Archeolożka w czółenkach | Régésznő körömcipőben

Tytułowe Czarne Diamenty to one: Czarne poetki amerykańskie, Afroamerykanki, które od kilku dziesięcioleci przyczyniają się do zasadniczej zmiany statusu czarnoskórej społeczności w Stanach Zjednoczonych, kraju systemowego rasizmu od czasów niewolnictwa.
Książka zawiera wiersze dziesięciu poetek związanych z ruchem Czarnej Sztuki. Ich twórczość oraz działalność społeczna dopełniają się wzajemnie, a ich sława sięga dalej niż Ameryka. Oto one: Audre Lorde, Maya Angelou, Nikki Giovanni, Sonia Sanchez, AI Ogawa, bell hooks, Alice Walker, June Jordan, Jayne Cortez. Dodałam do tego grona jeszcze jedną autorkę: powieściopisarkę i eseistkę, laureatkę Nagrody Nobla, wielką Toni Morrison i jej pięć wierszy – nieznanych szerszemu gronu czytelników i krytyków, opublikowanych jedynie w bibliofilskim wydaniu.
Jest to pierwszy polski tom przekładów poezji ruchu Czarnej Sztuki, poezji o wyjątkowej sile rażenia, o niepowtarzalnym ładunku grozy, mroku, gniewu i mocy przetrwania; poezji odzwierciedlającej dramat życia na pograniczu wielu światów, kultur, języków, tożsamości i wierzeń; poezji związanej z dramatami pogranicza: niesprawiedliwością, krzywdą, lękiem, pogardą, zagrożeniem różnymi formami wykluczenia i marginalizacji.
Halina Cieplińska

Zbiór wierszy albańskiego poety i powieściopisarza – Fatos Arapi.

Metrum Leonis jest mało znanym utworem skomponowanym na początku XI w. przez Leona biskupa Vercelli, który w ten sposób dał upust swym żalom na los, jaki go spotkał po śmierci cesarza Ottona III. W poemacie, czerpiącym z tradycji bajki antycznej, autor ukrył prawdziwe postaci historyczne, swych wrogów i przyjaciół, by w zawoalowany sposób i bez obaw poddać krytyce sytuację polityczną we Włoszech na przełomie stuleci. Niewielki dorobek literacki Leona z Vercelli nie jest szczególnie znany również w Polsce, chociaż postać tego biskupa z wielu względów może zainteresować polskiego czytelnika. Wiadomo, że przyjaźnił się z pierwszym polskim męczennikiem, św. Wojciechem. Popierał cesarza Ottona III, który we władcy Polan widział godnego siebie sojusznika, i jako zwolennik tego władcy miał niemały wkład w ówczesną politykę nakreśloną w programie Renovatio imperii. Leon nie powinien być dla nas jedynie włoskim biskupem z zamierzchłych czasów, ale osobistością, która miała wpływ na średniowieczną politykę obejmującą również Polskę. Wprawdzie mamy podstawy, by przypuszczać, że Leon napisał wiele dzieł, jednak z dorobku poetyckiego zachowały się jedynie cztery utwory. Metrum Leonis jest z nich najdłuższe i najciekawsze, trudno jednak przypisywać mu jakąś większą rolę w rozwoju literatury europejskiej. Utwór ten spisano bardzo prostym językiem, a jego lakoniczność nierzadko staje się przyczyną problemów ze zrozumieniem. Brak w nim kunsztu i finezji, humor wydaje się momentami grubiański, a metrum proste i monotonne. Trudno mówić też o jakiejkolwiek recepcji. Utwór dotrwał do naszych czasów w jednym autografie. Nie był czytany ani kopiowany. Wydaje się więc, że nie jest to tekst istotny, a jedynie błahostka – jak sam autor nazywa swoje dzieło. Jednak przy wszystkich tych zastrzeżeniach Metrum Leonis zasługuje na uwagę. Przede wszystkim jest to tekst pod wieloma względami niezwykły. Nie zachowało się wiele utworów ani z X, ani z XI w., które, z jednej strony, tak silnie czerpałyby z tradycji bajki ezopowej, a z drugiej – starały się przekazać ukryte znaczenie i dostarczyć komentarz polityczny. Metrum Leonis z pewnością nie mieści się w standardowych ramach twórczości literackiej epoki, w której powstało. Nie wydaje się, by można je nazwać dziełem prekursorskim epiki zwierzęcej, która swój rozkwit świętować będzie dopiero w XII w. Jest to po prostu tekst jedyny w swoim rodzaju, który daje wgląd w niezwykłe pomysły autora obdarzonego poczuciem humoru i sprawiedliwości.

Prezentowany w niniejszej książce wybór tłumaczeń poetyckich z wielu języków i epok stanowi niewątpliwie znaczący wkład w dorobek translatorski Leszka Engelkinga. Prezentowani przezeń poeci to wybitni twórcy wzbogacający kulturę literacką (m.in.: Dante, Gumilow, Garcia Lorca, Yeats, Lowell) swoich narodów, będący jednocześnie niekwestionowanym dziedzictwem literatury światowej. Najstarszy tłumaczony w proponowanej książce tekst to hiszpański anonimowy utwór średniowieczny, wiersze najnowsze zaś to przekłady utworów z drugiej połowy wieku dwudziestego. Oryginały prezentowanych dzieł pochodzą z różnych okresów historii, wielu rozmaitych literatur. Oryginalne teksty sytuują się w czasach współczesnych, choć zarazem przekładane utwory nie kryją swej historycznej proweniencji i faktu, że jednym z ich założeń translatorskich jest tu stworzenie słownych artefaktów uzupełniających literaturę docelową, między innymi o dzieła wcześniej w Polsce nieznane. Nie brak również w prezentowanej antologii przekładów konkurencyjnych wobec translacji już istniejących, wpisujących się w szeregi tłumaczeniowe i uzupełniających rozmaite sekwencje translatorskie, stanowiących różne propozycje, które ukazują rozmaite teksty, zderzające się ze sobą w jednej książce w sposoby nieoczekiwane, pobudzające wyobraźnię i często osobliwe.

Saleh Diab, urodzony w 1967 roku w okolicy Aleppo, mieszka od roku 2000 we Francji. Poeta, dziennikarz piszący o literaturze, znawca współczesnej poezji arabskiej, której poświęcił m.in. swoją pracę doktorską (Poésie arabe contemporaine – le poeme en prose, 2012) i dwa eseje na temat poezji pisanej przez kobiety (Récipient de douleur, 2007, Le désert voilé, 2009). Opublikował trzy zbiory wierszy w języku arabskim: Une lune seche veille sur ma vie, Comp’Act, Chambéry 2004/Dar Al Jadid, 1998); Un été grec, Dar Merit, Kair 2006; Tu m’envoies un couteau je t’envoie un poignard, Sharqiat, Kair 2009. Laureat nagrody im. Thyde Monnier, SGDL 2013. Autor antologii poezji syryjskiej Mouettes noires, Maison de la poésie, Algier 2008. Zajmuje się również przekładami poezji francuskiej na arabski i arabskiej na francuski. Ostatnie publikacje we Francji: zbiór poezji J’ai visité ma vie, Le Taillis Pré, 2013; antologia Poésie syrienne contemporaine, Le Castor Astral, 2018. Agata Kozak – tłumaczka literatury, w tym licznych utworów poetyckich; poetkaPrzetłumaczyła m.in. Smutek miłościFrédérica Pajaka,TurquettoMetina Arditiego, Wielkiego marynarzaCatherine Poulain, Fragmenty. Wiersze, zapiski intymne, listyMarilyn Monroe pod redakcją Antonia Tabucchiego. W „Literaturze na Świecie” wielokrotnie ukazywały się jej przekłady poezji i prozy wybitnych francuskich autorów, takich jak Michel Leiris, Francis Ponge, przedstawicieli literatury Madagaskaru (Jacques Rabemananjara) i Maghrebu (Mohammed Dib, Tahar Bekri). W IV tomieAntologii poezji francuskiejJerzego Lisowskiego ukazały się jej przekłady poezji Francisa Ponge’a i Philippe’a Jaccotteta (wiersze tego ostatniego również w miesięczniku „Twórczość”). Współpracuje z Filharmonią Narodową, tłumacząc teksty pieśni i libretta wykonywanych na scenie utworów (m.in. wiersze Tristana Klingsora, fragmenty poematu d’Annunzia Męczeństwo św. Sebastiana).

„Ostatni pocałunek Iljicza” – Jak światowa miała być rewolucja, tak światowa jest poezja Wana Kruegera, nie tylko dlatego, że pojawia się w niej i Kreml, i Biały Dom, Watykan i Stambuł, Warszawa, Berlin, Lwów, Sarajewo i Twin Towers, Mao i Radovan Karadžić. Freud i Cthulhu. Ten ostatni to dobry pretekst, by mówić o lovecraftowskim horrorze niektórych wierszy, choćby Chemicznego ślubu, poświęconego Elżbiecie Batory, Krwawej Hrabinie z Čachtic, uchodzącej za największą seryjną morderczynię w historii. Straszności nagromadzone w poezji Kruegera, często skontrastowane z niezapowiadającą ich sielanką, pozwalają czytelnikowi na przeżycie czegoś w rodzaju katharsis – nie każda poezja ma to do zaoferowania. – Bohdan Zadura.

Wano Krueger (właściwie Iwan Kołomijeć, ur. w 1976 roku w Kijowie) – absolwent Akademii Kijowsko-Mohylańskiej, politolog. Jeden z najbardziej skandalizujących poetów we współczesnej literaturze ukraińskiej, określający swój styl jako nekrokomunizm. Autor tomów wierszy: ????? ???????? ????? (Łagodny uśmiech Berii), 2010; ????? ????? & ??????n (Ziggi Freud i Cthulhu), 2014; ?????? ?? ????????? (Jaskinia na Kureniowce) 2015; ?????????? ????????? ?????? (Pożegnalny pocałunek Iljicza), 2015; ????? ??? ??? (Ceber bez dna), 2020.