Badania architektury informacji na przykładzie radia akademickiego. User Experience i User Interface

Praca stanowi dwudziesty drugi numer – ukazującego się od 1998 roku – czasopisma „Nowa Biblioteka. Zeszyty Monograficzne Koła Naukowego Bibliotekoznawców Uniwersytetu Śląskiego”. Periodyk to recenzowany kwartalnik naukowy, o którego wysokim poziomie i znaczeniu dla środowiska bibliologów i informatologów świadczy jego pozycja w wykazie czasopism punktowanych Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego – Część B.

Publikowany numer czasopisma „Nowa Biblioteka” poświęcony jest problematyce ochrony dziedzictwa kulturowego. Z dziedzictwem kulturowym stykamy się w każdym prawie elemencie życia, gdyż stanowi ono spuściznę materialną i duchową poprzednich pokoleń, jak również dorobek naszych czasów, oznaczając wartości określające kulturę i tożsamość Polaków w kraju i za granicą. Problematyka dziedzictwa, mając wyjątkowo szeroki zakres znaczeniowy, staje się powszechnie obiektem badań humanistycznych. Przygotowany numer periodyku naukowego poświęcony został wybranym aspektom związanym z dziedzictwem materialnym (zabytkami, muzeami czy bibliotekami) oraz niematerialnym (tradycjami czy przekazami ustnymi).

Autorzy zamieszczonych artykułów podjęli próbę wskazania ram współczesnych badań nad dziedzictwem kulturowym i jego ochroną. Bardzo ważny, współczesny aspekt opisanych działań obejmujących zachowanie dorobku kulturalnego stanowią prace związane z narzędziami i mediami cyfrowymi. Refleksję nad szansami, jakie niesie z sobą wykorzystanie nowoczesnych technologii do ochrony dziedzictwa narodowego, podjęli Sylwia Żłobińska i Marcin Kozak. Problemom cyfryzacji poświęcony jest między innymi tekst Justyny Buczyńskiej-Łaby i Barbary Krasińskiej. Dotyczy on funkcjonowania biblioteki jako instytucji ochrony dziedzictwa kulturowego, co zostało opisane na przykładzie aktywności Pedagogicznej Biblioteki Cyfrowej Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie. Inne aspekty łączące się z nowymi mediami omówione zostały w studium Pauliny Motylińskiej, zatytułowanym Polska literatura dla dzieci w bibliotekach cyfrowych. Autorka zbadała obecność i dostępność literatury dla młodego odbiorcy za pośrednictwem kolekcji wirtualnych, które mogą stać się podstawą pogłębionych badań księgoznawczych. Takie właśnie w swym artykule podjęła Dominika Fesser, badając zbiory Lwowskiej Narodowej Biblioteki Naukowej. Autorka odkryła nieznany dotychczas rękopis biblioteki Fundacji hrabiego Wiktora Baworowskiego. Cennym wojskowym zbiorom poświęcił swe rozważania Sergiusz Czarzasty, który opisał najcenniejsze zasoby wojskowych bibliotek w Polsce i za jej granicami. Obok tych prac w numerze nie zabrakło też studiów opisujących różnorodne formy wydawnicze, na przykład wydawnictwa periodyczne stanowiące zabytki materialnego dziedzictwa. Mowa tu choćby o artykule Zbigniewa Gruszki, zatytułowanym Prasa jako wyraz tęsknoty za utraconą Ojczyzną. Rozważania wokół czasopisma „Waldenburger Heimatbote”, w którym autor porusza istotny dla każdego narodu temat kultywowania wielonarodowości. Wyjątkowy tematycznie jest artykuł Arkadiusza Ochmańskiego, zatytułowany Model wykorzystania dziedzictwa kulinarnego w turystyce. Przykład Górnego Śląska. Podejmując analizę niematerialnej spuścizny Górnego Śląska, autor zwrócił uwagę na często pomijany aspekt, stanowiący jeden z konstytutywnych elementów unikatowej kultury regionów, która szczególnie w ostatnich latach stała się obiektem zainteresowania badaczy.

W numerze opublikowano także pierwszą część obszernego materiału, opracowanego przez Katarzynę Janczulewicz, pod tytułem Polska bibliologia i informatologia w polonikach zagranicznych wydanych w krajach sąsiadujących z Polską w latach 2001-2014. Materiały do bibliografii.

Każde z wydań „Nowej Biblioteki” zamyka przegląd recenzyjny i sprawozdania. W numerze 3/2016 opublikowano siedem sprawozdań (w tym jedno anglojęzyczne) oraz dwie recenzje.

W niniejszej publikacji czytelnik znajdzie rozważania uniwersyteckich badaczy na temat publikowania w modelu open access, ukraińskich encyklopedii elektronicznych, stanu otwartych zasobów edukacyjnych w języku polskim oraz instytucjonalnych repozytoriów naukowych, transformacji systemu mediów, plagiatów w oczach studentów, roli Internetu w dystrybucji książek elektronicznych i handlu antykwarycznym oraz najnowszych zainteresowań badaczy ujawnianych na konferencjach naukowych. W publikacji ważne miejsce zajmują prezentacje przemian w bibliotekach i w zawodzie bibliotekarza, związanych z wykorzystywaniem Internetu i książki elektronicznej.

Dzieje prasy zawsze cieszyły się – i nadal cieszą – zainteresowaniem badaczy, ponieważ jej rozwój i zawartość są świadectwem wszelkich zmian zachodzących w życiu społecznym, kulturalnym i politycznym państwa i narodu. Prasa, jako najstarsze medium, nieustannie bierze udział w procesie komunikowania masowego, zgodnie z celami wynikającymi z przyjętego w danym czasie systemu wartości, istniejącymi uwarunkowaniami społeczno-ekonomicznymi oraz występującymi potrzebami i interesami społecznymi. Prasa jest więc częścią systemu medialnego, na który składają się wszelkie relacje komunikacyjne, czyli tworzenie, gromadzenie, przekazywanie i odbieranie informacji, oparte na technicznych środkach komunikowania, zdolnych tworzyć regularne przekazy adresowane do masowego audytorium.

Tom stanowi zbiór studiów ofiarowanych Profesor Irenie Sosze z okazji pięćdziesięciolecia pracy naukowej i dydaktycznej. Prezentowane studia, tematycznie dość szerokie, w całości wpisują się w rozległe zainteresowania Jubilatki i są świadectwem bogactwa Jej osiągnięć naukowych oraz uznania humanistów – bibliotekoznawców, literaturoznawców, bibliologów, historyków książki i prasy. Podstawowe dla paradygmatu współczesnej kultury zagadnienia czytelnictwa, zajmujące w dorobku naukowym Profesor Ireny Sochy jedno z ważniejszych miejsc, stanowią obszerny i cenny fragment zgromadzonych w publikacji materiałów. Wiele artykułów obejmuje perspektywę rozwoju badań dotyczących realiów współczesnego bibliotekarstwa i kultury czytelniczej. Nie brakuje też historycznych i teoretycznych zagadnień z zakresu bibliologii, piśmiennictwa dla młodego odbiorcy, literatury i kultury, przede wszystkim w kontekście historycznym, niezbędnym w opisie mechanizmów współczesnego rynku książki, nadal pozostającej jednym z najważniejszych komponentów życia medialnego.
Ze Słowa wstępnego

Piętno władzy. Studia nad cenzurą i zakresem wolności słowa jest nawiązaniem do tradycji toruńskiego ośrodka, który od lat wydaje tomy studiów zawierające interdyscyplinarne rozważania na temat funkcjonowania i znaczenia cenzury, zarówno instytucjonalnej, jak i pozainstytucjonalnej. Publikacja zawiera 14 tekstów autorów z różnych ośrodków akademickich, podejmujących problematykę mechanizmów służących kontroli słowa, praktycznych przejawów działalności organów władzy za tę kontrolę odpowiedzialnych oraz możliwych skutków wprowadzanych ograniczeń. Zamieszczone artykuły poruszają bardzo szeroki zakres zagadnień od analizy sylwetki najsłynniejszego Cenzora Wolnego Miasta Krakowa, przez kwestie cenzury prasy w okresie międzywojennym, selekcję księgozbiorów bibliotecznych w dobie PRL-u, po zagadnienia współczesne związane z poprawnością polityczną w niemieckim prasowym dyskursie migracyjnym czy ograniczaniem wolności słowa w Turcji. Zaprezentowany wybór studiów pokazuje, jak złożonym zjawiskiem jest cenzura i pozostaje mieć nadzieję, że będzie inspiracją do dalszych badań w tym zakresie.

Na prezentowany, 20. tom „Rocznika Bibliologiczno-Prasoznawczego” składają się artykuły podejmujące zagadnienia polskiego czasopiśmiennictwa postrzeganego przez pryzmat nauk bibliologicznych oraz nauk o mediach. Autorzy zaprezentowali wyniki badań syntetyczno- -przekrojowych i analitycznych, koncentrując się niekiedy na jednostkowych przykładach pism upowszechnianych w niewielkich środowiskach lub społecznościach lokalnych. Dzięki takim charakterystykom można także formułować opinie o zjawiskach właściwych dla całych grup typologicznych polskiego – współczesnego i historycznego czasopiśmiennictwa. W kolejnej części publikowane są recenzje kilku tytułów prasowych oraz in memoriam.