Białoruski ruch niepodległościowy w czasie II wojny światowej

Antony Beevor – Mistrz pisarstwa historycznego w Najlepszej formie Wstrząsający obraz ostatniej ofensywy Hitlera w czasie II wojny światowej 16 grudnia 1944 roku Hitler stawia wszystko na jedną kartę. Najnowocześniejsze niemieckie czołgi ruszają przez ośnieżone lasy i wąwozy Ardenów, zaskakując wojska sprzymierzone. Führer wierzy, że uda mu się wedrzeć między alianckie armie, dotrzeć do Antwerpii i doprowadzić do wycofania się z wojny Brytyjczyków. To ostatnia szansa, by zmusić aliantów do zawarcia pokoju. Czasu jest niewiele. Armia Czerwona szykuje się do ataku na Berlin. Niemieckimi generałami targają wątpliwości, ale młodzi oficerowie rzucają się do walki. Wierzą, że zwycięstwo pozwoli uratować zostawione w kraju rodziny przed bestialstwem Sowietów. Zaskoczeni Amerykanie stawiają czoła dywizjom pancernym wroga. Wielu z nich ze strachu opuszcza stanowiska lub się poddaje. Inni bohatersko walczą do końca. Belgijscy cywile, jeszcze przed chwilą powiewający amerykańskimi flagami, uciekają w popłochu przed zemstą nazistów. Surowa zima oraz intensywność bitwy przypominają walczącym front wschodni. Przed żołnierzami stoi prosty wybór: zwyciężą albo zginą. W odpowiedzi na zbrodnie Waffen SS Amerykanie wydają rozkaz mordowania jeńców. Ofensywa w Ardenach staje się najzacieklejszą bitwą na froncie zachodnim. Beevor w porywający sposób opisuje dramat ponad miliona żołnierzy biorących udział w morderczym boju o wszystko.

WYDANIE POPRAWIONE I UZUPEŁNIONE Bestseller autora dwutomowego dzieła Hitlera wojna U-Bootów. Saga o drodze do zwycięstwa amerykańskiej floty podwodnej w wojnie z japońską żeglugą na Pacyfiku. Od pierwszych ataków wadliwymi torpedami do triumfu taktyki wilczych stad, blokady Wysp Japońskich i podpisania przez Japonię aktu kapitulacji na pokładzie pancernika USS „Missouri” 2 września 1945 roku. Ciche zwycięstwo, wydane w wielu krajach świata i uznane za jedną z najlepszych książek o walkach na morzu, weszło już do kanonu literatury faktu poświęconej II wojnie światowej. Przypisami opatrzył książkę Leszek Erenfeicht.

Wspomnienia jednego z najsłynniejszych rosyjskich strzelców wyborowych, któremu przypisuje się 324 trafienia wykonane podczas obrony Leningradu zimą przełomu 1941 i 1942 roku.
Ta bezpośrednia relacja młodego żołnierza z okresu najbardziej zaciętych zmagań między Armią Czerwoną a Wehrmachtem podczas drugiej wojny światowej przybliża realia służby i taktykę strzelca wyborowego tamtego okresu. Jednocześnie – co trzeba wyraźnie zaznaczyć – jest to świadectwo historyczne reprezentanta radzieckiego systemu totalitarnego. Jewgienij Nikołajew służył w jednostce NKWD, usprawiedliwia więc wszelkie posunięcia komunistycznej Rosji. Nie kryje swej pogardy dla przeciwnika. Gloryfikuje radzieckiego żołnierza, który głodny i zmarznięty stawiał czoła wrogowi ukrytemu w wygodnych, wręcz komfortowych okopach połączonych przewodami telefonicznymi. Z dumą twierdzi, że rosyjski żołnierz odznaczał się swego rodzaju rycerskością, zabijając jedynie strzałami w głowę lub serce.
„Interesujący dokument historyczny prezentujący obraz pola walki, życia w oblężonym Leningradzie, żołnierskiej codzienności, służby snajpera i wreszcie wizję Związku Radzieckiego z perspektywy osoby z wewnątrz – reprezentanta systemu. Jeśli nie przeszkadza nam, że narracja będzie oparta na propagandowych bredniach, i będziemy potrafili wybrać z niej to, co przydatne do chłodnej analizy, możemy czytać bez przeszkód”.
Mateusz Łabuz, WarHist.pl
Jewgienij Adrianowicz Nikołajew, urodzony w 1920 roku w Tambowie. Jako młody mężczyzna pracował w teatrze przy projektowaniu dekoracji. We wrześniu 1940 roku został powołany do armii, gdzie trafił do oddziału strzelców wyborowych. W 1942 roku został przeniesiony do kontrwywiadu – pracował jako śledczy w strukturach Smiersz w swojej dywizji. Doszedł aż do Berlina i nawet złożył swój podpis na ścianie Reichstagu. Dosłużył się stopnia kapitana gwardii. Po wojnie pracował w gazecie „Tambowska Prawda”. Zmarł w 2002 roku.

Tomasz Bonek, Demony śmierci. Zbrodniarze z Gross-Rosen – Auschwitz? W Auschwitz w porównaniu z tym, co działo się w Gross-Rosen, było jak... w sanatorium – opowiada były więzień „kamiennego piekła”. Lekarze z SS zabijający zastrzykami z benzyny i fenolu. Polowanie obozowych strażników na więźniów ze złotymi koronami zębowymi. Mordercza praca w kamieniołomach. Przeraźliwy głód i epidemie chorób zakaźnych. To wszystko dziesiątkowało zesłanych do KL Gross-Rosen, jednego z najcięższych obozów III Rzeszy. Tutejszymi kapo i blokowymi zostawali przede wszystkim niemieccy recydywiści: gwałciciele, złodzieje i mordercy. To oni wraz ze zwyrodnialcami z SS znęcali się nad uwięzionymi. Tomasz Bonek, reporter, dokumentalista i autor reportaży historycznych, dociera do zeznań więźniów niemal już zapomnianego kacetu założonego pod dolnośląską Rogoźnicą. Każdy z kolejnych analizowanych dokumentów jest bardziej przerażający. Wszystkie układają się w przejmującą opowieść o demonach śmierci – oprawcach z KL Gross-Rosen.

Uważana przez jednych za najważniejszą pracę dotyczącą Holokaustu, a dyskredytowana przez innych, ta książka amerykańskiego badacza Daniela Jonaha Goldhagena (ur. 1959) podejmuje temat wcześniej pomijany przez historyków. Goldhagen zadaje proste pytanie, kim konkretnie byli Niemcy, których rękami dokonał się Holokaust. Odpowiedź opiera na przebadanym przez siebie ogromie dokumentacji w postaci powojennych zeznań sprawców. Goldhagen, urodzony w Bostonie syn ocaleńca z getta w Czerniowcach, śladem ojca harvardzki akademik, szuka odpowiedzi, rozważając szczegółowo przykłady z trzech głównych sfer działania ludobójców. Bada mianowicie funkcjonariuszy batalionów policyjnych mordujących Żydów podczas wojny w Polsce i w ZSRR, pracowników obozów zagłady i strażników prowadzących tak zwane marsze śmierci w 1945 roku. Dochodzi do wniosku, że eksterminacji dokonywali „zwykli Niemcy”, dla których była ona czymś naturalnym z powodu głęboko zakorzenionych antysemickich przekonań. Zdaniem Goldhagena antysemityzm, powszechny wśród Niemców co najmniej od XIX wieku, był przyczyną ich jawnej lub skrytej akceptacji nazistowskiego programu „ostatecznego rozwiązania”, czyli eksterminacji europejskich Żydów. Autor dowodzi na podstawie zgromadzonych danych (drastycznych, niekiedy wprost szokujących), że wbrew rozpowszechnionym poglądom ludobójcy działali dobrowolnie i „bezinteresownie”, prześladując i mordując Żydów dosłownie do ostatnich dni wojny.

Kiedy pisarz chce pokazać świat w krzywym zwierciadle, sięga po karykaturę czy groteskę, by uzyskać odpowiednio zniekształcony obraz. Do napisania tych opowiadań Alex Wieseltier nie potrzebował żadnych wyrafinowanych narzędzi deformacji, zrobiła to za niego historia.
Książka zawiera relacje ludzi, którzy pamiętają Zagładę bądź są potomkami jej uczestników: ofiar, sprawców, świadków. Mówią oni o dawnych wydarzeniach, o tych, którzy zginęli, o tych, którzy ocaleli, o tych, którzy z narażeniem własnego życia pomagali Żydom, ale i o tych, którzy zamykali oczy na ich piekło, donosili czy wreszcie – okradali i zabijali dawnych sąsiadów.
Autor nie kadruje panoramy postaw bohaterów pod szablon polityki historycznej czy dobrego samopoczucia, nie ocenia, nie komentuje, nie cenzuruje. Zostawia czytelnika z drastycznymi opowieściami – i z pytaniami, na które nie ma odpowiedzi.
Czy osiemdziesiąt lat po Zagładzie warto zaglądać do Krzywego zwierciadła? Czy można dziś jeszcze powiedzieć coś nowego o Holokauście? Wystarczy odwrócić pytanie: czy dziś jeszcze Holokaust mówi coś ważnego o nas? I wtedy czytać.
Izabela Fietkiewicz-Paszek