Antropologia praktyk językowych

The book Introspective Approach to Women's Intercultural Fieldwork, edited by Urszula Markowska-Manista and Justyna Pilarska, is a very extraordinary and valuable monograph. Its originality lies with its innovative juxtaposition of three discursive dimensions: female voice in research, theoretical and methodological dilemmas of fieldwork and its application to distant environments. As such, the book combines two main threads of thought: On one hand it confronts a reader with questions such as: Does something like female research exist? In what way is female researcher situation different from that of man researcher; does (and how) this influence the research (selection of research problems, methodology, interpretation)? Secondly, the authors challenge the readers with the dilemma whether (and how) cultural remoteness of a cultural phenomenon studied affects the research process, and with what implications.
Step by step, the authors unfold various aspects of the female research perspective. They convincingly show that women researchers (because they are women?!) contribute to the growth of humankind knowledge: They take part in the reconstruction of contemporary history by researching the role of women in history; By being able to reach women and ask uncomfortable questions they enrich ethnographic research; They also enrich the research by posing research questions which are relevant for women, particularly for their emancipation and freedom.
By opening new topics and new perspectives, the authors enrich the discussion on fundamental research dilemmas about the normative nature and function of research, the role of researcher in qualitative studies, the relationship between the subject and object of research and similar. Moreover, by detailed and emotional (sometimes heart-breaking) descriptions of personal research experience the authors show how tightly research and life are intertwined, whether the researchers (male or female) make this connection visible or not, and therefore this visibility makes the findings even sounder.

Antologia przekładów kilkudziesięciu tekstów dotyczących rozmaitych aspektów badań nad pamięcią. Redaktorzy i tłumacze dobrali je w taki sposób, by publikacja w pełni odzwierciedlała różnorodność zagadnień podejmowanych w ramach memory studies.

Materiały zostały zgrupowane w dziewięciu działach tematycznych, ukazujących problem pamięci kulturowej w kontekście antropologii ciała, rzeczy, mediów, przestrzeni, a także różnych odmian antropologii społecznej i historycznej. Wybrano teksty autorstwa najważniejszych współczesnych badaczy oraz teksty dawniejsze, stanowiące podbudowę lub ważny kontekst dla dorobku współczesnych autorów.

Celem twórców antologii jest podsumowanie memory studies jako nowoczesnej dziedziny badań i refleksji antropologicznej oraz udostępnienie polskim czytelnikom nietłumaczonych dotychczas, istotnych dla tej dziedziny artykułów i rozpraw powstałych w ostatnich dekadach w Europie i Stanach Zjednoczonych. Publikacja adresowana jest do studentów i pracowników naukowych kierunków humanistycznych, a w szczególności kulturoznawstwa, socjologii, historii.

Publikacja adresowana jest do szerokiego grona odbiorców – zarówno do zawodowców, jak i amatorów z różnych powodów zajmujących się problematyką pamięci zbiorowej, teoretyków oraz praktyków. Antologia będzie stanowiła cenne źródło dla studentów i naukowców, proponując kilka płaszczyzn uporządkowania materiału dotyczącego badań nad kulturą pamięci.

[…] Antropologia pamięci została zaprojektowana w taki sposób, by mogła służyć zarówno pracownikom naukowym, którzy potrzebują przewodnika po współczesnym krajobrazie badań pamięci, jak i studentom i studentkom. [Korzystając z] Antropologii… bez trudu można by przeprowadzić klasyczny, trzydziestogodzinny kurs akademicki, podzielony na piętnaście spotkań. […] Dobór tekstów pokazuje, że pamięć jest uniwersalną kategorią, bez której kultura byłaby niemożliwa: tak dziś, jak i dawniej.
(Z recenzji prof. Magdaleny Saryusz-Wolskiej)

*********

Anthropology of Memory

An anthology of translations of several dozen texts on various aspects of memory studies as a modern field of research and anthropological reflection. The texts present the problem of cultural memory in the context of anthropology of the body, things, media, space, as well as different types of social and historical anthropology.

*********

Paweł Majewski (ur. 1978) – literaturoznawca i historyk kultury, pracownik Instytutu Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego, autor m.in. "Między zwierzęciem a maszyną. Utopia technologiczna Stanisława Lema" (Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2007, wyd. ang. 2018), "Pismo, tekst, literatura. Praktyki piśmienne starożytnych Greków i matryca pamięci kulturowej Europejczyków (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2013), Tekstualizacja doświadczenia (Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2015), Lew, który mówi. Esej o granicach językowego wyrazu doświadczenia (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2018), Święto języka. Szkice o relacjach między światem, słowem a umysłem ludzkim (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2019), współautor m.in. Kulturologia polska XX wieku. Tom 1-2 (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2013), Racjonalność a umysł piśmienny (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2014), Antropologia pamięci. Zagadnienia i wybór tekstów (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2018), Chopinowskie igrzysko. Historia Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina 1927-2015 (Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2020).

Azja Centralna jest dla wielu Polaków obszarem nieznanym i w dużej mierze tajemniczym. Tymczasem bez jego dobrej znajomości nie sposób zrozumieć nie tylko spraw
typowych dla ogromnej części Azji, ale i przebiegu procesów geopolitycznych oraz kulturowych dotyczących całego świata. Lukę tę w znacznym stopniu wypełnia książka pod redakcją Nartsiss Shukuralievy. Międzynarodowe grono autorów w sposób dowodzący znajomości języków, kultury i zróżnicowań struktur społecznych potrafiło przedstawić wiele zagadnień dotyczących Azji Centralnej. Książkę warto polecić wszystkim, których interesuje nie tylko Azja Centralna, ale i współczesny, zróżnicowany świat.

prof. dr hab. Roman Bäcker

Książka Doroty Barańskej pokazuje, że pojęcia zła i dobra są kluczowymi elementami obecnymi nie tylko w japońskim folklorze, ale w całej kulturze popularnej – od rozrywki ludowej poprzez animację do gier video. Stawia tezę, że kultura rozrywkowa jest niezwykle silnie związana z religiami Japonii, czerpie z buddyzmu, shinto, magii. I choć samo nawiązanie nie jest niczym niezwykłym, niezwykła jest drobiazgowość w przedstawianiu elementów tradycyjnych w nowej formie. Dzięki niej kultura popularna Japonii staje się źródłem do badań nie tylko nad samą kulturą, ale też nad religią, społeczeństwem, moralnością.

Mateusz Szubert, Choroba, ciało, grzech. Kulturowe studia maladyczne

Książka Mateusza Szuberta ujawnia olbrzymi potencjał narracyjny i mitotwórczy stanów granicznych: przewlekłych chorób i epidemii, akcentując ich specyficzną warstwę symboliczną. To złożone studium bólu i niemocy, stanowiące jednocześnie swoisty przewodnik po chorobie i chorowaniu. Autor analizuje dawne i współczesne sposoby czytania chorób, wskazując na ich – nieraz zupełnie odmienny – tryb lektury: religijny, świecki, ponowoczesny. Zasadniczym celem rozprawy jest prezentacja wartości i znaczeń przypisywanych chorobom i epidemiom (od trądu przez AIDS po Covid-19). Mowa tu głównie o specyficznych metaforach i symbolach, które – najczęściej zupełnie niezależnie od kontekstu medycznego – organizowały i organizują nadal swoistą maladyczną ikonosferę.
Jest to praca z pogranicza nauk o kulturze, socjologii oraz historii medycyny (w tym zwłaszcza psychiatrii i seksuologii). Autor chorobę rozumie bowiem jako rzeczywistość biosocjokulturową, o której istnieniu decydują liczne czynniki, niekoniecznie lub niewyłącznie medycznej proweniencji. Mateusz Szubert przekonuje, że kontekst społeczno-kulturowy, na ogół marginalizowany przez większość badaczy, odgrywa znaczącą rolę nie tylko w przeżywaniu niemocy, ale i w rozumieniu tego, czy dane doświadczenie ciała i/lub psychiki definiujemy w kategoriach choroby lub zaburzenia. Analizowane materiały wskazują jednoznacznie na niezwykle funkcjonalną, nierzadko całkowicie arbitralną właściwość tego, co jest uznawane za „chore”, „chorobliwe”. Autor śledzi dawne rejestry chorób somatycznych i psychicznych, by wskazać rażącą nieaktualność wielu z nich. Ważne miejsce w książce zajmuje opis zjawiska medykalizacji grzechu – swoistej aneksji chrześcijańskiej aksjologii przez rodzącą się psychiatrię i seksuologię (przykładem tego sojuszu jest choćby „szał maciczny” – najczęściej diagnozowana choroba kobieca w XIX wieku). Osobne studia poświęcone zostały ewolucji postaw i ocen dotyczących homoerotyzmu (od jego patologizacji i kryminalizacji do ostatecznej demedykalizacji).
Książka adresowana jest do licznego grona czytelników, polecana osobom, które interesują się historią kultury i medycyny, a także studentom kulturoznawstwa, socjologii, psychologii i medycyny.
Z recenzji wydawniczych:
„Lektura rozprawy dostarcza podwójnej satysfakcji: z jednej strony wywody Autora imponują fachowością, pokazując ścieżki na rozległej mapie maladycznych dyskursów, z drugiej książka wciąga czytelnika w nurt autorskiej opowieści. Mateusz Szubert jak mało kto wie bowiem, jak „opowiedzieć chorobę” (a także „opowiedzieć opowieści o chorobach”). Przy doskonałym warsztacie, imponującym oczytaniu, błyskotliwych i głębokich interpretacjach, pozostawia on zawsze miejsce dla czytelnika.”

dr hab. Monika Ładoń, prof. UŚ


„Książka jest ciekawym opisem „wielogłosowości choroby”, wartości i znaczeń przypisywanych „stanom niemocy”, która może zainteresować szerokie grono czytelników. Jest to praca kulturoznawcza i socjologiczna zarazem. To nowa narracja o wykluczeniu, chorobie i ciele, pokazująca jak wiele zagadnień może być wplecionych w dyskurs maladyczny. Czytelnik będzie mógł zapoznać się z nową interpretacją często znanych faktów. Dostanie wciągającą i erudycyjną narrację, która pozwoli mu w nowy sposób spojrzeć na proces chorowania.”

dr hab. Lech M. Nijakowski, prof. UW

Oddajemy do rąk Czytelników interdyscyplinarny tom studiów poświęcony różnym aspektom działalności na rzecz przywrócenia, zachowania i ochrony polskiego i światowego dziedzictwa kulturowego. Powstał jako efekt wielodziedzinowych badań monograficznych prowadzonych - w kraju i za granicą - przez pracowników uniwersytetów, archiwów, bibliotek, muzeów, a także Komendy Głównej Policji oraz Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów. Problematyka kradzieży, poszukiwania, odnajdywania i zabezpieczania księgozbiorów, kolekcji muzealnych, zbiorów archeologicznych i zasobów archiwalnych, kwestie wniosków rewindykacyjnych, analiza obowiązujących aktów normatywnych, przeciwdziałanie nielegalnemu handlowi obiektami zabytkowymi na rynku antykwarycznym i w Internecie stały się przedmiotem zainteresowania 32 autorów, reprezentujących różne dyscypliny i środowiska naukowe oraz różnorodny warsztat metodologiczny.

Publikacja powstała we współpracy z Instytutem Informacji Naukowej i Studiów Bibliologicznych Uniwersytetu Warszawskiego.