Bezpieczeństwo energetyczne

Książka mówi o Polsce, z Rosją – jej eurazjatyckim alter ego – w tle. Pokazuje, jak rozgałęzienie dziejów polskich – na nurt piastowski, który od XV wieku zanurza się w mało widoczną „historię długiego trwania”, oraz na kipiel jagiellońsko-sarmacką, z jej wirami wetowania, rokoszy i insurekcji, pnie się przez dzieje Polski aż do dnia dzisiejszego. I znów odradza „polski eurazjatyzm”, powodując, że pytanie o nowoczesność wciąż bije Polsce dzwonem.

Jarosław Bratkiewicz – urodzony w 1955 roku, ukończył z wyróżnieniem Instytut Spraw Międzynarodowych (MGIMO) w Moskwie. W latach osiemdziesiątych działał w podziemiu wydawniczym, między innymi w wydawnictwie „Krąg”. Od 1982 roku pracował w Polskiej Akademii Nauk, gdzie uzyskał stopnie doktora i doktora habilitowanego w zakresie nauk o polityce. Jego aktywność wspierali i ukierunkowywali tacy uczeni jak Jan Baszkiewicz, Jadwiga Staniszkis, Edmund Wnuk-Lipiński, Franciszek Ryszka czy Bronisław Geremek. Od 1991 roku pracował w Biurze Bezpieczeństwa Narodowego, a od 1992 roku w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Ambasador na Łotwie w latach 1996–2001. W latach 2010–2015 był Dyrektorem Politycznym MSZ.

Książka jest niby o polityce, ale dotyczy w całości Ciebie, bo z każdej strony jesteś ogrywany z powodu niskiego poziomu obywatelskiej wiedzy i świadomości. Musisz wiedzieć, że cały czas jesteś w grze, bo życie jest grą: grą na punkty - i musisz mieć zdolność zrealizowania wartości tej gry, żeby przetrwać. Staraj się jakoś ogarnąć, żebyś wyrabiał. Staraj się być w treningu, żebyś w każdej chwili mógł wejść do gry, bo inaczej zostaniesz wyautowany. Mówię Ci to w oparciu o całe moje doświadczenie i nie licz na to, że mi się myli.

Środowisko międzynarodowe zostało po zakończeniu zimnej wojny wprawione w ciągły, dynamiczny ruch i coraz trudniej poddaje się opisowi. Jeszcze trudniej przychodzi prognozowanie jego zmian. Niecierpliwość świata jest ujętą w eseistycznej formie próbą spojrzenia na najważniejsze wyzwania dla polityki międzynarodowej w skali globalnej i europejskiej. Zawiera krytyczną analizę teorii i koncepcji nowego porządku światowego. Autor – z pozycji praktyka, dyplomaty - ocenia perspektywy zwiększenia roli Europy w sprawach globalnych i pod tym kątem rozpatruje konieczne zmiany w europejskiej architekturze instytucjonalnej.
Esej kończy syntetyczny przegląd problemów polskiej polityki zagranicznej w procesie jej postępującej europeizacji i globalizacji.

Wojna w Iraku bardzo wyraźnie podzieliła Europę i choć jest to podział stricte polityczny, a może właśnie dlatego, stosunek do interwencji zbrojnej, a przede wszystkim rola Stanów Zjednoczonych w całym przedsięwzięciu, nie przestaje wzbudzać emocji. Rodzi się pytanie o zasadność tzw. wojny prewencyjnej, jaką z początku miała być interwencja w Iraku. Chodzi zwłaszcza o jasność kryteriów podjęcia decyzji o takiej interwencji. Czy jest możliwe stworzenie nowej równowagi światowej, opartej na zjednoczonej Europie i czy takie europejskie "spokojne mocarstwo" mogłoby stanowić przeciwwagę dla polityki USA?

Jak będzie wyglądał światowy porządek w "nowym chińskim świecie"? Co reszcie świata ma do zaproponowania Pekin? Czy Zachód potrafi zrozumieć prawdziwe intencje chińskich polityków? Państwo Środka stopniowo wychodzi z cienia i radykalizuje przekaz adresowany do społeczności międzynarodowej, nie zważając na subtelności.

Eksportowy chiński model zarządzania światem tianxia (??), będący swego rodzaju ucieleśnieniem „nowego wspaniałego świata”, nie zyskał nigdy uniwersalnego charakteru. Czy dziś może nastąpić przełom i Chiny zdołają przedstawić propozycję, którą zaakceptuje cały świat?

Czy Chiny chcą zdobyć świat? Czy dążą do ustanowienia Pax Sinica? Jak wyobrażają sobie idealny porządek międzynarodowy i swoją w nim rolę? Na te i wiele innych pytań o chińskie strategie wyczerpującą odpowiedź daje w Nowym wspaniałym świecie…? Łukasz Gacek. Znany ze swojej rzetelności krakowski badacz podjął ogromny wysiłek by dać nam bardzo dojrzałą, prawdziwie profesorską książkę. Bogatą w treści, nasyconą wiedzą opartą na imponujących chińskich źródłach, gęstą merytorycznie i ciekawą w odbiorze. Po jej przeczytaniu w pamięci zostaje nie tylko pogłębiony obraz współczesnych Chin i ich strategii, lecz również rozważania o tianxia, „wszystkim pod (chińskim) niebem”, błyskotliwe interpretacje, jak nawiązanie do Zhou Enlaia w zakończeniu czy literackie odniesienia (Huxley, Lem). Lektura obowiązkowa.

dr hab. Michał Lubina prof. UJ, autor czterech książek o Chinach, w tym Chiński obwarzanek. Od Tajwanu po Tybet, jak Chiny tworzą imperium i Niedźwiedź w objęciach smoka. Jak Rosja została młodszym bratem Chin.

Współczesny porządek międzynarodowy podkreśla przewagę wartości i standardów liberalno-demokratycznych. W kontrze do niego Chiny propagują alternatywną wizję świata nadającą prymat autorytarnej formie rządzenia, gdzie władza państwowa decyduje o tym, czyje interesy zyskują przewagę, a czyje tracą. Obecne kierownictwo partii komunistycznej w asertywny sposób przedstawia swoje ambicje zmierzające do reformy globalnego porządku, stanowiącego zbiór międzynarodowych zasad, instytucji i mechanizmów, służących rozwiązywaniu problemów przed jakimi wspólnie stoi cała ludzkość. Jej lider Xi Jinping ogłasza, że Chiny chcą przewodzić reformie globalnego systemu zarządzania. To uświadamia nam, że Państwo Środka stopniowo wychodzi z cienia i radykalizuje przekaz adresowany do społeczności międzynarodowej, nie zważając na subtelności.

Jak zrozumieć rolę Chin w konstruowaniu porządku międzynarodowego bez wpadnięcia w jej argumentacyjne pułapki? Od idei harmonijnego ładu wszechświata, przez teorię podziału świata na trzy kręgi, dyplomację wilczych wojowników, aż po multilateralizm oparty na strukturach ONZ i WTO – książka ta stanowi kompletny przewodnik po subtelnościach chińskiej wielopoziomowej gry narracyjnej.

Zuzanna Nowak, dyrektor ds. analiz w The Opportunity Institute for Foreign Affairs, zastępca redaktora naczelnego magazynu "Układ Sił"

Chiny chcą przewodzić reformie globalnego systemu zarządzania, wychodząc z cienia i wieku upokorzenia. Książka jest niezbędnym kompendium dla zrozumienia chińskiej perspektywy na globalne zarządzanie. Autor dogłębnie omówił rolę Chin jako promotora wielobiegunowości oraz wzrostu asertywności Pekinu w okresie rządów Xi Jinpinga.

Łukasz Kobierski, prezes Fundacji Instytut Nowej Europy

Trzeba przyznać, że prof. Łukasz Gacek wykonał benedyktyńską pracę. Daje panoramę, głównie opinii chińskich badaczy dotyczących problematyki opracowania oraz szczegółową analizę zmian w narracjach centralnych władz. Kreśli tu wyraźną cezurę asertywności Chin: do 2012 r. i po dojściu do władzy Xi Jinpinga. Chiny odczuwające „deficyt statusu” próbują zyskiwać przestrzeń m.in. przez narracje, które mają skutkować zmianą układu sił. Jednak Chiny nie są jeszcze w stanie sformułować nowej wizji globalnego porządku, która będzie przekonująco lepsza od już istniejących – pisze Autor i skłania do refleksji na temat roli Chin w układzie globalnym. Warto tę książkę przeczytać.

dr hab. Dominik Mierzejewski, Kierownik Ośrodka Spraw Azjatyckich UŁ, profesor w Katedrze Studiów Azjatyckich WSMiP UŁ

Rywalizacja Zachód-Chiny to konfrontacja dwóch alternatywnych modeli „global governance”. Autor poświęcił nieco uwagi polityce USA w stosunku do Chin. Widać narastającą świadomość w USA w kwestii konfrontacji z Chinami na wielu polach, choć problem przyszłości Tajwanu odgrywa tu szczególną rolę. Obecnie istnieje potrzeba rozpoznania stanowiska chińskiego wobec wzrastającej z ich strony konfrontacyjnej polityki względem Zachodu. Dzięki tej pracy stanie się to możliwe w znacznym stopniu. Poznanie narracji w obszarze międzynarodowym jest ważne i wcale nie łatwe do zrozumienia, gdyż ta budowana jest w formie poetyckiej, pełnej metafor i odwołań do historycznych tradycji.

prof. dr hab. Andrzej Mania, emerytowany profesor i były prorektor Uniwersytetu Jagiellońskiego

O autorze:

Łukasz Gacek to profesor na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Kierownik Zakładu Chin w Instytucie Bliskiego i Dalekiego Wschodu Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wiceprzewodniczący Rady Dyscypliny Nauki o polityce i administracji na UJ oraz Pełnomocnik Dziekana WSMiP UJ ds. Nauki w Instytucie Bliskiego i Dalekiego Wschodu. Uczestnik staży naukowo-badawczych w Fudan University oraz Xiamen University w Chinach. W latach 2017-2018 zatrudniony w KGHM (Shanghai) Copper Trading Co. Ltd. na stanowisku Analyst & Business Development Manager. Członek Rady Naukowej Polskiego Klubu Ekologicznego (Małopolska). Specjalizuje się w tematyce współczesnych systemów politycznych, bezpieczeństwa i stosunków międzynarodowych w Azji Wschodniej. Jego główne osiągnięcia badawcze związane są z polityką energetyczną i ekologiczną Chin. Autor wielu monografii i artykułów naukowych, m.in. Zielona energia w Chinach. Zrównoważony rozwój – Ochrona środowiska – Gospodarka niskoemisyjna (2015) Cywilizacja ekologiczna i transformacja energetyczna w Chinach (2020) China’s Environmental Protection Policy in Light of European Union Standards (2021) Lun Zhongguo zai Oumeng biaozhun fangmian de huanjing zhengce ( ??????????????? , Polityka środowiskowa Chin w świetle standardów Unii Europejskiej, 2021) Taiwan Under Tsai Ing-wen. Democracy Diplomacy (2022).

Tematem przewodnim numeru jest analiza różnych aspektów wpływu na Europę pandemii COVID-19, której skutki stały się wyzwaniem finansowym, prawnym oraz politycznym. W artykułach poruszających te zagadnienia rozpatrywane są instrumenty antykryzysowe wprowadzone w Unii Europejskiej oraz implikacje dla budżetu UE i jej państw członkowskich, a także zasada proporcjonalnej ostrożności jako środek zapobiegawczy w walce z COVID-19. Autorzy przyglądają się obecnej polityce państw związanej z pandemią i między innymi zastanawiają się, czy europejska koncepcja praw człowieka przetrwa stan zagrożenia zdrowia publicznego.

Poza tym w numerze znajdują się teksty omawiające geopolityczne koncepcje Europy Środkowej, kwestie oceny nastrojów ksenofobicznych czy też poświęcone badaniu tożsamości imigrantów z Bliskiego Wschodu jako wyzwania dla integracji ze społeczeństwami europejskich państw przyjmujących. W kilku artykułach polscy i zagraniczni naukowcy opisują dzieje oraz stan obecny dialogu między Unią Europejską i Rosją.