At the Existentialist Cafe

Autor prezentuje historię pojęcia „cywilizacja” od ok. 1750 r. do ok. 1880 r. Analizuje teksty pisane przez twórców różnych narodowości i specjalności: filozofów, historyków, językoznawców, antropologów, polityków, podróżników, pisarzy i poetów. Przyjęta metoda pracy, prowadząca od analizy filologicznej do interpretacji filozoficznej, jest inspirowana badaniami nad pojęciem „cywilizacji” prowadzonymi przez historyków ze szkoły Annales, nawiązuje też do metod pracy badaczy z kręgu warszawskiej szkoły historii idei. Pierwsze rozdziały poświęcone są pojawieniu się pojęcia „cywilizacja” w oświeceniowej myśli francuskiej, angielskiej i szkockiej oraz niemieckiej w kontekście narodzin nowożytnej filozofii dziejów, problematyzowania kontaktów z ludami pozaeuropejskimi oraz krytyki aktualnego stanu społeczeństw europejskich. Następnie analizowane jest wykorzystanie tytułowego pojęcia w piśmiennictwie polskim i rosyjskim do opisu odmienności rozwoju krajów Europy Zachodniej i Wschodniej. Ostatni rozdział poświęcony został koncepcji cywilizacji jako samoistnego typu historyczno-kulturowego, sformułowanej przez Nikołaja Danilewskiego, uznawanej za prekursorską wobec XX-wiecznych teorii pluralizmu kulturowo-cywilizacyjnego. Pojęcie „cywilizacji” towarzyszyło XIX-wiecznej refleksji na temat sensu dziejów. Początkowo było synonimem procesu dziejowego w jego najogólniejszym ujęciu. Wraz z pojawieniem się katastrofizmu, pesymizmu dziejowego i przekonania o kryzysie kultury europejskiej około połowy XIX w. nabrało negatywnych znaczeń, stając się określeniem całokształtu zjawisk społeczno-ustrojowo-kulturowych zasługujących na potępienie i zniszczenie lub samoistnie zmierzających ku zagładzie. Pojęcie to odegrało ważną rolę w powstaniu nowej gałęzi nauk społecznych – antropologii kulturowej, łączącej nowy paradygmat naukowy ze starymi schematami historiozoficznymi.

Książka mówi o tym, jak żyłem i zmieniałem się z Kierkegaardem. Próbowałem czytać Duńczyka już w Polsce w latach sześćdziesiątych minionego wieku i niewiele z tej lektury zrozumiałem. Dopiero w Kopenhadze, chyba w połowie lat siedemdziesiątych, zacząłem go czytać systematycznie i po duńsku. Od tego momentu upłynęło 40 lat. Z czasem mocno się go uczepiłem. Umieszczając obok siebie eseje, z których pierwszy pochodzi z 1992 roku, zaś ostatni z 2014, nieoczekiwanie zauważyłem, że mój stosunek do Kierkegaarda uległ z czasem zmianie, przechodząc od bezkrytycznego niekiedy zachwytu do podziwu mniej gorącego, wystudzonego doświadczeniem dojrzałości i nadchodzącej starości. - Bronisław Świderski

Jak rozjaśniająca była chwila śmierci Chrystusa, w której odrzucił narodowość! Nie chciał mieć z nią nic wspólnego. Jednak obecnie ortodoksi stali się prawdziwymi nacjonalistami – nawet tworzą teorie o chrześcijańskich państwach i narodach. A przecież gdy nacjonalizm dyktuje porządek dnia, trudno postawić na religię. Znakiem ortodoksji staje się wtedy narodowy fanatyzm. - Soren Kierkegaard

Bronisław Świderski (1946) - student Wydziału Filozofii i Socjologii relegowany z UW za udział w pokojowym proteście w 1968 roku, wielokrotnie przesłuchiwany, wcielony do karnej kompanii wojskowej, a następnie pozbawiony polskiego obywatelstwa, którego dotąd mu nie zwrócono. Od 1970 uchodźca polityczny w Danii, gdzie studiował socjologię kultury. Pracownik naukowy na Uniwersytecie Kopenhaskim, m.in. w Instytucie Slawistycznym i w Centrum Badawczym Sorena Kierkegaarda. ?

Angielski filozof John Locke (1632–1704) zapisał się w historii jako „ojciec” współczesnej demokracji. Był pierwszym teoretykiem republikanizmu w dzisiejszym sensie. Dwa traktaty… są pod tym względem dziełem kanonicznym, a dla każdego politologa wprost obowiązkowym. Zainspirowały m.in. Deklarację Niepodległości i Konstytucję USA. To właśnie wtedy Locke stał się klasykiem idei nowoczesnej państwowości. Przełomowość republikańskiej myśli Locke’a opiera się przede wszystkim na odrzuceniu legitymizowania władzy czynnikiem nadprzyrodzonym, Bożym nadaniem. Polemice z poglądem, że wszelka władza ma charakter „ojcowski” i wywodzi się ostatecznie od władzy, jaką otrzymał Adam w raju, poświęcony jest pierwszy traktat. Drugi rysuje koncepcję władzy z nadania ludu i odpowiedzialnej przed ludem. Dramatyczne okoliczności powstania dzieła, jego fragmentaryczność, anonimowa publikacja za życia autora czynią lekturę tym ciekawszą. Również jej kontekst jest dość specyficzny. Locke, choć republikanin, godził swoje poglądy z pracą na rzecz króla i arystokratów. Dla niego monarchia i republika nie wykluczały się jeszcze politycznie. Monarcha miał władać jako „przedstawiciel” ludu. Radykalne przeciwieństwo dotyczyło samej legitymacji władzy: tam boskiej, tu społecznej. Obserwowanie, jak wykluwa się ta współczesna idea u myśliciela przecież na wskroś chrześcijańskiego, to jeden z bonusów lektury tego dzieła.

Mdli mnie, gdy sobie pomyślę, że Shakespeare jest Anglikiem i należy do tego odrażającego ludu, który Bóg stworzył w przypływie gniewu.

Główną zaletą książki jest doskonała precyzja (bez zbędnych, nazbyt formalnych odniesień) w ujmowaniu trudnych zagadnień filozoficznych i wysoki poziom rozważań merytorycznych. Napisana jest przez praktyka, ale głęboko świadomego obszernego zaplecza teoretyczno-konceptualnego, stojącego za konkretnymi rozwiązaniami. To nie tylko wykład określonej metody kształcenia, ale również, a może przede wszystkim – potężna etyka. To nie tylko technika – jak uczyć – ze szczególnym podkreśleniem nauczania – etyki, ale również, a może bardziej podstawowe – przesłanie moralne, które winno towarzyszyć każdemu nauczycielowi. Tym ważniejsze, że nie ograniczone do jednego kontekstu idei (przeświadczeń światopoglądowych), ale przedstawiającego, jak funkcjonować w zróżnicowaniu tych właśnie idei.
Z recenzji prof. nadzw. dr. hab. Macieja Woźniczki
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy
im. Jana Długosza w Częstochowie
W serii ukazały się:
E. Płóciennik, Rozwijanie mądrości dziecka. Koncepcja i wskazówki metodyczne
E. Płóciennik, Rozwijanie mądrości w praktyce edukacyjnej. Scenariusze zajęć w przedszkolu i szkole podstawowej
E. Płóciennik, Rozwijanie mądrości w praktyce edukacyjnej. Scenariusze zajęć dla młodzieży
Robert J. Sternberg, Linda Jarvin, Elena L. Grigorenko, Mądrość, inteligencja i twórczość w nauczaniu. Jak zapewnić uczniom sukces
E. Płóciennik, Mądrość dziecka. Predyspozycje – przejawy – perspektywy wspierania

Encyklopedia nauk filozoficznych stanowi systemowe przedstawienie całej myśli Hegla, obejmujące najważniejsze elementy jego filozofii: naukę logiki, filozofię przyrody oraz filozofię ducha. Dzięki temu czytelnik może lepiej zrozumieć wewnętrzny związek tych działów i prześledzić logiczne powiązanie spekulatywnej nauki o bycie z analizami zagadnień przyrodniczych oraz nauką o rozwoju ducha, od jego form subiektywnych aż po sztukę, religię i filozofię. Ze wszystkich dzieł Hegla to właśnie Encyklopedia najlepiej ukazuje największą ambicję Heglowskiego systemu: myślowe ujęcie całości rzeczywistości w formie nauki.