Bez zasłon - No curtain Kiedyś... przyjdzie taki dzień

Abu-Sa’id ben Abi’l Chajr (967-1049), znany również jako szejk Abusaeid lub Abu Sa’eed, był znanym perskim sufim i poetą, który w znacznym stopniu przyczynił się do rozwoju tradycji sufickiej. Większość tego, co wiadomo o jego życiu, pochodzi z dzieła „Asrar al-Tawhid” napisanej przez Mohammada Ibn Monavvara, jednego z jego wnuków w 130 lat po śmierci poety. Przypisuje mu się autorstwo wielu krótkich wierszy i jest on uważany za jednego z najwybitniejszych średniowiecznych perskich poetów. Jego miłość do poezji była tak wielka, że nie tylko modlił się wierszem, ale nawet jego ostatnie słowa miały wierszowaną formę. Zanim umarł poprosił aby na pogrzebie zamiast recytacji wersetów Koranu wyrecytowano jeden z jego ulubionych z utworów poetyckich. Niniejsza publikacja prezentuje wiele jego utworów, których przesłanie pozostało aktualne aż do dziś. Zachęcamy do lektury.

Kontrowersyjny, fantastyczno-katastroficzny poemat Juliana Tuwima zawierający (zawsze aktualną!) satyrę na oddający się niepohamowanej, wręcz szalonej konsumpcji i zabawie świat ludzi bogatych i wpływowych (elit) skontrastowany z losem uboższej większości. Uznawany przez wielu za arcydzieło XX-wiecznej literatury polskiej. Za punkt kulminacyjny twórczości Tuwima – jego najlepszy utwór.

Akcja „Balu w operze” rozgrywa się jednocześnie w gmachu Opery, na ulicach i obrzeżach miasta oraz ... w kosmosie. Obok fragmentów realistycznych występują też zupełnie fantastyczne – jak ze snu. Język utworu jest bardzo sugestywny, ostry, nie stroniący od wulgaryzmów. Tuwim wręcz hipnotyzuje czytelnika. Od pierwszego wersu wciąga go w wir coraz szybszej i coraz bardziej odrealnionej akcji – zmierzającej do kapitalnego finału.

Inne, niż rozpasanie elit, istotne i aktualne do dzisiaj wątki utworu, to sprzeciw wobec chamstwu, przemocy i brutalności, ukazanie grozy i ohydy zabijania i spożywania zwierząt przez ludzi, zwrócenie uwagi na destrukcyjną wszechwładzę i wszechobecność pieniądza, oraz krytyka rozwiązłości i chciwości. Powstały w 1936 roku „Bal w operze” interpretowano też jako sprzeciw Tuwima wobec rodzącego się w latach 30-tych XX wieku faszyzmu oraz jako jego krytykę ówczesnych rządów sanacyjnych. Dopatrywano się też w nim apokaliptycznej wizji ostatecznego upadku świata i człowieka (na co wskazuje przedmowa oraz ostatni rozdział).

Projekt okładki: Olga Bołdok.
Tekst edytorialu: Jacek Chołoniewski.

Wyobraźnia językowa Wojciecha Zamysłowskiego jest wyobraźnią całkowicie i bezwzględnie rozgłębionej przez język przestrzeni: bardziej uwikłanej i (jeżeli mogę tak powiedzieć) „splamionej” architektonicznie niż samą architekturą wiersza wzmacnianej i fortyfikowanej. Obcujemy z projektem spełnionej babelicznej utopii, z bardzo ryzykowną, a poprzez to – arcyświeżą próbą poematu wizualnego. Przypomina się wielkie przestrzenne pisarstwo oraz osiągnięcia poezji wizualnej Stanisława Czycza, między innymi legendarny Arw. Przypomina się literacki bunt Bursy. Przypomina się Norwid. Zamysłowski potrafi te długi „kapitalizować”, a to znaczy – po równo – i pożytkować, i uniejednoznaczniać.
Karol Samsel

Tożsamość bohatera tej książki konstytuuje się w rozproszeniu, między dyskursami. Pamiętajmy przy tym, że słowo „dyskurs” pochodzi od łacińskiego „discurere”, które oznacza „biec w różne strony”. Wojciech Zamysłowski, a za nim jego liryczne alter ego, rozbiega się właśnie, wychodzi z siebie. Lub inaczej: próbuje się odnaleźć na przecięciu różnych języków, rejestrów, perspektyw. Zobaczcie sami, jakaż to gonitwa!
Marcin Orliński

Bogusław Kierc – myślę, że w sposób najdoskonalszy z możliwych – udowadnia, że płeć, tak jak rytm, jest strumieniem, płochym i niestałym, i że jest w tym coś prawdziwie marmurowego, że istnieje heroizm bycia poza płcią (podobny może do nietzscheańskiego heroizmu bycia poza dobrem i złem) i jest on heroizmem płochości, heroizmem niestałości, płochość więc, erotyczność, seksualne i mistyczne rozmodlenie w sobie, ale i w Bogu, może przede wszystkim – w Bogu, domaga się swojego Heraklesa, swoich tablic, swoich Biblii, swojego monumentalnego kulturowego zewu-zrywu, swojej nareszcie "Pieśni nad Pieśniami". To może, co najpiękniejsze, stanowi tu zaś fakt, że aby o tym wszystkim mówić, Artysta wycisza cały swój awangardowy i antypoetycki aparat, z pokorą zaszywając się w owczej skórze „klasyka”; ileż tu dyscypliny w mówieniu o nieobejmowalnym a transcendentnym, a ileż tu dionizyjskości! Jest to jednakże dionizyjskość postawiona przed zwierciadło, stojąca przed zwierciadłem powiększającym, a właściwie „lustrem lupy”, i zaprawdę, nic się nie skryje, bo Kierc potrafi podporządkować kłębiący się żywioł klasycznemu uporządkowaniu, klasycyzm natomiast swoim dynamicznym, transgresyjnym, miłosno-religijnym celom... "Omnia vincit Amor". W świecie poety wszakże Amor będzie Heraklesem, a Herakles będzie Amorem, zwycięstwo podąża tutaj bowiem za wrażliwością, wrażliwość – za zwycięstwem. Zwycięstwem słodkim oraz wyjątkowo upojnym, dodajmy. Bez odrobiny triumfalizmu, bez piany, bez pian – tromtadractwa.
Karol Samsel

W tomie wierszy "Dzień, w którym umarł Belmondo" Eros i Tanatos spotykają się, aby podjąć próbę negocjacji. Spotkaniu podporządkowana jest dwudzielna, symetryczna struktura książki. Otwierający ją rozdział "Kalendarz" zawiera utwory nasycone opisami życia w przeróżnych jego przejawach. Rozdział "Klepsydra" przynosi wiersze bardziej wsobne, ascetyczne, elegijno-lamentacyjne. Są tu poetyckie komentarze do rzeczywistości (choćby wiersz tytułowy), jak i zupełnie od rzeczywistości (przynajmniej materialnej) oderwane wizje bliższe snom (wiersz-tryptyk Brzeg). Kalendarzowej ciągłości i cykliczności towarzyszy nieodwołalność przesypywania się piasku przez wąską talię klepsydry. Bo w istocie, to co upojne i zmysłowe, staje się w tych wierszach emblematem przemijania. Wydaje się więc, że Eros i Tanatos dochodzą do porozumienia. Gdyby jednak było to takie proste, poezja byłaby szlachetnym hobby pięknoduchów. Rzecz jasna jest nim, ale jednocześnie sama siebie kwestionuje, próbując zagarnąć więcej.

Trzecia publikacja poetycka Sylwii Jaworskiej, laureatki Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego im. Kazimierza Ratonia (2019), autorki arkusza Ustawienia (2019) oraz zbioru Mistrzowskie trójki (2020). Tom Echo serca zilustrowała Pola Dwurnik.

Echo serca to badanie nieinwazyjne. Nie należy się go bać, przeciwnie (choć trudno uniknąć wzruszeń). Pozwala ono stworzyć obraz naszego wnętrza na monitorze urządzenia. Niewyraźny dla laika, a wszystko mówiący wtajemniczonym. W tym tomiku znajdziemy czterdzieści cztery takie obrazy. Echo serca to lektura, którą można, a nawet i trzeba powtarzać wielokrotnie. Najlepiej na lewym boku, tym od serca.
Eliza Kącka

Surowe, nieociosane, wchodzące pod skórę teksty z tego tomu poruszają to, co na ogół chcemy zostawić, ominąć, na wszelki wypadek nie tykać. Sylwia Jaworska wychodzi temu naprzeciw. A czytająca wraz z nią.
Magdalena Kicińska

Publikacja powstała dzięki wsparciu finansowemu Instytutu Literatury w ramach Tarczy dla literatów.