Apollinaire à travers l`Europe

Książka to zbiór siedmiu szkiców, które w sposób bardzo zróżnicowany przedstawiają polsko-portugalskie relacje na gruncie literatury, kultury i sztuki. Jest to swoista opowieść o Portugalii wyczytanej z dzieł autorów tworzących w XIX, XX i XXI wieku i oswajanej dzięki odkrywaniu wspólnych odniesień, kontekstów oraz historii. Wybrane do analizy teksty o rozmaitym charakterze, a po części także słabo obecne w praktyce interpretacyjnej – pokazują pewien fenomen zbliżania się i przeplatania dwóch odległych kultur. Są to między innymi "Don Sébastien de Portugal" – dramat Aleksandra Przezdzieckiego, "Ines de Castro" Zygmunta Bytkowkiego czy praca o charakterze reportażowo-podróżniczym "Portugalia. Listy z podróży" Adolfa Pawińskiego, a także wiersze portugalskich poetów romantycznych dokumentujące żywe zainteresowanie sprawą polską w czasach powstania styczniowego. Ponadto osobne miejsce zajmuje w szkicach stolica Portugalii jako miasto będące przedmiotem zainteresowania wielu współczesnych badaczy i podróżników, nie tylko polskich. W książce nie brakuje także refleksji na temat jednego z najlepiej rozpoznawalnych symboli Portugalii, jakim jest fado i nierozerwalnie związane z nim saudade, czyli melancholijna tęsknota, kluczowa w definiowaniu charakteru narodowego mieszkańców krańca Europy. Zebrane i zestawione w zbiorze podróżniczo-literackie refleksje pozwalają na wydobycie osobliwej bliskości, budując duchowe porozumienie między polską i portugalską kulturą oraz szkicując na nowo literacką mapę Europy, na której Portugalia sytuuje się, inaczej niż zwykle, nieco bliżej Polski.

Książka może zainteresować zarówno filologów, ale też inne osoby zainteresowane polsko-portugalskimi relacjami w literaturze.

Dział główny „Śląskich Studiów Polonistycznych” poświęcony został badaniu relacji między filozoficzną, literacką i artystyczną nowoczesnością a materialnością języka i medium. O Benjaminowskim doświadczeniu szoku pisze Grzegorz Marcinkowski. Kacper Bartczak omawia nowoczesną poezję amerykańską w perspektywie materialności języka, Anna Kałuża – nowoczesną sztukę odkrywającą materialność medium, a Jakub Kornhauser śledzi ewolucję obiektu jako materialnego nośnika ekspresji twórczej. Katarzyna Trzeciak opisuje przeobrażenia nowohuckich materialności, a Katarzyna Szopa rewiduje poglądy na feminizm Anny Świrszczyńskiej. Dezydery Barłowski komentuje poglądy Williama Burroughsa w perspektywie genderowej. W dziale Varia znajdziemy artykuły dotyczące m.in.: wyobraźniowych i artystycznych pokrewieństw Brunona Schulza i Tomasza Różyckiego, specyficznego estetyzmu Witolda Gombrowicza oraz dyskusji nad kształtem polskich badań literackich, toczących się w związku z powstaniem Historii literatury polskiej Feliksa Bentkowskiego. Oprócz tego w numerze dział archiwalia (w nim Mowa na pogrzeb Zofii Lipskiej z Potockich w opracowaniu Agnieszki Łatajskiej), omówienia i polemiki oraz kronika.

Seria: Biblioteka Pisarzy Antycznych (4), ISSN 2956-7459 "Thyestes", któremu poświęcona jest niniejsza monografia, posiada wszystkie cechy Senecjańskich sztuk decydujące o wielowiekowym zainteresowaniu nimi ze strony badaczy i miłośników literatury. Odpowiadają one też za odmienność twórczości autora na tle tragedii greckiej – ze względu na filozoficzno-krytyczny charakter dzieła, zerwanie z bezpośrednio dydaktyzującym tonem na rzecz prowokacji i ironii, potencjał angażowania w mniejszym stopniu emocji, a w większym intelektu odbiorcy. Znajdujemy tu również przykłady charakterystycznych dla Seneki rozwiązań semantyczno-formalnych, które potwierdzają dynamiczny rozwój gatunku w starożytności i skądinąd mogą dziś sprawiać wrażenie mocno nowoczesnych.

Dwanaście studiów poświęconych emigracyjnym narracjom tożsamościowym w twórczości takich poetów, jak Stanisław Baliński, Marian Czuchnowski, Józef Łobodowski, Jerzy Pietrkiewicz czy Bronisław Przyłuski. Autora interesują drogi, jakimi poruszają się oni w poszukiwaniu poetyckiej „mowy wygnańczej”, to, jak odnajdują idiom poetycki zdolny unieść bagaż doświadczeń gromadzonych przez lata emigracji oraz jak kształtują „język wygnania” osadzony w odmiennych kręgach tradycji. Taka perspektywa oglądu emigracji/wygnania pozwala interpretować doświadczenia polskiej literatury nie tylko przez pryzmat polityki i historii, ale także stałego konstruktu ludzkiej kondycji.

Ilekroć sprzyjały temu okoliczności danego wystąpienia publicznego, rzymski mówca tymczasowo przywracał zmarłych do życia. Zakładając maskę osoby nieżyjącej, mógł zdystansować swoją wypowiedź od własnej osoby, a jednocześnie nadać jej uroczysty i podniosły ton. Ze studiów nad strategiami retorycznymi Cycerona płynie często wniosek, że sztuka perswazji jest czymś uniwersalnym – nie zmieniły się chwyty, które stosujemy, aby kogoś przekonać, tylko czasy i obyczaje. Zagadnienie podjęte w niniejszej monografii dobrze ilustruje zwłaszcza tę dziejową przepaść. Zastanawiając się nad praktyką symbolicznego przywoływania zmarłych, uświadamiamy sobie, jak dalece idącym przemianom uległa mentalność ludzi należących do cywilizacji zachodnioeuropejskiej. Rzymskie wyobrażenia na temat duchów przepełnione są zabobonnym lękiem; magia i „nekromancja” nie należą wyłącznie do świata fikcji – związane z nimi zagrożenia i korzyści wydają się całkiem realne. Wreszcie, w jakim innym miejscu i czasie równie skuteczne okazałoby się odgrywanie na mównicy roli osoby nieżyjącej, jeśli nie tam, gdzie zmarli regularnie przemierzali ulice miasta? W trakcie procesji pogrzebowych członków elity senatorskiej aktorzy zakładali bowiem maski przodków, naśladując ich sposób zachowania i mówienia. Książka ta, choć jest monografią pewnej specyficznej figury retorycznej, nigdy nie traci z pola widzenia tych czynników kulturowych, które nie były z krasomówstwem bezpośrednio związane, ale wywierały na nie przemożny wpływ.

Jest to świetna, klarownie prowadzona analiza prozy jednego z naj­ciekawszych współczesnych włoskich pisarzy. Problem badawczy - alienacja jednostki w dobie globalizacji - jest ważny z punktu widze­nia społecznego i psychologicznego. Dobrze, że został podjęty w tak interesujący, rzetelny i oryginalny sposób.
Z recenzji dr hab. Katarzyny Gadomskiej, prof. UŚ

Ta próba systemowego ujęcia konceptu wyobcowania - które de­terminuje wolność lub odizolowanie jednostki i jej relacje ze sobą oraz innymi - wymusza na badaczce wtargnięcie w obszary kultu­rowo drażliwe, niepokojące, również te przemilczane lub wyciszane. Problematyka alienacji w wybranych tekstach Alda Novego zosta­ła zbadana ze znawstwem i zaprezentowana na poziomie analizy literackiej. Autorka - swobodnie poruszając się w terminologii lite­raturoznawstwa - rzetelnie ukazała ten jakże istotny aspekt twórczości pisarza oraz jego znaczenie w najnowszej literaturze włoskiej.
Z recenzji dr hab. Anny Ledwiny, prof. UO