Artystyczne światy Anny Szpakowskiej-Kujawskiej. Zbliżenia

Niniejsza publikacja wpisuje się w obszar refleksji dotyczący interpretacji i reinterpretacji sztuki oraz wybranych tekstów kultury. Dystansuje się przy tym od wyłącznie egzegetycznego pojmowania interpretacji, dostrzegając w niej aktywność na różne sposoby konkretyzującą historycznie i kulturowo zmienną tożsamość i określoność sztuki i jej wytworów. W ten sposób aktywność interpretacji i kolejnych reinterpretacji – niejednokrotnie wyznaczających nowe otwarcia i możliwości – umiejscawiamy zarówno w domenie dyskursów teorii, jak i w przestrzeni twórczych poszukiwań i eksperymentów, artystycznych transgresji, reorganizacji, redefinicji. To spojrzenie na problem nie tylko z uwzględnieniem różnych obszarów ekspresji twórczej i refleksji teoretycznej (zajmującej się sztukami plastycznymi, malarstwem, architekturą, muzyką, oprawą muzyczną filmów czy gier), ale także – co bodaj najcenniejsze – z różnych perspektyw reinterpretacyjnych i punktów widzenia. Czytelnik znajdzie więc w pracy propozycje – teksty i dokumentację działań twórczych – zorientowane na różne cele, racje i pola aktywności interpretacji, będącej zasadniczą formę obecności i przejawiania się sztuki w kulturowej semioprzetrzeni; propozycje formułowane w kontekście różnorakich tekstów kultury, określonych strategii twórczych oraz interpretacyjnych. Publikacja adresowana jest do szerokiego grona odbiorców zajmujących się sztuką i współczesną kulturą artystyczną, teoretyków sztuki, estetyków, kulturoznawców, w szczególności zainteresowanych zagadnieniem interpretacji, w tym także do przedstawicieli dyscyplin pokrewnych oraz studentów kierunków artystycznych.

Na przełomie XX i XXI wieku David Hockney, wpływowy brytyjski artysta, wywołał poruszenie w świecie sztuki, nauki i mediów. Zasugerował, że malarze już w XV, a nie dopiero w XVII stuleciu zaczęli się wspomagać narzędziami optycznymi w celu osiągnięcia wysokiego poziomu realizmu w dziełach. Hockney poparł tę hipotezę eksperymentami, w których połączył swoje doświadczenie artystyczne, znajomość dziejów malarstwa i zainteresowanie nowoczesnymi technologiami z wiedzą zaczerpniętą z dawnych traktatów o sztuce i optyce. Niniejsza książka jest pierwszym szerokim ujęciem interpretacyjnym eksperymentów Hockneya i sytuuje je zarówno w kontekście całej jego twórczości, jak i postaw wybranych współczesnych artystów, którzy także szukali w sztuce dawnej odpowiedzi na nurtujące ich problemy.

Książka wprowadza czytelnika w dysputę na temat sztuki religijnej, prowadzoną we Francji od początku XVI do końca XVIII wieku z licznymi odwołaniami do starożytnej i średniowiecznej tradycji Kościoła gallikańskiego. W debatę tę angażowali się nie tylko teologowie katoliccy i protestanccy, ale także pisarze świeccy, początkowo wspierający działania Kościoła, a później dystansujący się od niego i próbujący zastąpić dogmatyczne chrześcijaństwo nową „religią rozumu”, Elementem łączącym zdecydowaną większość ich wypowiedzi było przekonanie, że obraz religijny nie może być postrzegany jako jako „portret Boga”, ale należy widzieć w nim tylko „znak odłączony” od tego niewidzialnego pierwowzoru, nie uosabiający go, ale wyłącznie przypominający o nim wiernym. Francuscy pisarze opowiadali się więc za powściągliwym kształtowaniem obrazów i rzeźb, aby nie zachwycały one przesadnie widzów wyszukanymi formami, ani nie nie poruszały zbytnio ich emocji ekspresyjnymi ujęciami „historii świętej”. Dla owych autorów chrześcijaństwo było przede wszystkim religią Słowa, zaś obrazy jawiły się im jako duszpasterska pomoc dla „prostaczków”, którzy nie umieli czytać lub nie potrafili zrozumieć tekstów katechizmowych i prostych homilii. Pisarze ci podchodzili więc z dystansem do sztuki religijnej, przyjmując że jej znaczenie będzie maleć wraz z postępami oświecenia. Poddając się takim założeniom teoretycznym, twórcy sztuki religijnej we Francji osiągnęli w wieku XVII wysoki poziom, naznaczony szlachetną prostotą i czystością, ale w następnym stuleciu popadli w banalne schematy, nie chcąc angażować się zbytnio działalność coraz bardziej lekceważoną przez elity.

Portret jednej z najważniejszych reżyserek polskiego kina. Idąc tropem najwspanialszych tradycji polskiego kina, z czasów, gdy jego największe sukcesy łączyły się ze słowem „zespół” prezentujemy dzieło zbiorowego wysiłku grupy autorów i autorek: filmoznawców, historyczek, poetek, muzyków. Książka ma charakter warsztatowego eksperymentu, przygląda się dorobkowi Agnieszki Holland przy pomocy różnych narzędzi teoretycznych i różnych form: wywiadu, filmoznawczej rozprawy, eseju wizualnego, dyskusji, wspomnień z planu. Książkę otwierają i zamykają dwa wywiady z reżyserką, pierwszy autorstwa Agnieszki Wiśniewskiej, drugi Cezarego Michalskiego. Autorka Europa Europa mówi w nim o swoim doświadczeniu dwóch rewolucji (praskiej wiosny i „Solidarności”), sypie anegdotami z historii polskiego kina (historia pijaństwa w Hotelu Gdynia, które umożliwiło nakręcenie Gorączki), odsłania kulisy swoich filmów, dzieli się przemyślanami na temat współczesnej sytuacji politycznej. "Holland. Przewodnik Krytyki Politycznej" jest pierwszą od lat, kompletną publikacją na temat dorobku reżyserki, która po W ciemności i wyprodukowanym dla czeskiego HBO mini serialu Gorejący krzew znów znajduje się u szczytów filmowej sławy. Książka łączy nowatorską formę z interesującą, proponującą nieoczywiste interpretacje treścią. Wszystko to podane w sposób przystępny także dla niezainteresowanych na co dzień filmem czytelników.

Książka "Hopper wirtualny. Obrazy w pamiętającym spojrzeniu" to wnikliwa analiza współczesnego odbioru i funkcjonowania malarstwa Edwarda Hoppera w sztuce i kulturze wizualnej zarówno na polu oglądowego doświadczenia, jak i dyskursu krytycznego. Określenie „wirtualny” odnosi się do poszerzonego pola oddziaływania dzieł, w którym kluczową rolę odgrywają praca pamięci, generowane przez percypowane obrazy wizualne skojarzenia i wyobrażeniowe projekcje widza (interpretatora). Niezbędne dla określenia specyfiki twórczości amerykańskiego artysty problemy, wiążące się z rozproszoną obecnością i odbiorem tego malarstwa w kontekście innych obrazów, dotyczą ontologicznego statusu obrazu, pamięci, medium, fotografii, filmu, tzw. nowych mediów i kultury popularnej. Przyjęta w książce perspektywa współczesnego doświadczenia widzącego i piszącego podmiotu pozwala stworzyć krytyczną alternatywę dla tradycyjnego modelu monografii artystycznej „życie i twórczość”. Z kolei splot metodologicznych inspiracji intertekstualnością, hermeneutyką obrazu czy psychoanalizą umożliwił wypracowania pojęć nowych (takich jak „percytowanie) i analityczne zastosowanie, wydawałoby się, dobrze już znanych (takich jak „wirtualność”).

Prof. zw. dr hab. Teresa Grzybkowska, historyk sztuki, zajmuje się malarstwem polskim i europejskim XVI–XXI wieku, dawną sztuką gdańską i malarstwem Jacka Malczewskiego, początkami muzealnictwa, historią ogrodów, związkami malarstwa z muzyką. Autorka 12 książek oraz rozpraw, artykułów i recenzji m.in. współczesnych wystaw artystycznych. Założycielka studiów historii sztuki (i rocznika „Porta Aurea”) na Uniwersytecie Gdańskim, gdzie pracowała w latach 1989–2002, wicedyrektor do spraw naukowych Muzeum Narodowego w Gdańsku (2000–2002), członek Rady Naukowej Muzeum Narodowego w Krakowie w latach 2009–2015. Autorka wystaw w Muzeach Narodowych: w Warszawie – Andrzej Stech – malarz gdański 1974; w Krakowie (Arsenał, Muzeum XX Czartoryskich) – Mitologia Jacka Malczewskiego 1996, w Gdańsku – Aurea Porta Rzeczypospolitej 1997. Wspólnie ze Zdzisławem Żygulskim jun. wystawy: w Muzeum Historycznym Miasta Gdańska – Miecz i kimono. Sztuka dawnej Japonii 2003 i Gdańsk dla Rzeczypospolitej 2004, a w Muzeum Narodowym w Gdańsku Cuda Orientu 2006; w Muzeum w Wilanowie – Amor Polonus, czyli miłość Polaków 2010. Od 2002 związana z Uniwersytetem Muzycznym Fryderyka Chopina w Warszawie. Członek Polskiego Instytutu Studiów nad Sztuką Świata.