Artysta Biokulturowy Interfejs?

The idea for this book emerged as a result of the conference “African studies in the contemporary world”, hosted at the University of Warsaw on 14th October 2014, where some attitudes and methodologies representative for the topics undertaken by scholars dealing with present-day Africa were discussed. The main aim of the volume is to present a wide spectrum of interests and trends in contemporary African studies, including the application and incorporation of old and verified methods into contemporary frameworks that provide a pan-African perspective. Another aspect of African studies undertaken within this volume is the investigation of African history and cultures through post-colonial lenses. The contributions include extensive bibliographies significant both for the topics and for further research into new areas of African studies.

Fakt, że taka dyscyplina jak antropologia kulturowa powinna być obecna w przestrzeni publicznej, wydaje się naturalny większości badaczy ją reprezentujących, więc spór, jaki dotąd toczył się w jej ramach dotyczył głównie tego, „jak" i „gdzie" ma być obecna, jawił się jako problem „techniczny". Pamiętając jednak o tym, że antropolodzy wpisali w swoją dziedzinę kwestionowanie oczywistości, również tych generowanych przez kulturę profesjonalną, ważna staje się próba odpowiedzi na pytanie, z jakiego powodu „antropologia publiczna" miałaby być „naturalnym" składnikiem dyscypliny. Dopiero odpowiedź na to pytanie może pozwolić na podjęcie działań „technicznych" lub ich zaniechanie. Odpowiadając na pytanie: „dlaczego", odsłaniając zatem powody współczesnej „naturalności" publicznej antropologii, dochodzę do wniosku, że żaden namysł nad „jak" w dzisiejszych uwarunkowaniach kulturowych i instytucjonalnych nie jest wart wkładanego weń wysiłku. Pytanie o „jak" musi zostać odroczone.
Choć jednym z zadań antropologii jest ujawnianie pozornej naturalności kategorii kulturowych, za których pomocą staramy się porządkować rzeczywistość, to niektórzy badacze uczynili z owego zadania oręż w walce z tymi kategoriami - w zadanie wpisali krytykę. Zakładają zatem i starają się wykazać, że dany porządek jest niewłaściwy i zamiast tłumaczyć, projektują rzeczywistość. W ramach tego projektu zaangażowanie w zmianę kategorii kulturowych, według zakładanego przez nich wzoru, co określają mianem zaangażowania publicznego antropologii, ma być „naturalnym" elementem dyscypliny, lego typu uwikłanie antropologii publicznej ani nie pomnaża antropologicznej wiedzy, ani nie buduje autorytetu dyscypliny. Konieczne jest zatem rozerwanie tego - narzucanego obecnie jako konieczny - związku.

Monografia opisuje wielki projekt literacki, naukowy i wydawniczy, jakim była tzw. Polnische Bibliothek (Biblioteka Polska) pod redakcją Karla Dedeciusa, wydawana od 1982 do 2000 roku przez Suhrkamp Verlag we Frankfurcie nad Menem, a finansowana przez Fundację Roberta Boscha (Robert Bosch Stiftung).

To imponujące przedsięwzięcie miało wielkie znaczenie dla transferu kulturowego między Polską a Niemcami (i krajami niemieckojęzycznymi), pojednania poprzez książki, umacniania jedności europejskiej po głębokich podziałach (po)wojennych. Kiedy bowiem Dedecius planował ten projekt i publikował jego pierwsze rezultaty, Europa podzielona była murem berlińskim i żelazną kurtyną, trwała w warunkach tzw. zimnej wojny. Dedecius wierzył, że książki mogą te mury kruszyć i łagodzić napięcia.

*********

Karl Dedecius’ Polish Library. Project – Process – Significance

The monograph discusses the literary, scholarly and publishing endeavour that was the so-called Polnische Bibliothek (Polish Library) edited by Karl Dedecius, which was issued between 1982 and 2000 by Suhrkamp Verlag in Frankfurt am Main with financing from the Robert Bosch Foundation (Robert Bosch Stiftung). This impressive undertaking had immense significance for the cultural transfer between Poland and Germany (as well as other German-speaking states), for reconciliation through books, and for the strengthening of European unity following deep (post-)war divisions.

*********

Prof. zwycz. Dąbrowski Mieczysław (ur. 16.05.1947) (ORCID 0000-0002-3070-6149) – emerytowany profesor Uniwersytetu Warszawskiego, wieloletni pracownik Instytutu Literatury Polskiej UW, polonista i komparatysta, visiting professor (Tybinga 2012/13, Heidelberg 1996/97 i 2000, Passau, Berlin, Budapeszt, Praga, Chiny 2018/19).
Literaturoznawca o specjalności historia literatury polskiej i komparatystyka. Profesor zwyczajny na Wydziale Polonistyki, kierownik Zakładu Literatury XX wieku w Instytucie Literatury Polskiej UW w latach 2001-2005, od roku 2005 dyrektor Instytutu Literatury Polskiej, kierownik Pracowni Badań Literackiej Kultury Mniejszości. Z jego inicjatywy powstał Zakład Komparatystyki w ILP UW. Jako lektor języka i
kultury polskiej nauczał na uniwersytetach w Getyndze (1975-1977), w Coal Mining Management College w Pekinie (1987-1989), w Instytucie Slawistyki w Tybindze (1990-1994), jako Gastprofessor wykładał literatury zachodniosłowiańskie na uniwersytecie w Heidelbergu w semestrze zimowym 1996/97 i letnim 2000 roku. W celach studialnych, konferencyjnych i wykładowych przebywał na uniwersytecie wiedeńskim, obu berlińskich, uniwersytecie w Saarbrücken, Bonn, Passau, Trewirze, Tybindze, Pradze, Brnie, Debreczynie, Budapeszcie, Bukareszcie, Mińsku,
Drohobyczu, Lwowie, Neapolu, Wilnie, Wiedniu i Sofii.
W latach 1993-1995 korzystał z grantu naukowego Uniwersytetu Środkowoeuropejskiego w Pradze (rezultatem jest książka „Dekadentyzm współczesny…”), a w roku akademickim 1997/98 z grantu dydaktycznego Open Society Institute w Budapeszcie. Były stypendysta DAAD. Zajmuje
się historią literatury i kultury polskiej w kontekście światowym. Jego prace koncentrują się wokół takich kategorii, jak: historia idei, wielokulturowość, tożsamość kulturowa i etniczna, inność/obcość, e/migracyjność, postkolonializm w literaturze, pogranicza i stereotypy kulturowe, antropologia literatury, tradycja żydowska w Polsce, dekadentyzm, awangarda, modernizm literacki, postmodernizm i ponowoczesność, komparatystyka kulturowa i mniejszości narodowe.

Opublikował 11 książek własnych, m.in. „Nierzeczywista rzeczywistość. Twórczość Andrzeja Kuśniewicza na tle epoki” (1987; 2004, wyd. 2 zmien.); „Dekadentyzm współczesny. Główne idee, motywy i postawy modernistyczne w polskiej i niemieckojęzycznej literaturze XX wieku” (1996 – grant Central European University); „Postmodernizm – myśl i tekst” (2000); „Swój/Obcy/Inny. Z problemów interferencji i
komunikacji międzykulturowej” (2001); „Projekt krytyki etycznej. Studia i szkice literackie” (2005); „Komparatystyka dyskursu / Dyskurs komparatystyki” (2009); „Literatura i konteksty. Rzeczy teoretyczne” (2011), „Tekst międzykulturowy. O przemianach literatury emigracyjnej” (2016), „Tylko seks? Antropologia erotyzmu od Sade'a do Houellebecqa” (2018); „Biblioteka Polska Karla Dedeciusa. Projekt – proces – znaczenie” (2021).
Inicjator i współredaktor 9 tomów zbiorowych, m.in: „Drohobycz wielokulturowy”, red. M. Dąbrowski i W. Meniok (2005; tom dwujęzyczny), „Komparatystyka dla humanistów. Podręcznik akademicki” (2011); Mniejszości”, red. M. Dąbrowski (2005; w cyklu: „Literatury słowiańskie po roku 1989”); „Pisarze polsko-żydowscy XX wieku. Przybliżenia”, red. M. Dąbrowski i A. Molisak (2006); „Lektury inności. Antologia”, red. M. Dąbrowski i R. Pruszczyński (2007); „Lektury płci. Polskie (kon)teksty”, red. M. Dąbrowski, (2008).

Terminy „etyka”, „polityka”, „performatywność” i „doświadczenie” robią w ostatnich latach oszałamiającą karierę w dyskursie nauk humanistycznych. Mało kto wie jednak, że w ujęciach bardzo zbliżonych do dzisiejszych pojawiały się one w słowniku francuskiego filozofa Jacques’a Derridy już co najmniej w połowie lat 60. XX wieku. Najnowsza książka Anny Burzyńskiej prezentuje innego Derridę, znacznie mniej znanego na gruncie polskim – nie tylko jako twórcę specyficznego stylu czytania tekstów filozoficznych i literackich, nazwanego przez niego „dekonstrukcją”, ale również jako inicjatora współczesnej myśli etycznej i politycznej, pioniera performatyki i prekursora aktualnych badań nad doświadczeniem literatury. Jednocześnie książka ta przynosi bogatą panoramę najważniejszych przemian humanistyki ostatniego trzydziestolecia, a w szczególności – zwrotu etycznego, politycznego, performatycznego i empirycznego, które w największym stopniu wpłynęły na jej obecny kształt.

Klio, muza historii, z impetem wtargnęła na terytorium Melpomene.
P.J. Rhodes

W starożytnej Grecji teatr był pierwszym przejawem kultury masowej. Z opiniotwórczej siły tego medium zdawali sobie sprawę zarówno archonci zezwalający na wystawienia, finansujący je choregowie, jak i sami twórcy. Komediopisarze i tragediopisarze sprawnie manipulowali historiami zaczerpniętymi z mitów, by mówić o aktualnych wydarzeniach rozgrywających się poza sceną Teatru Dionizosa. Ambitny cel, postawiony przez Autorkę, polega na odczytaniu zachowanych dramatów poprzez historyczny i polityczny kontekst ich powstania, co może radykalnie zmienić możliwości interpretacyjne, które dotychczas ograniczano do aspektów estetyczno-literackich.

„Postrzegam książkę pani Śmiechowicz jako ciekawy tekst wpisujący się w nurt badań tych, którzy nierozerwalnie łączą piątowieczną ateńską «culture» z «power»”.
Prof. dr hab. Krystyna Bartol

„Otrzymaliśmy szerokie i barwne wprowadzenie do greckiego dramatu. (…) Język harmonijnie łączy naukową erudycję i akademicki warsztat z żywą, wciągającą narracją. (…) Nie tylko nie posiada żadnej konkurencji w dotychczasowych publikacjach polskojęzycznych, ale może spokojnie konkurować z wszystkimi pracami badaczy swojej dziedziny”.
Dr hab. Krzysztof Bielawski

Kultura rosyjska XX wieku wykreowała wiele znaczeń kategorii dzieciństwa. Zadaniem niniejszej pracy było udowodnienie hipotezy, że dzieciństwo stanowiło jeden z rosyjskich tematów kulturowych w XX wieku oraz weryfikacja założenia, że poprzez analizę przejawów omawianego tematu możliwe jest odczytanie zmian dokonujących się w dwudziestowiecznej kulturze rosyjskiej. W książce wyeksponowano kulturowe, społeczne i polityczne aspekty problemu rosyjskiego dzieciństwa. Analiza różnorodnych wytworów kultury: tekstów literackich, paraliterackich, publicystycznych, propagandowych, dokumentów, materiałów filmowych, pozwoliła na ukazanie ewolucji kultury dzieciństwa oraz zmiany jej postrzegania przez dorosłych. Na kulturę dzieciństwa wpływały zmieniające się systemy wartości, kształtujące rozumienie dobra i zła, oraz systemy norm determinujące oczekiwania wobec zachowań członków dziecięcej subkultury. Przed dziećmi postawiono nowe role: w obliczu przełomowych wydarzeń, w jakie obfitowało ubiegłe stulecie, musiały one szybciej dorosnąć, nierzadko przejmując obowiązki rodziców.

Wyodrębnione w poszczególnych rozdziałach cechy rosyjskiej kultury dziecięcej dowiodły, że stanowiła ona ważny fenomen socjokulturowy. Temat dzieciństwa to swoisty klucz umożliwiający analizę i interpretację dynamiki kultury rosyjskiej.