Bezpieczeństwo międzynarodowe w aspekcie niemilitarnych instrumentów oddziaływania Federacji Rosyjskiej

Autorzy tomu:
Bolesław Balcerowicz, Łukasz Gajewski, Stanisław Koziej, Roman Kuźniar (redaktor naukowy), Robert Kupiecki, Marek Madej, Marek Menkiszak, Grzegorz Rydlewski, Paweł Soroka

Prawdziwa wojna wróciła do Europy, do naszego sąsiedztwa. Co do istoty, jest to wojna całkowicie imperialna (podbój terytorialny dla narzucenia panowania), zgodna z rosyjską tradycją od Piotra I Wielkiego, której ideowe korzenie tkwią w wielkoruskim szowinizmie. Już okazała się porażką Rosji, ale jest też czymś więcej. To stress-test dla bezpieczeństwa międzynarodowego w końcowej fazie liberalnego porządku międzynarodowego. Spo-wodowała rewitalizację Zachodu jako formacji geopolitycznej. Przejawem tej witalności jest między innymi determinacja Zachodu w przyjściu ofierze agresji z militarnym wsparciem, dzięki któremu Ukraina była w stanie zatrzymać wielkie mocarstwo.


Jeden rezultat wojny można już uznać za pewnik: będziemy mieć do czynienia z radykalnym osłabieniem Rosji w każdym wymiarze jej potencjału, siły, zdolności i wpływów, czyli tego, co realiści w skrócie określają jednym słowem – power. Rosja na oczach świata zafundowała sobie auto-da-fé jako wielkie mocarstwo. Jest to równoznaczne z istotnym osłabieniem za-grożenia militarnego na dekady z jej strony, przynajmniej na kierunku zachodnim.

Roman Kuźniar

Autor zajmuje się problemami metateoretycznymi, które są przedmiotem namysłu w światowej nauce o stosunkach międzynarodowych. Książka ukazuje najważniejsze dylematy filozoficzne w tej dziedzinie i argumenty formułowane w propozycjach ich rozumienia i rozwiązywania. Proponuje ona filozofię nauki o stosunkach międzynarodowych, która mówi innym dyscyplinom o znaczeniu międzynarodowości w ich próbach zrozumienia świata społecznego. Opracowanie jest przeznaczone dla badaczy, doktorantów i studentów stosunków międzynarodowych, a także przedstawicieli innych dyscyplin zainteresowanych wspieraniem swoich projektów badawczych poprzez świadome wybory ontologiczne, epistemologiczne i metodologiczne.

Przedstawiamy Państwu ósmy tom rozważań prof. dr. hab. Witolda Modzelewskiego na temat historii stosunków polsko-rosyjskich pt. "Polska – Rosja. Reset na stulecie pokoju ryskiego?", będący kontynuacją cyklu felietonów pt. „Szkice polsko-rosyjskie”. Z satysfakcją odnotowujemy wzrost zainteresowania tymi publikacjami. Zapewne do popularyzacji prezentowanej problematyki przyczynił się również kanał utworzony na YouTubie, na którym autor w cyklu „Polska-Rosja: szkice” kontynuuje  swoje rozważania na temat historycznych uwarunkowań stosunków polsko-rosyjskich.

W książce poddano analizie najważniejsze problemy w stosunkach polsko-niemieckich niemal dwadzieścia lat po zawarciu traktatów: dwa plus cztery, o zjednoczeniu Niemiec, o potwierdzeniu granicy pomiędzy Polską a Niemcami oraz o dobrosąsiedzkich stosunkach między RP i RFN. Założeniem redaktorów i autorów było przedstawienie możliwie szerokiej panoramy osiągnięć i porażek w budowie nowych relacji między sąsiadującymi państwami, obciążonymi tragicznie przez historię, którym ta sama historia stworzyła szansę na nowy początek. Nacisk położono na tło prawnomiędzynarodowe, jakkolwiek analiza wymagała licznych odniesień do prawa wewnętrznego obu państw.
Niektóre z poruszonych zagadnień:
? odpowiedzialność za bezprawne wszczęcie i prowadzenie wojny
? konstrukcja prawna tytułu historycznego do terytorium
? roszczenia majątkowe, świadczenia wyrównawcze, świadczenia pomocowe
? nacjonalizacja i restytucja mienia w Polsce
? dziedzictwo kulturowe
? reforma prawa o obywatelstwie w Niemczech

Władysław Czapliński – profesor nauk prawnych, dyrektor Instytutu Nauk Prawnych PAN, profesor w Centrum Europejskim Uniwersytetu Warszawskiego i w Europejskiej Wyższej Szkole Prawa i Administracji. Przewodniczący Komitetu Doradczego ds. Prawa Europejskiego przy Ministrze Sprawiedliwości. Autor i współautor wielu monografii, podręczników i artykułów opublikowanych w kraju i za granicą.

Bernard Łukańko – doktor, adiunkt w Zakładzie Prawa Międzynarodowego i Prawa Unii Europejskiej Instytutu Nauk Prawnych PAN w Warszawie. Specjalizuje się w prawie cywilnym, prawie europejskim oraz w badaniach prawnoporównawczych.

Globalizacja i towarzyszący jej wzrost współzależności między państwami wymusza rozwój nowych form współpracy międzynarodowej. Aby wyjaśnić istotę tej kooperacji na gruncie nauki o stosunkach międzynarodowych, sformułowano teorię reżimów międzynarodowych, tj. konglomeratów instytucji, traktatów, prawodawstwa i regulacji wewnątrzpaństwowych oraz nieformalnych ustaleń między państwami, opartych na wspólnie podzielanych wartościach i zasadach. Reżimy międzynarodowe dowodzą swej przydatności w wielu dziedzinach, z których najważniejsze jest bezpieczeństwo. Wśród licznych zagrożeń dla bezpieczeństwa międzynarodowego na szczególną uwagę zasługuje wzrost liczby państw posiadających broń jądrową lub dążących do jej zdobycia. Aby ten wzrost zahamować, a jednocześnie umożliwić pokojowe korzystanie z energii atomowej, w 1968 r. z inicjatywy USA, ZSRR i Wielkiej Brytanii zawarto Układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej. Zapoczątkowało to kształtowanie się międzynarodowego reżimu nieproliferacji broni jądrowej, dziś będącego jednym z najlepiej rozwiniętych i zinstytucjonalizowanych reżimów międzynarodowych.

Zbiór esejów, których autor, ambasador Daniel Fried, opisuje historię relacji polsko-amerykańskich na tle dziejowych wydarzeń: pokoju w Jałcie, końca Zimnej Wojny i upadku komunizmu w Europie. Ambasador Fried przywołuje opinie najwybitniejszych historyków polskich: Zbigniewa Lewickiego, Piotra Wandycza czy Bogusława Winida. To jedna z najlepszych analiz stosunków polsko-amerykańskich.

Ambassador Daniel Fried’s book is an unexpected gift honoring the 100th anniversary of the United States recognition of the reestablished Poland hundreds of years ago in January 1919. In spite of being a relatively brief presentation it nevertheless fills an important lacuna in a scholarly knowledge of the US-Poland relations. By thorough in-depth analysis of US policies over those years. So far, many scholars analyzed various aspects of complicated relations between the USA – a superpower and a newly reestablished Poland, but Amb. Fried’s book is by far the best written analysis of the history of the American-Polish relations which in reality were affecting not only the beginning in 1918 but also even affecting Poland’s contemporary status and development.
(Prof. Anthony Z. Kruszewski; professor emeritus of Political Science, The University of Texas at El Paso)

Ambassador Daniel Fried’s short, well-written set of essays comes at an appropriate moment, the 100th anniversary of Poland’s independence and the onset of Polish-American diplomatic relations. Ambassador Fried takes up various issues, following in the footsteps of historians like M. B. Biskupski, Piotr Wandycz, Zbigniew Lewicki, and Boguslaw Winid. As an insider and participant in policy decision-making beginning in 1977 and ending in 2017, Fried was especially well-placed to recount the both the background of the process and the international and domestic dimensions of U.S. policy toward East Central Europe, the Soviet Union and Russia. His essays are a real contribution to the literature and will certainly become required reading in US foreign policy courses on both sides of the Atlantic. A must-read.
(Dr John S. Micgiel; Centre for East European Studies, University of Warsaw)

If we were to look for the most interesting parts of the work that would induce polemics with the author, then in my opinion this is a chapter devoted to Yalta. Of course, Fried is aware of its catastrophic consequences for the entire region and, indirectly, for American interests in the world. However, he interprets the Yalta arrangements as an effect and to some extent a logical consequence of American and world politics starting from the 1930s and Hitler’s rise to power.
(Dr Bogusław Winid; Polish diplomat, Embassy of Poland to the USA, DCM (2001–2006), Polish Ambassador to NATO (2007–2011), Polish Ambassador to the United Nations (2014–2017), Advisor to the President of the Republic of Poland, Andrzej Duda (2018–2020)

Ambassador Daniel Fried (Ret.) – is an American diplomat, who served as Assistant Secretary of State for European and Eurasian Affairs from 2005 to 2009, and as United States Ambassador to Poland from 1997 to 2000. He also served as a Special Envoy to facilitate the closing of the Guantanamo Bay detention camp, Cuba, and as a co-ordinator for United States embargoes. Fried retired from the State Department in February 2017, after forty years of service. Now visiting professor at the Centre for East European Studies, University of Warsaw.