wpisują się w podstawowy zakres naukowych dociekań dyscypliny, inne tworzą podstawy nowych formuł postępowania logopedycznego. W logopedii bezustannie poszukuje się odpowiedzi na pytania, przed jakimi stawia nas życie. Rozwiązywanie kwestii poznawczych, podejmowanie bardziej szczegółowych prób opisu konkretnych przypadków, dążenie do uchwycenia w kontekście aktualnej i zmieniającej się refleksji naukowej tego, co jest istotą porozumienia między pacjentem i jego językowym terapeutą – nad tym w niniejszej publikacji pochylają się teoretycy i praktycy komunikacji językowej. Nowy tom „Logopedii Silesiany” zainteresuje nie tylko logopedów, lekarzy, pedagogów i rodziców, ale także tych, którym bliskie są językowe i komunikacyjne zagadnienia, terapeutyczne i służące terapii mowy. Prof. dr hab. Marian Kisiel, Przewodniczący Rady Naukowej „Logopedii Silesiany”

Książka poświęcona jest kompleksowej analizie specyfiki komunikacji w języku potocznym. Jej zadaniem jest stworzenie nowego forum wymiany myśli pomiędzy naukowcami, których badania (z zakresu językoznawstwa, logiki, erystyki, psycholingwistyki, psychologii społecznej, socjologii, prawa, marketingu i innych) przyczyniają się do zgłębienia wiedzy o codziennej komunikacji. Novum niniejszego projektu stanowi wielokierunkowa analiza problemów komunikacji potocznej w szerokim opracowaniu interdyscyplinarnym.

Dobór haseł niniejszego opracowania jest subiektywny, ale podstawę tego doboru stanowi siatka haseł Słownika języka polskiego pod red. Witolda Doroszewskiego (=SJPDor.). To wielkie, jedenastotomowe dzieło zbiorowe, wydane w Warszawie w latach 1958-1969, jest bezcenne, gdyż daje kilkaset tysięcy cytatów ilustracyjnych z dokładnym, co do strony, wskazaniem źródła (a taka precyzja pozostaje wciąż ewenementem w polskiej leksykografii narodowej).
Moje sześciotomowe opracowanie:

• informuje, jakie hasła zawiera SJPDor.;
• podaje do wielu haseł SJPDor., a także do wielu haseł nieobecnych w SJPDor., bibliografię wyrazową (wyrażeniową), tj. przytacza dokładne adresy bibliograficzne publikacji, w których te hasła są wzmiankowane, omawiane, analizowane z punktu widzenia językoznawczego (zasadniczo niediachronicznego, nieetymologicznego) oraz „okołolingwistycznego”;
• odnotowuje tysiące wyrazów, w tym nazw własnych, niewystępujących w obiegu leksykograficznym, ani w słownikach, ani w innych pracach poświęconych słownictwu;
• wzbogaca cytatografię słownikarską języka polskiego, przytaczając przykłady użyć kontekstowych nieobecne w żadnym z kilkunastu powszechnie znanych słowników polszczyzny (od „Lindego” do „Dubisza”);
• w poszukiwaniu nowych, ciekawych cytatów szeroko uwzględnia źródła tek-stowe wykorzystane przez twórców SJPDor. tylko fragmentarycznie oraz źródła dostępne przed 1969 r., ale w pracach ekscerpcyjnych nad SJPDor. pominięte;
• wyzyskuje bez zahamowań autocenzuralnych różnorodne teksty powstałe i wydane po zakończeniu prac nad SJPDor., ze szczególnym uwzględnieniem okresu 1989-2013.

Kolejny – trzeci – tom z serii autopromocyjnej pt. Autopromocja, autoprezentacja, wizerunek w mediach masowych stanowi zbiór artykułów, które tym razem strategii kreowania wizerunku poszukują właśnie w mediach masowych. W tej niezwykle chłonnej przestrzeni dojrzeć można bowiem realizacje rozmaitych strategii autopromocyjnych przyjmowanych przez tych, którzy wszelkimi możliwymi sposobami próbują zaistnieć w świadomości czytelnika, słuchacza czy widza.
Przywołane taktyki są zatem nie tylko asumptem do podjęcia refleksji nad rozmaitymi jednostkami czy grupami społecznymi wykorzystującymi przestrzeń publiczną w celu promowania własnego wizerunku, lecz także doskonałym punktem wyjścia do analizy obranej przestrzeni medialnej, w której za sprawą słowa i obrazu dokonuje się prezentacja określonych postaw.
Mamy nadzieję, że teksty, które oddajemy w Państwa ręce zainteresują, pobudzą do refleksji i będą inspiracją do odkrywania dyskursu autopromocyjnego.

Niniejsza praca ma klasyczny układ treści, składa się z dziewięciu rozdziałów. W rozdziale pierwszym zaprezentowano antropolingwistyczną płaszczyznę wyłonienia się u ludzi języka. W rozdziale drugim opisano przyjęte rozstrzygnięcia terminologiczne dotyczące kompetencji językowej i komunikacyjnej. W kolejnym rozdziale skupiono się na rozwoju języka dziecka w ontogenezie, a przede wszystkim na etapach rozwoju intencji komunikacyjnej, przywołując teorię Hallidaya (1970) i Brunera (1977). Dalsza część pracy zawiera charakterystykę języka i komunikacji osób ze spektrum autyzmu (autyzm wczesnodziecięcy oraz zespół Aspergera). Następnie przedstawiono autorskie założenia koncepcji reorientacji intencji komunikacyjnej oraz zarys programu związanego z rozwijaniem kompetencji komunikacyjnej osób ze spektrum autyzmu. W przedostatnim rozdziale o charakterze metodologicznym przedstawiono własne badania nad interakcją językową dzieci ze spektrum autyzmu, skupiając się przede wszystkim na funkcji fatycznej, wyłaniającej się w sytuacjach komunikacyjnych. W świetle powyższych zagadnień podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, jakie czynniki mechanizmu interakcji stanowią bazę do rozwoju komunikacji, zanim rozwinie się mowa werbalna, i jak przedstawia się ich rozkład w wybranych zaburzeniach ze spektrum autyzmu, takich jak autyzm wczesnodziecięcy oraz zespół Aspergera. W tej części pracy zaprezentowano również wnioski, które wyłoniły się z owych badań, oraz dokonano ich omówienia. Publikacja adresowana jest do językoznawców, logopedów, terapeutów, osób które zawodowo zgłębiają tajemnice języka i komunikacji, jak również studentów planujących pomagać dzieciom dotkniętym zaburzeniami autystycznymi oraz ich rodziców i opiekunów.

Publikacja dotyczy zagadnień związanych z tworzeniem tematycznych słowników onomazjologicznych, ze szczególnym uwzględnieniem słowników o charakterze pedagogicznym. książka łączy tematykę leksykograficzną z podejściem do badań językiem wypracowanym w ramach językoznawstwa kognitywnego. Autor precyzuje dwa nadrzędne cele publikacji: przedstawienie teoretycznych podstaw tworzenia słowników onomazjologicznych z uwzględnieniem wiedzy z zakresu semantyki kognitywnej oraz zaprezentowanie alternatywnych sposobów tworzenia haseł słownikowych w oparciu o wybrane modele/teorie wypracowane przez językoznawstwo kognitywne (Fragment recenzji dr hab. Agnieszki Kalety prof. UJK).