Archiwum Ringelbluma Dzień po dniu zagłady

Ta książka to zapis prac związanych z dwoma projektami tzw. historii mówionej: „Świadek żydowskiego stulecia” realizowanego dla Fundacji Centropa i „Zapisywanie świata żydowskiego w Polsce” dla Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce. Z powstałego w ich ramach wielkiego archiwum rozmów Autorka wybiera tytułowe 12 opowieści polskich Żydów urodzonych w latach 1909 – 1926. Opierając się na wspomnieniach (jakże często sprzecznych i fragmentarycznych), pieczołowicie odtwarza codzienne życie przedwojennej społeczności żydowskiej w Polsce. Razem z bohaterami przywołujemy z ich pamięci klimat żydowskich miasteczek, domowe rytuały, zapomniane zwyczaje a nawet przepisy na świąteczne potrawy. Bohaterowie pochodzą z różnych środowisk, klas i części Polski. Z rodzin całkowicie zasymilowanych jak i ortodoksyjnych, bogatych i biednych, mówiących w jidysz i/lub po polsku. Ich nazwiska nie są znane, ale przywoływane przez nich historie układają się w fascynujący obraz wielorakiej obecności Żydów w Polsce. Opowieści skupiają się głównie na okresie przedwojennym, najtrudniejszym do odtworzenia, choć nie pomijają czasów wojny i późniejszych. Hanka Grupińska ma szacunek dla języka, pozwala bohaterom wypowiedzieć się do końca, nie poprawia, oddając tym samym rytm intymnej rozmowy. Czasami, gdy słów brakuje, jak we fragmentach o Zagładzie, staje się delikatną akuszerką wyznań, wiedzącą dokładnie, gdzie postawić kropkę, za którą jest już tylko milczenie.

W 1933 roku młoda Amerykanka przyjeżdża do Polski jako żona księcia Pawła Sapiehy. Trafia do egzotycznego świata polskiej arystokracji, w którym nowojorskie wychowanie musi skonfrontować z zastaną tu rzeczywistością. Z tej perspektywy spogląda na stosunki społeczne panujące w II Rzeczpospolitej, poznaje ówczesną elitę, obserwuje nadchodzącą wojnę oraz upadek państwa. Z wrodzonym talentem pisarskim, niepozbawionym ostrza krytyki, odmalowuje fascynujący obraz epoki. Po wybuchu wojny wraca do Stanów Zjednoczonych, gdzie zostaje cenioną postacią życia literackiego.



„Świeże i niezwykłe ujęcie przedwojennej Polski. Wiele z tego, co – jak nam się wydaje – pamiętamy o latach 20. i 30. ubiegłego wieku, jest truizmem i stereotypem. Ta książka zadziwi współczesnych czytelników pełnym zrozumienia, choć dalekim od romantyzmu opisem świata, który przeminął.” - Anne Applebaum



„Wyruszyliśmy przez główną bramę zamku, osiem paradnych koni, a wszyscy cali w radosnych rumieńcach. Był to uroczysty widok. Przejechaliśmy podjazd w szybkim tempie, minęliśmy bramę i znaleźliśmy się w miasteczku. Dzieci, chłopi i mieszczanie tłoczyli się na uliczkach, żeby na nas popatrzeć. Trąbki zagrały ponownie, aby ludzie usunęli się z drogi. Alfred uchylił kapelusza przed obserwatorami.
– Ludzie bardzo lubią nas oglądać – powiadomił mnie, wprawnie powożąc czwórką koni i skręcając przy rogach ulic.

Tutaj zakładano, że człowiek zostanie tam, gdzie się urodził. Jego droga była wytyczona i musiał po prostu nią podążać. Nawet sami chłopi tak uważali. „Co było dobre dla naszych rodziców, jest dobre i dla nas” – powiedziała wcześniej jedna z kobiet. Nikt tu nie zadawał dzieciom pytania, które w Ameryce jest na porządku dziennym: „Kim chcesz zostać, kiedy dorośniesz?”. Polska była republiką, ale nie istniała w niej równość szans.”

Virgilia Sapieha, z domu Peterson (1904–1966) – amerykańska pisarka, krytyczka literacka, dziennikarka radiowa i telewizyjna. Na początku lat 50. współprowadziła program telewizyjny Author Meets the Critic. W 1961 roku opublikowała autobiografię A Matter of Life and Death.

Dorothy Adams (1901–1965) – urodziła się w Nowym Jorku i wychowała w Bostonie, w 1921 roku ukończyła Goucher College w Towson. Po studiach działała w Bezpartyjnym Stowarzyszeniu Ligi Narodów w Baltimore, które reprezentowała na konferencjach międzypaństwowych. W lipcu 1925 przyjechała do Warszawy jako przedstawicielka Stowarzyszenia na IX Kongres Międzynarodowej Unii Stowarzyszeń Ligi Narodów. W trakcie pobytu w Polsce poznała Jana Kostaneckiego, za którego w 1927 roku wyszła za mąż. Po ślubie zamieszkała wraz z nim w Warszawie. W 1934 roku urodził się ich syn, Andrzej. Tuż przed wybuchem II wojny Adams wyjechała z nim do Stanów Zjednoczonych. W 1944 roku ukazały się jej wspomnienia z Polski We Stood Alone, w których opisała między innymi tragiczną śmierć męża. Po wojnie wspierała Polaków przebywających w USA, a także zaangażowała się w prace Nowojorskiego Komitetu Pomocy Niewidomym w Polsce.

Z tej książki dowiesz się:
• Dlaczego niebo jest niebieskie, a Słońce żółte?
• Jak kupić działkę na Księżycu? Albo na Merkurym?
• Ile kosztuje podróż w kosmos?
• Jak wygląda „typowe” miejsce we Wszechświecie i dlaczego nic w nim nie ma?

Wszechświat od stuleci zachwyca ludzi. Uświadomienie sobie, że Ziemia jest mikroskopijnym jak na rozmiary kosmosu tworem, pozwala nabrać odpowiedniej perspektywy i uruchomić wyobraźnię. Tym bardziej, że to, co widzimy jest tylko częścią ogromnego wszechświata…

Fred Watson zabiera nas w fascynującą podróż po naszej galaktyce, podczas której odwiedzimy Księżyc i poznamy różne teorie dotyczące jego powstania, zobaczymy, jak rodzą się gwiazdy i jak na niebie powstaje tęcza. A bilet na tę podróż na pewno będzie tańszy, niż te sprzedawane przez firmy oferujące komercyjne loty w kosmos.

KSIĄŻKI DOBRE NIE TYLKO W TEORII!

Czy Polacy kochają beton i nienawidzą drzew? Można tak pomyśleć, przyglądając się przemianom polskich miast i miasteczek. Kolejne wyspy miejskiej zieleni padają pod piłami drwali, a zamiast śpiewu ptaków słychać ryk kosiarek i pił. Jak długo jeszcze urzędnicy będą powtarzać, że stuletnie drzewa to samosiejki, więc można je po prostu wyciąć? Czy naprawdę zalewanie rynku betonem zasługuje na miano „rewitalizacji”? Czy deweloperzy w końcu zrozumieją, że ludzie potrzebują nie tylko metrów kwadratowych, ale też mieć gdzie wyjść na spacer? A w obliczu zmieniającego się klimatu zieleni w miastach potrzebujemy jak nigdy dotąd. Jan Mencwel z talentem reportażysty i zaangażowaniem aktywisty docieka, dlaczego kolejne drzewa znikają pod betonowymi placami oraz co – nie tylko można, ale trzeba – z tym zrobić. Betonoza to historia choroby trawiącej polskie miasta, ale też recepta na ich uzdrowienie.

Eugeniusz Zamiatin to rosyjski pisarz, o którym zapomniano na wiele lat. Urodził się 20 stycznia 1884 roku w Lebiedanie. Z wykształceni był inżynierem, z pasji znakomitym pisarzem, bystrym obserwatorem rzeczywistości. Zamiatin niezależnie od panującego ustroju politycznego, zawsze był ścigany przez władzę. Jego najsłynniejsza powieść „My” była pierwszą książką ocenzurowaną w ZSRR. Stworzona przez Zamiatina antyutopia była powodem do licznych prześladowań. Pisarza aresztowano, zakazywano wydawania jego twórczości i stosowano wiele innych metod represji. Rękopis został przekazany za granicę, gdzie powieść została wydana. Pisarz ostatecznie, za pozwoleniem Stalina, opuścił swoją ojczyznę. Zmarł w Paryżu 10 marca 1937 roku. Na cmentarzu Cimetière de Thiais znajduje się grób pisarza i jego żony Ludmiły. Jego twórczość była zakazana przez ponad 80 lat, także w Polsce. Zamiatin to autor nie tylko antyutopii, ale także licznych opowiadań, sztuk, a nawet bajek i scenariuszy filmowych. Wywarł ogromny wpływ na twórców antyutopii, jak chociażby Aldous Huxley i George Orwell.