Bez przedawnienia

Publikacja poświęcona świętom i obyczajom w krajach niemieckojęzycznych to bogate uzupełnienie materiałów dostępnych w podręcznikach do języka niemieckiego. Książka prezentuje zarówno obyczaje ogólnie znane, jak i te o typowo regionalnym charakterze.

Rzesza Niemiecka istniała tylko w okresie 1933–1945, ale bardzo mocno zapisała się w historii. Mocno i wyjątkowo niechlubnie. Gdy się ją wspomina, przychodzą na myśl druty kolczaste, niemieckie obozy zagłady, wojenna pożoga, grabież, ruiny. Do tego dochodzi pogarda dla tych, których zbrodnicza ideologia nazistowska określała jako „podludzi” i których należało likwidować w imię czystości rasy. Ta ideologia ani nie wzięła się znikąd, ani nie zrodziła się wraz z powstaniem III Rzeszy, ani nie zginęła do końca po klęsce wojennej Niemców – wyjaśnia to książka prof. Grzegorza Kucharczyka. Rodowody rasizmu oraz nazizmu są znacznie wcześniejsze niż 1933 r. i obejmują nie tylko niemieckie terytoria. Nigdzie jednak te zbrodnicze koncepcje nie znalazły tak podatnego gruntu do rozwoju jak na gruzach II Rzeszy, czyli Cesarstwa Niemieckiego istniejącego w latach 1871–1918. Co sprzyjało zwycięstwu NSDAP i Hitlera, jakie postawy, jacy ludzie, jaka religia, jakie zachowania społeczne i jakie okoliczności międzynarodowe? To trzeba wiedzieć, jeśli nie chcemy, aby koszmary III Rzeszy odżyły w nowoczesnej formie.
Właśnie – nowoczesność. To jedno z kluczowych pojęć w niemieckiej koncepcji świata, które miało usprawiedliwiać nawet największe zbrodnie. Postęp technologiczny, budowa autostrad, produkcja samochodów, ochrona przyrody czy zakrojone na szeroką skalę badania w zakresie profilaktyki raka piersi lub próchnicy uzasadniały eksperymenty na ludziach, eksterminację i grabież. Przeprowadzano np. analizy, jak spalać ludzi w krematoriach, by jak najmniej… zatruwać środowisko. Wprowadzano z jednej strony surowe ustawodawstwo chroniące zwierzęta, z drugiej zaś całkiem lege artis mordowano miliony ludzi. W III Rzeszy praworządność nie była udawana; prawo święciło tam triumfy jak w żadnym innym państwie. Jakie to prawo było – tym naród nie zaprzątał sobie głowy, od tego był Wódz (Führer) i jego ekipa rządząca. Próbowano także wyzwolić się z „okowów” chrześcijaństwa czy to przez stworzenie jego „ulepszonej” wersji pozbawionej żydowskich elementów, czy to wskrzeszając w opozycji do niego pogańskie, germańskie kulty. Nowoczesność i nienawiść splatały się w narodowosocjalistycznych Niemczech Adolfa Hitlera w złowieszczy konglomerat.
Prof. Grzegorz Kucharczyk, wybitny specjalista z zakresu historii Niemiec i Prus, jak również relacji polsko-niemieckich w XIX i XX wieku, przedstawia mocny i do bólu prawdziwy obraz państwa niemieckiego pierwszej połowy ubiegłego stulecia. Niemcy, jak konkluduje prof. Kucharczyk, powołując się na słowa bł. kard. Stefana Wyszyńskiego, są narodem, który potrzebuje dobrej spowiedzi. A ta nie może się dokonać bez uznania własnych win, szczerego żalu za nie, mocnego postanowienia poprawy i zadośćuczynienia.

Ikony normalizacji. Kultury wizualne Niemiec 1945–1949 to książka, która omawia znaczenie obrazów w odbudowie powojennych społeczeństw niemieckich. Filmy, fotografie prasowe, plakaty czy znaczki pocztowe to ważne czynniki przemian i powrotu do „normalności”. Obrazy odegrały istotną rolę w rozrachunku z przeszłością, oferowały też atrakcyjne wyobrażenia o przyszłości. W bogato ilustrowanej pracy autorka przedstawia szerokie spektrum powojennych tematów i prezentuje panoramę mediów niemieckich w pierwszych latach po zakończeniu drugiej wojny światowej. Główne obszary analizy to: wizualne rozliczenie z nazizmem, obrazy ruin i odbudowy oraz popularne reprezentacje ciała po drugiej wojnie światowej.
Magdalena Saryusz-Wolska, adiunkt w Instytucie Kultury Współczesnej Uniwersytetu Łódzkiego, w latach 2010–2015 pracowała w Centrum Badań Historycznych PAN w Berlinie, od 2015 roku współpracuje z Niemieckim Instytutem Historycznym w Warszawie. Autorka książki Spotkania czasu z miejscem. Studia o pamięci i miastach (2011), redaktorka i współredaktora wielu opracowań zbiorowych, w tym: Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka (2009) oraz Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci (2014). Publikowała m.in. w „Osteuropa”, „German Life and Letters” oraz „Participations. Journal of Audience and Reception Studies”. Stypendystka kilku fundacji i instytucji – ostatnio MNiSW.

Praca jest pierwszą monografią poświęconą relacjom wschodnioniemieckich i PRL-owskich resortów bezpieczeństwa w okresie obowiązywania jedynej całościowej międzyministerialnej umowy o współpracy tychże resortów. Została ona przygotowana na podstawie analizy porównawczej akt obu służb, uzupełnionej o rozmowy ze świadkami opisywanych wydarzeń i procesów, m.in. tajnymi współpracownikami oraz kadrowymi oficerami MSW.
Autor stawia tezę, że wschodnioniemiecka Stasi oraz MSW korzystały z formalnych kontaktów przede wszystkim w celu ochrony i realizacji własnych, a nie bilateralnych interesów, zaś współpraca dwustronna miała ¦ z ilościowego punktu widzenia ¦ minimalny zakres, stanowiąc 2 do 3% wszystkich operacji. Badania autora pozwoliły na podważenie prezentowanej w literaturze tezy o znacznych możliwościach operacyjnych Stasi w PRL i zasięgu jej działań przeciwko ówczesnym władzom. Kwerendy archiwalne umożliwiły prezentację całkowicie nieznanych opinii publicznej rodzajów aktywności MSW skierowanych przeciwko NRD, włącznie z działalnością podwójnych agentów. Kluczowym aspektem monografii jest zakwestionowanie fałszywego wyobrażenia o ilości wschodnioniemieckiej agentury w PRL.

Od lat różni autorzy powielają niesamowite historie związane z zamkiem Książ i jego najbliższym otoczeniem. Rozpisują się o przebudowie zamku na rzekoma rezydencję Adolfa Hitlera, o wytwarzaniu w podziemiach zamkowych broni biologicznej, o badaniach związanych z medycyną lotniczą, a nawet kosmiczną! Snuto teorie o istnieniu pod dziedzińcem dworca kolejowego, tuneli aerodynamicznych, symulatora Ameryka Rakete, zakładu produkcyjno-doświadczalnego rakiet V-2. Twierdzono, że zamek był elementem „sudeckiej reduty” bądź Jagerstabu. Zaczęli pojawiać się bezimienni świadkowie, którzy rzekomo widzieli „martwe strefy” pod zamkiem, a nawet latające spodki ze swastyką.

Autor analizuje zagadnienia z dziejów codzienności, przede wszystkim w państwie polskim.
Jest to pierwsza książka w Polsce poświęcona tej tematyce w ujęciu historycznym w odniesieniu do naszego najważniejszego, zachodniego sąsiada.
Wnikliwemu oglądowi poddane zostało zjawisko dzieciobójstwa.
Problem wprawdzie nośny i makabryczny, ale przede wszystkim ważny, jako element dawnej regulacji urodzeń w świecie bez antykoncepcji.
Autor podejmuje też nowatorską i kluczową dla dzisiejszej Polski tematykę dziejów bezpieczeństwa w różnych aspektach - socjalnym, zdrowotnym, edukacyjnym, rodzinnym, mieszkaniowym.