Antyfont, Dejnarchos i Likurg

Publikacja zapisuje związki pomiędzy utworami Marcina Świetlickiego skupione wokół trzech kręgów tematycznych: autentyczności, romantyczności, (nie)religijności. W pierwszym z nich zostały zamknięte poszczególne edycje Zimnych krajów. Kolejne natomiast to ogląd na całość twórczości. Konkretne tomy i wiersze wyodrębniają sensy, figury, kategorie, które można połączyć we współgrającą, ale też nieraz zgrabnie pogrywającą ze sobą całość. Niniejsza książka przez interpretację kataloguje i porządkuje wyłaniające się z wierszy autora Zimnych krajów różne oblicza i tożsamości bohatera lirycznego, często zwielokrotnionego, rozdartego, pogrążonego — jak pisze Joanna Orska — w byciu jedynie połowicznym. Bohatera, który stale jest w drodze, nie zatrzymującego się i tym samym nie pozwalającego albo też nie potrafiącego siebie określić, uchwycić w jedno, konkretne i stałe „ja”.

„Ten przesmyk stanu średniego” – już ów cytat, będący częścią tytułu, pozwala rozpoznać, że prezentowana publikacja to studium rozwoju literatury północnoamerykańskich przedmieść przełomu ostatnich stuleci. Autor koncentruje się na powieściach Johna Cheevera, Johna Updike’a i Richarda Forda, których tłem są przemiany społeczne tego okresu, zwłaszcza rozwój amerykańskich miast. Związki tej literatury z tradycją pozwalają przypisać mityzujące tendencje prozie Cheevera, „rokokowy” realizm – twórczości Updike’a, Forda zaś ukazać jako przedstawiciela postmodernistycznej wizji miejsca jako produktu gospodarki kapitalistycznej.
Problemem podjętym przez Autora jest stosunek establishmentu intelektualnego – krytyki literackiej – do suburbiów. Ukazane zostało pewne napięcie między sceptyczną oceną tej formy urbanistycznej wyjaławiającej duchowo a faktem, że większość Amerykanów – również elity – wychowała się na terenach podmiejskich.
Teoretycznoliteracki punkt odniesienia dla tych rozważań stanowią: Lionela Trillinga – teoria powieści jako gatunku m.in. o stratyfikacji społecznej, i Johna Gardnera – koncepcja „literatury moralnej” z ideą odrodzenia Dobra, Piękna i Prawdy.

„Narracje o Zagładzie” są rocznikiem naukowym poświęconym interdyscyplinarnym studiom nad Holokaustem, uwzględniającym w szczególności refleksję literaturoznawczą, filmoznawczą i historyczną. Oprócz wznowień i tłumaczeń literatury dokumentu osobistego prezentowane są w nim najnowsze narracje o Zagładzie oraz ich omówienia krytyczne. Czasopismo ma charakter tematyczny (numer pierwszy dotyczy kanonu Zagłady, następny będzie poświęcony topice Zagłady). Poza artykułami nawiązującymi bezpośrednio do tematu przewodniego przeczytać można rozmowę (bądź rozmowy) numeru, a także recenzje prac naukowych, prozy, poezji i dramatu.

Autorka podejmuje próbę opisu poezji, dramatu i prozy Ewy Lipskiej w kategoriach relacji Ja–Ty. Uznając komunikację międzyludzką za najbardziej istotny problem, sprzeciwia się rozpowszechnionemu w wielu interpretacjach przekonaniu o kluczowej roli śmierci w tej twórczości i śledzi pragnienie podmiotu związane z tym, co żyje. Wnioski zmierzają do ukazania osoby mówiącej jako poety, któremu we współczesnej cywilizacji powierzono odpowiedzialność za „biedę” człowieka. Badanie unikalnego Głosu podmiotu poetyckiego prowadzi do namysłu nad współtworzącymi go: wyobraźnią, muzyką, samotnością, „zagadką pisania”, a także czytaniem pojętym jako przyjaźń. Semantyka Ty obejmuje rozmaite warianty. Poza doświadczeniem intymności wobec drugiego poszerzona zostaje również o socjosferę, przestrzeń, czas, a wreszcie samą śmierć naznaczone atrybucją personalności. W opisie interpersonalnych relacji mieści się także kwestia transcendencji, a zarazem Ty rozumiane jako „język i tekst kultury”.



Najbardziej istotną w moim przekonaniu wartością książki jest realizacja lektury odkrywającej genetyczne i niejako naturalne dla malarskiej wrażliwości Ewy Lipskiej związanie twórczości z szeroko rozumianym doświadczeniem kulturowym epoki. Postulat takiej lektury niejako „wisiał” w powietrzu, wskazywany, lecz raczej omijany przez badaczy, koncentrujących się częściej na literackich osobliwościach owej poezji (głównie: metaforze).



prof. dr hab. Anna Legeżyńska

Praca, adresowana przede wszystkim do literaturoznawców i miłośników twórczości Jana Potockiego, podejmuje próbę ukazania niezwykłej nowoczesności Rękopisu znalezionego w Saragossie poprzez analizę relacji intertekstualnych między dziełem hrabiego a wybranymi powieściami autorów wymienionych w tytule. Zbieżności i podobieństwa można wskazać przede wszystkim w zakresie kompozycji utworów, wykorzystywanych konwencji gatunkowych i literackich, konstrukcji bohatera oraz powieściowych przestrzeni. Powieści te łączy także zróżnicowanie gatunkowe, polifoniczność kompozycyjna i ideowa, problematyka filozoficzna, epistemologiczna i metaliteracka, teatralizacja świata przedstawionego, żywioł ironii i parodii, motywy lustrzane czy eksploracja zróżnicowanych obszarów kultury śródziemnomorskiej. W tej perspektywie Rękopis jawi się jako dzieło niezwykle bliskie świadomości współczesnej, niejako prekursorskie wobec powieści XX-wiecznych.

Tom (Nie)przezroczystość normalności w literaturze polskiej XX i XXI wieku nawiązuje do projektu pt. (Nie)obecność. Pominięcia i przemilczenia w narracjach XX wieku/The Effect of Palimpsest, zrealizowanego
w latach 2006–2009 przez Pracownię Antropologicznych Problemów Literatury i Zakład Literatury XX wieku Instytutu Literatury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego oraz Department of Slavic Languages and Literatures, University of Chicago i Department of Central, Eastern and Northern European Studies, University of British
Columbia. Projekt ów zwieńczyły dwie publikacje (w Polsce, 2008 i w USA, 2011).