Bajki filozoficzne Jak żyć razem?

Tak więc znaczenie pracy Maritaina polega dla nas nie tylko na tym, że wyjaśnia ona mechanizm klęski francuskiej, ale również i na poddaniu pewnegorozsądnego tonu rozważaniom o dzisiejszej sytuacji świata. Jedna z najtrudniejszych obecnie rzeczy to zdobyć się na trzeźwe, bezlitosne potępienie win i wad własnegonarodu i nie wpaść przez to w zwątpienie o jego wartości. Szczere przyznanie się do win i głęboka wiara w lud francuski u Maritaina budzą wielki szacunek.
[Ze wstępu Czesława Miłosza]
Jacques Maritain (1882–1973) – był współtwórcą personalizmu chrześcijańskiego. Profesorem Instytutu Katolickiego w Paryżu, od 1918 członkiem papieskiej Akademii św. Tomasza w Rzymie. Jest uważany za głównego przedstawiciela neotomistycznego personalizmu i neoscholastyki. Początkowo był uczniem Henriego Bergsona, lecz po potępieniu filozofii É. Le Roya przez papieża Piusa X Maritain odszedł od bergsonizmu na rzecz neoscholastyki.

Skoro „łzy żałoby upodobniono do wydzielin chorego”, jak twierdzi Philippe Aries, żałoba zaś postrzegana jest jako niebezpieczna „choroba zakaźna”, to zgodnie z zasadami profilaktyki należałoby unikać miejsc i osób, z którymi kontakt grozi zarażeniem. Przeczy temu niezwykła mnogość tekstów, które na różne sposoby doświadczenie to tematyzują i upubliczniają. Wbrew panującemu przez długi czas przekonaniu żałoba nie ma przecież jednego wzoru i optymalnego przebiegu. „Estetyka żałoby” rozpięta jest między intymnością i oszczędnością głosu podmiotu a dwuznaczną rozkoszą, jaką z przedstawiania cierpienia czerpie i żałobnik, i przyglądający się mu uczestnik kultury.

Zdarza się, że żałoba staje się towarem, produktem oferowanym publiczności, choć motywacje są tu dalece odmienne od cynicznej rachuby zysków rynkowych. Jednym z częściej używanych w tej książce określeń jest „praca żałoby” – wymaga ona wysiłku i aktywności.

Niezwykła podróż po tajemniczym świecie ludzkiego umysłu Czy dusza istnieje? Czy nasz mózg to nic innego jak biologiczny komputer? Czy roboty kiedykolwiek będą mogły być świadome? Jacek Jarocki, badacz i popularyzator, wraz z czytelnikiem przemierza zawiłe ścieżki jednej z najbardziej fascynujących dyscyplin naukowych – filozofii umysłu. W niezwykle przystępny sposób omawia skomplikowane teorie filozoficzne, nawiązując zarówno do klasyków filozofii, jak i współczesnych badaczy. Gdzie jest mój umysł? to doskonała publikacja nie tylko dla studentów czy pasjonatów filozofii, ale również dla wszystkich, którzy chcą zgłębić tajniki wiedzy na temat czegoś tak bliskiego, a jednocześnie tak zagadkowego jak ludzki umysł. Nasza wyprawa będzie wieść przez dwa i pół tysiąca lat namysłu prowadzonego przez najmądrzejszych ludzi, jacy kiedykolwiek żyli na Ziemi. Ostatecznie nie dopłyniemy do żadnego celu, lecz z powrotem znajdziemy się w punkcie wyjścia. Naszą nagrodą będzie jednak znacznie większa świadomość problemów, z jakimi mierzymy się my – posiadacze własnych umysłów, zaintrygowani ich naturą – jak i tysiące naukowców, którzy każdego dnia próbują zrozumieć ten tak dobrze znany, a jednocześnie trudny do zbadania twór. W tym wypadku – trochę jak podczas niezobowiązującej przechadzki po górach – droga, którą przemierzymy, okaże się znacznie ważniejsza, niż miejsce, do którego dotrzemy. Być może zresztą jest to najkrótszy opis nie tylko celu filozofii umysłu, ale filozofii w ogóle. [fragment Wprowadzenia]

Związek wolności z odpowiedzialnością był i jest przedmiotem wyczerpu­jących analiz etyków i filozofów prawa. Rzadziej bierze się pod uwagę podstawowy – jak mi się wydaje – związek denotacji słowa „wolność” z denotacjami słowa „prawda”. Związek ten przybiera różną postać w zależności od tego: po pierwsze, o jaki sens słowa „prawda” chodzi, po drugie, jaka jest natura owej relacji. O jednym powiązaniu, na które zwrócili uwagę stoicy była już mowa. Podstawową wolnością człowieka w myśl tej koncepcji jest wolność od fałszu w znaczeniu błędu, a zatem możność trafnego rozpoznawania i akceptowania prawdy w znaczeniu prawdziwego o rzeczy sądu. W tym rozumieniu wolność jest warunkiem poznania. Poznanie zaś odsłaniające rzeczywisty stan rzeczy czyli prawdę w znaczeniu ontologicznym jest dobrem istoty rozumnej a w konsekwencji wolność jako warunek nabiera wartości instrumentalnej środka osiągania naczelnej wartości, jaką jest prawda. Ale wolności ludzkiej towarzyszyć też może fałsz jako świadome naruszanie wartości prawdy, fałsz w sensie kłamstwa narzucanego człowiekowi przez innych, w szczególności przez wroga, przez nieodpowiedzialną władzę, przez propagandę polityczną itp. Wolność od fałszu w tym rozumieniu i równoczesna możność demaskowania go i głoszenia prawdy jest podstawą moralności społecznej.
Nie ma społecznej moralności bez prawdy w sensie negacji kłamstwa obliczonego na ujarzmienie ludzi przez uniemożliwienie im wydawania prawdziwych sądów o sytuacji ich społecznego bytu. Zakłamanie życia społecznego wyrażające się między innymi w używaniu słów bez pokrycia lub w dowolnym zmienianiu ich znaczeń celem wprowadzenia w błąd, a tym samym ogłupianiu ludzi, narusza podstawową wolność człowieka jako istoty rozumnej.
(Izydora Dąmbska, Gdy myślę o słowie „wolność” – fragment)

Kto i wedle jakich kryteriów decyduje, które istoty można uznać za osoby? Pojęcie osoby wydaje się przeżywać kryzys, ponieważ utracono punkty odniesienia nadające temu słowu znaczenie. Do niedawna każdy z ludzi był uznawany za osobę, nosiciela nienaruszalnej godności, co czyniło go podmiotem niekwestionowanych praw. Współcześnie niektórzy usiłują jednak kwestionować swoją własną tożsamość. Gdzie przebiega granica pomiędzy osobą a tym, co nią nie jest? Oto niepokojące pytanie, na które ten podręcznik udziela wyczerpującej, gruntownie uzasadnionej odpowiedzi.
José Ángel García Cuadrado – profesor antropologii filozoficznej na Wydziale Filozofii i Literatury Uniwersytetu Nawarry w Pampelunie (którego był dziekanem). Autor licznych artykułów specjalistycznych i publikacji książkowych. Członek Instytutu Latynoskich Studiów nad Nowoczesnością na Uniwersytecie Balearów.

Kieran Setiya pokazuje nam, że filozofia może być cennym narzędziem w radzeniu sobie z trudnościami towarzyszącymi tzw. kryzysowi wieku średniego, który - jak przekonuje autor - może przyjść nadspodziewanie wcześnie. Setiya z właściwym sobie humorem wnikliwie analizuje poczucie bezsensu i tęsknoty za utraconą młodością i czasem, kiedy wszystkie drogi stały otworem. W swoich rozważaniach łączy myśl m.in. Arystotelesa, Johna Stuarta Milla, Virginii Woolf, czy Simone de Beauvoir, by dać każdej i każdemu z nas intelektualną odpowiedź na tytułowy kryzys wieku średniego.
 

Kryzys wieku średniego ma swoją fascynującą historię. Warto ją poznać, aby życiowe przesilenie przekuć na szansę.

Jarosław Kuisz

 
Jeśli zamartwiacie się nieodwracalnością czasu, analizujecie życiowe porażki, a w czasie bezsennych nocy pytacie same siebie: „czy coś się jeszcze wydarzy?” - przeczytajcie tę książkę. Wiem, poradników jest aż za dużo, ale ten łączy w sobie lekkość eseju, racjonalne podejście oraz historię filozofii. Daje również odpowiedź na frapujące pytanie: kiedy zaczyna się wiek średni i czy zawsze musi wiązać się z kryzysem?

Sylwia Chutnik

 
 
 
Ta świetna książka pokazuje, że filozofia była i wciąż jest najskuteczniejszą metodą refleksji nad nieodłącznymi aspektami życia: przemijaniem, utratą i śmiercią. Refleksji, a zatem oswajania – co bynajmniej nie oznacza ani zaprzeczenia, ani idealizacji. Lektura obowiązkowa dla wszystkich przemijających, niezależnie od wieku i stanu ducha.

Tomasz Stawiszyński