Barbara Skarga. Doktor honoris causa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika

Wspomnienia uczestnika Operacji Dunaj, uważanej za największą operację wojskową w historii Europy po II wojnie światowej. Operacja Dunaj to kryptonim, jaki nadano interwencji członków Układu Warszawskiego w Czechosłowacji, rozpoczętej 20 września 1968 roku. Wzięło w niej udział od 175 do 500 tysięcy żołnierzy.

Czyta Sławomir Holland

Seria wydawnicza „Pro Ecclesia, Unione et Polonia” ma za zadanie przybliżyć mało znane dokumenty i wydarzenia z dziejów Kościoła unickiego wkomponowane w ciąg i logikę polskiej historii, tradycji polskich Kresów, polskiego patriotyzmu, a także w całość trwania cywilizacji zachodniej na jej styku z cywilizacją prawosławną. Feliks Koneczny pisał, że „stwierdzić należy, że chociaż obrządku greckokatolickiego, był to jednak lud polski".

Ten sam autor przybliżając czytelnikom dzieje trwania unitów przy wierze i polskości odwołał się do świadectwa niezwykłego uczestnika tych wydarzeń, kapłana Grzegorza Micewicza, duchownego obrządku unickiego, który pozostawił po sobie interesujące i mało obecnie znane wspomnienia, opisujące jego posługę duszpasterską w czasie likwidacji Cerkwi greckokatolickiej. Wyjaśniając przynależność cywilizacyjną ludności unickiej, genialny twórca teorii cywilizacji w swej argumentacji odwoływał się do powiązania polskości i Cerkwi unickiej z pierwotnie lechickim podłożem etnicznym mieszkańców Ziemi Chełmskiej i Rusi Czerwonej.

Pozostawiając na marginesie spory wokół trudnych do zweryfikowania zagadnień ginących w mrokach dziejów i będących w znacznej mierze w gestii archeologów i historyków mediewistów, z pewnością można stwierdzić, iż innej świadomości i tożsamości niż polska oświecone elity unickie na Ziemiach Zabranych nie posiadały. Jako przykład takiego świadectwa wykorzystuje prof. Koneczny zapiski z czasów prześladowania Unii autorstwa właśnie ks. Grzegorza Micewicza. Ważne one są nie tylko z powodu osoby kapłana pozostającego wiernym Cerkwi greckokatolickiej i tradycji unickiej, ale także dlatego, że obrazowały one, „jak te sprawy wyglądały na prowincji, na parafiach wiejskich i małomiasteczkowych”, które szczegółowo zostały opisane przez jednego z prześladowanych unitów. (fragment Wstępu)

Po co nam kolejny Kafka? Choćby po to, by przekonać się, że wbrew pozorom wcale go dobrze nie znaliśmy. Przygotowując Dzienniki do druku po raz pierwszy, wydawcy pośmiertnej spuścizny pisarza znacząco zmodyfikowali wszystko, co ich zdaniem „psuło” tekst. Co zaś wydawało się błahe, banalne, nieistotne – po prostu usuwali. Kompletne niemieckie wydanie Dzienników, w wersji zgodnej z rękopisami, ukazało się dopiero w 1990 roku.
Niniejszy przekład jest pierwszym, który konsekwentnie podąża za tamtą edycją. Uzupełniają go przypisy i komentarze. W październiku 1921 roku Kafka notował: „Ten, kto za życia nie potrafi się z życiem uporać, potrzebuje ręki, by trochę odganiać rozpacz z powodu własnego losu, (…) lecz drugą ręką może zapisywać, co widzi pod gruzami, albowiem widzi inaczej i więcej od innych”. Być może właśnie taka jest główna funkcja Dzienników, gromadzić „zapiski spod gruzów”. Zgoda, życie ulega dla Kafki niepowstrzymanej erozji. Kończy się porażką, a porażka zawsze jest bolesna. Lecz porażka praktykowana starannie i troskliwie (w tym zaś, przyznajmy, pisarz osiągnął prawdziwe mistrzostwo) bywa przecież dla literatury ciekawszym zakończeniem. Znacznie ciekawszym.
Literacką wartość Dzienników dostrzeżono późno. Obecnie coraz częściej uznaje się je za ważny element twórczości Kafki; za niezbywalną część jego pośmiertnej rozmowy z czytelnikami, wyjątkowo intymnej. Oto jesteśmy świadkami, jak Kafka przekształca własne życie w literaturę. Łukasz Musiał

Chronologicznie Dzienniki Władysława Tatarkiewicza obejmują lata 1944–1960 (tom I), 1960–1968 (tom II) i 1969–1977 (tom III), który ukaże się w roku 2022. Tom drugi ma charakter pamiętnikarski, jest dokumentem historycznym, relacją pisaną na bieżąco, z dnia na dzień, przez zarazem znakomitego obserwatora i sprawozdawcę, człowieka ukształtowanego w Polsce niepodległej, arystokratę ducha, filozofa i nauczyciela akademickiego, ponadto chrześcijanina. Lektura Dzienników to fascynująca, intelektualna podróż w czasie. Konfrontowanie się Tatarkiewicza z siermiężną rzeczywistością Polski Ludowej powoduje niekiedy zabawne dysonanse. Oprócz spraw codziennych, filozof opisuje realia i kuluary życia naukowego. Przez całą książkę przewijają się postaci naukowców, artystów i dziennikarzy. Dzienniki mogą być wciągającą lekturą dla młodych czytelników, znających autora wyłącznie dzięki jego trzytomowej Historii filozofii. Mają bardziej charakter zapisków literackich niż filozoficznych dywagacji. Pan Profesor Tatarkiewicz schodzi z katedry uniwersyteckiej wprost w codzienność, jawi się w niej nie jako uczony, lecz jako „żywy człowiek”, zatroskany o swoje zdrowie, los rodziny i znajomych.
(od Redakcji)

Opowiadając o domu czy rodzinie, nie szukałem pretekstu dla prywatnej autobiografii. Intymny pamiętnik wyglądałby inaczej. Tutaj jedynym kryterium jest Śląsk, a raczej jego osobiste doświadczenie. Osobiste okruchy i ograbki nieuchronnie mieszają się z dyskursem współczesnej humanistyki, ale Lajerman nie jest ani traktatem, ani autobiografią, ani zbiorem esejów, ani tym bardziej postmodernistyczną bryją-hybrydą. Szukając „formy bardziej pojemnej”, spragniony jestem jakiejś „formy śląskiej”, w duchu której trwa nieustanna obróbka resztek, podobna do skrzętnego wykorzystywania apfali – odgrzewania bratkartofli, rychtowania wodzionki, zalewania piernika na moczkę, a czasem nawet, w smutnych przypadkach nędzy – maszkiecenia po hasiokach. Bo i tam można znaleźć skarby, a poza tym na podwórzu najłatwiej spotkać lajermana.

Życie na Kresach II Rzeczypospolitej, brutalnie zakłócone przez wybuch II wojny światowej.
Dramatyczny i zapomniany obraz walk o Kołobrzeg, Wał Pomorski i Berlin oczyma żołnierza, który dołączył do armii pod skrzydłem Sowietów z konieczności i przymusu, ale również chęci pomszczenia Polski.

Przedmowa / 7

Wstęp / 11

Wspomnienia przedwojenne / 21

Wspomnienia wojenne / 151

Moje frontowe dni / 243

Wstęp / 245

Do woja marsz, do woja! / 247

Przed nami stał Pomorski Wał / 321

Na drodze stał Kołobrzeg / 368

Naprzód! Na Berlin! / 421

Straty / 486

Zamiast posłowia / 488

Indeks nazwisk / 491