Bezpieczeństwo międzynarodowe

Od pierwszego wydania tego podręcznika upłynęło niewiele ponad osiem lat. Natomiast w obszarze, którego dotyczy, wydaje się, że minęła epoka. Wówczas liberalny porządek międzynarodowy, z dominacją Zachodu w sferze bezpieczeństwa, mocno – przynajmniej było takie wrażenie – się trzymał. Zachód dyktował warunki gry i narzucał narrację.

Obecnie znajdujemy się w odmiennej sytuacji. Choć to dopiero początek nowej fazy ewolucji porządku międzynarodowego i związanej z nim kwestii bezpieczeństwa, te nowe zjawiska są już silnie widoczne. Po pierwsze, w płaszczyźnie geopolitycznej mamy do czynienia z potężnym awansem Chin (nowy bipolaryzm) oraz wzrostem znaczenia „reszty świata”. Nawet słaba gospodarczo Rosja stała się militarnie asertywna. Zachód definitywnie stracił swobodę strategiczną w skali globalnej. Po drugie, choć nadal dochodzi do klasycznych konfliktów, zmagania między największymi przeniosły się do sfery informatycznej, do cyberprzestrzeni. Tam także masowo sączy się się fake news i uprawia dywersję informacyjną. Jak skutecznie – wystarczy wskazać wpływ Rosji na wybory prezydenckie w USA czy brexit. Wyrafinowane technologie, za chwilę także sztuczna inteligencja, zaczynają zastępować bezpośrednie użycie siły.

Dlatego nowe, zmienione i poszerzone wydanie Bezpieczeństwa międzynarodowego jest z jednej strony klasyczne, pełni bowiem rolę standardowego akademickiego podręcznika przedmiotu. Zarazem jednak dobitnie uwzględnia te nowe zjawiska. Za taką wersją podręcznika stoi niemal ten sam, doświadczony empirycznie i teoretycznie zespół najstarszej uniwersyteckiej Katedry Studiów Strategicznych i Bezpieczeństwa Międzynarodowego, która jest częścią Wydziału Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych UW.

Książka mówi o Polsce, z Rosją – jej eurazjatyckim alter ego – w tle. Pokazuje, jak rozgałęzienie dziejów polskich – na nurt piastowski, który od XV wieku zanurza się w mało widoczną „historię długiego trwania”, oraz na kipiel jagiellońsko-sarmacką, z jej wirami wetowania, rokoszy i insurekcji, pnie się przez dzieje Polski aż do dnia dzisiejszego. I znów odradza „polski eurazjatyzm”, powodując, że pytanie o nowoczesność wciąż bije Polsce dzwonem.

Jarosław Bratkiewicz – urodzony w 1955 roku, ukończył z wyróżnieniem Instytut Spraw Międzynarodowych (MGIMO) w Moskwie. W latach osiemdziesiątych działał w podziemiu wydawniczym, między innymi w wydawnictwie „Krąg”. Od 1982 roku pracował w Polskiej Akademii Nauk, gdzie uzyskał stopnie doktora i doktora habilitowanego w zakresie nauk o polityce. Jego aktywność wspierali i ukierunkowywali tacy uczeni jak Jan Baszkiewicz, Jadwiga Staniszkis, Edmund Wnuk-Lipiński, Franciszek Ryszka czy Bronisław Geremek. Od 1991 roku pracował w Biurze Bezpieczeństwa Narodowego, a od 1992 roku w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Ambasador na Łotwie w latach 1996–2001. W latach 2010–2015 był Dyrektorem Politycznym MSZ.

Z recenzji dr. hab. Jerzego Zalewskiego, prof. UJK, dyrektora Instytutu Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, Filia w Piotrkowie Trybunalskim:

Monografia „Geopolityczne uwarunkowania i konsekwencje konfliktów zbrojnych na obszarze poradzieckim” to jedna z ciekawych prac par excellence podejmujących zagadnienia geopolityki w ujęciu dynamiki polityki bezpieczeństwa Federacji Rosyjskiej w kategoriach relacji regionalnej i lokalnej. Wnioski teoretyczne z analiz Autorki wykraczają daleko poza kwestie uwarunkowań i rezultatów konfliktów zbrojnych na obszarze poradzieckim. Autorka daje lekcję poglądową badania jakościowego tej problematyki. Tekst można potraktować jako przykład dobrego warsztatu badawczego, a zarazem istoty i zalet myślenia interpretatywnego.

Obserwowany "zwrot kulturowy" w naukach humanistycznych i społecznych, a wraz z nim procesy antropologizacji tych nauk stały się przyczyną podjęcia w 2 tomie Kultury w stosunkach międzynarodowych kolejnych wątków, ogniskujących się wokół pułapek kultury. Autorzy piszący o pułapkach kultury wskazują zatem na „zasadzki” i „podstępy” w pogoni za kulturą w praktyce życia społecznego, także przeniesionego na poziom systemu międzynarodowego.
Zmagania z kulturą zostały uporządkowane w trzech częściach, przedstawiających najważniejsze tematy: problem kulturyzacji stosunków międzynarodowych i polityzacji kultury (część I), wyzwania w świecie różnorodnym kulturowo (część II) oraz perspektywy regionalne i lokalne, ukazujące praktyczne przejawy funkcjonowania kwestii kulturowych na przykładach z całego świata: Polski, Izraela, Indii, Azji Południowo-Wschodniej, Ameryki Łacińskiej (część III).

„Niewidzialna wojna szpiegów” to zbiór esejów popularyzujących historię starcia służb specjalnych USA i ZSRR. Książka napisana z rozmachem, znawstwem i wciągająca czytelnika lekkością pióra stanowi zarys jednego z kluczowych frontów zimnej wojny. Powstałe na przestrzeni kilku lat, składające się nań artykuły, stanowią raczej ilustrację natury omawianej problematyki, niż wyczerpujące studium zagadnienia. Mają jednak w polskiej literaturze przedmiotu charakter pionierski oraz znaczenie wykraczające poza prostą wartość badawczą. Praca Rybarczyka przypomina, że działalność służb specjalnych państw trzecich jest w stanie doprowadzić aparat państwowy atakowanego kraju do takiego stopnia bezwładu, że nie jest on zdolny do obrony. Zwalczanie obcej agentury jest zatem jednym z podstawowych wymogów trwania państwa jako takiego.

W NUMERZE [Table od Contents]

Wprowadzenie [Introduction], s. 11–23.

Przegląd sytuacji międzynarodowej – aspekty globalne i regionalne [An overview of the international situation: Global and regional aspects], doi 10.7366/2300265420172301, s. 24–45.

OBSERWATORIUM BEZPIECZEŃSTWA [THE OBSERVATORY OF SECURITY]

NATO: wysunięta obecność w warunkach rosnącej niepewności [NATO: Forward presence amid growing uncertainty], doi 10.7366/2300265420172302, s. 47–61;
Wspólna Polityka Bezpieczeństwa i Obrony: PESCO i EDF, czyli wreszcie przełom? [Common Security and Defence Policy: PESCO and EDF, or: Is it finally a breakthrough?], doi 10.7366/2300265420172303, s. 62–80;
Zimna wojna 2.0.: działalność Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych w latach 2016–2017 [Cold War 2.0: The activity of the United Nations Security Council in 2016–2017], doi 10.7366/2300265420172304, s. 81–102;
Kontrola zbrojeń i rozbrojenie w dziedzinie jądrowej: 2017 rok pod znakiem Traktatu o zakazie broni jądrowej [Arms control and nuclear disarmament in 2017: The year of the Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons], doi 10.7366/2300265420172305, s. 103–115;
Wojny w Syrii, Iraku, Afganistanie [The wars in Syria, Iraq, and Afghanistan], doi 10.7366/2300265420172306, s. 116–127;
Współczesne konflikty zbrojne w Afryce i Jemenie: aktywność sił dżihadystycznych a zaangażowanie sił międzynarodowych [The current armed conflicts in Africa and Yemen: The activity of the Jihadists and the involvement of international forces], doi 10.7366/2300265420172307, s. 128–141;
Zmiany technologiczne vs. tradycyjna geopolityka na globalnym i europejskim rynku energetycznym [Technological changes vs. traditional geopolitics on the global and European energy market], doi 10.7366/2300265420172308, s. 142–155.

ŚWIAT W ROCZNIKU [THE WORLD IN THE YEARBOOK]



Unia Europejska: cisza przed burzą [The European Union: Calm before the storm], doi 10.7366/2300265420172309, s. 159–181;
Stany Zjednoczone: „America First” według Donalda Trumpa [The United States: Donald Trump's “America First”], doi 10.7366/2300265420172310, s. 182–201;
Region Azji i Pacyfiku: nowy etap w regionalnej polityce równowagi sił [The Asia-Pacific Region: A new stage in the regional balance of power policy], 10.7366/2300265420172311, s. 202–217;
Niemcy: rok niepewności [Germany: A year of uncertainty], 10.7366/2300265420172312, s. 218–231;
Rosja broni swoich zdobyczy [Russia protects its assets], 10.7366/2300265420172313, s. 232–247;
Europa Wschodnia i Kaukaz Południowy: nihil novi [Eastern Europe and Southern Caucasus: Same old, same old...], 10.7366/2300265420172314, s. 248–262;
Bliski Wschód: na drodze do nowego porządku międzynarodowego [The Middle East: On a path to a new international order], 10.7366/2300265420172315, s. 265–280;
Polityka zagraniczna RP „w pułapce” [Poland's foreign policy in a trap], 10.7366/2300265420172316, s. 281–296.

PANORAMA ROCZNIKA [THE YEARBOOK PANORAMA]

Niedokończony projekt nowoczesności. stare i nowe słabości demokracji reprezentacyjnej anno domini 2017 [An unfinished project of modernity: Old and new weaknesses of representative democracy in 2017], 10.7366/2300265420172317, s. 299–314;

Prognoza dla Europy [A forecast for Europe], 10.7366/2300265420172318, s. 315–326;

Węgry: zwrot do systemu nieliberalnego [Hungary: A turn towards an illiberal system], 10.7366/2300265420172319, s. 327–341;

Światowy wirus terroryzmu [The world’s terrorism virus], 10.7366/2300265420172320, s. 342–355;

Kalendarium wydarzeń 2017 [Chronology of events 2017], 10.7366/2300265420172321, s. 356–367;

Aneks: państwa świata – wybrane dane i wskaźniki [Appendix: States of the World – selected data and indices], 10.7366/2300265420172322, s. 368–387;

Skorowidz [Index], s. 388–395;

Zespół Rocznika [The Yearbook's team], s. 396–401.