Biskup polski na Siczy kozackiej. Wywiad rzeka z bp. Marianem Buczkiem, emerytowanym ordynariuszem diecezji charkowsko-zaporoskiej

Jak żyć, gdy wszyscy patrzą?

Jerzy Stuhr – jeden z najbardziej uznanych polskich aktorów – szczerze o osobistych dylematach, życiu w Polsce i polityce. O Wałęsie i Stalinie. O Witkacym i Gombrowiczu. O tym, że osoby publiczne są pod nieustanną presją. Aktor nie tylko snuje opowieści o fascynacjach filmem, Włochami, urodą śródziemnomorskiego życia oraz napotkanymi ludźmi, lecz także widzi konieczność spojrzenia sobie w twarz i odpowiedzenia na pytanie, co dalej.

Pierwotnie cotygodniowy cykl prowadzony przez Marię Malatyńską zmienił się w mapę podróży Jerzego Stuhra, jego doświadczeń i poglądów na coraz bardziej komplikującą się rzeczywistość. Mimo trudnych tematów wciąż są to dyskusje dające nadzieję i odwagę, w wyjątkowy sposób i z przymrużeniem oka komentujące ostatnie lata kariery aktora.

Życie moje kompletnie się zmieniło: filmowe, teatralne, szkolne, wszystko odeszło. I jest to nie tylko przejście od roli uczestnika do obserwatora. Ja po prostu jestem… zresetowany. I dzięki temu mam, jak mi się wydaje, bardzo świeże spojrzenie na świat.

Jerzy Stuhr – aktor i reżyser teatralny i filmowy, długoletni rektor PWST (obecnie Akademia Sztuk Teatralnych) w Krakowie, skończył także polonistykę na UJ. Blisko współpracował m.in. z Krzysztofem Kieślowskim, Andrzejem Wajdą, Konradem Swinarskim. Związany z Krakowem i Włochami (m.in. grał w filmach Nanniego Morettiego). Autor kilku książek, m.in. dziennika Tak sobie myślę…czy rozmów Myśmy się uodpornili. Rozmowy o dojrzałości (z ks. Andrzejem Lutrem).

Maria Malatyńska – filmoznawczyni i publicystka, wykładowczyni PWST w Krakowie. Opublikowała m.in. tom wywiadów Ucieczka do przodu! Jerzy Stuhr od A do Z. Laureatka Nagrody Krytyki Filmowej, Nagrody ZAiKS-u i Nagrody Fundacji Kultury Polskiej, uhonorowana medalem Gloria Artis. Należy do Stowarzyszenia Filmowców Polskich oraz FIPRESCI (Międzynarodowej Federacji Krytyki Filmowej), członkini Polskiej Akademii Filmowej.

Oddajemy czytelnikom kolejny tom będący efektem spotkań z twórcami gdańskimi i pomorskimi, w którym uwadze interpretacyjnej związanej z wybranymi tekstami towarzyszą rozmowy/dyskusje z kolejnymi bohaterami spotkań: Tadeuszem Dąbrowskim, Andrzejem Kasperkiem, Kazimierzem Nowosielskim, Jerzym Limonem, Teresą Ferenc i Zbigniewem Jankowskim, Aleksandrem Jurewiczem oraz Adamem Kamińskim. Ich tematykę w dużym stopniu zdominowały zagadnienia związane z tajemnicą, źródłami aktu twórczego, przemianami konwencji literackich, formami uczestnictwa w kulturze, problemami swojskości i obcości, ale rytmem przewodnim okazała się specyfika obecności/nieobecności w przestrzeni kulturowej poezji (literatury) jako sztuki słowa i tworzonych przez nią znaczeń o wymiarze niejednoznacznym, poddającym w wątpliwość funkcjonujące potocznie sensy.

Publikacja jest III tomem szerszego publikacyjnego zamysłu, jako rezultatu bezpośrednich spotkań z twórcami pomorskimi i gdańskimi na Uniwersytecie Gdańskim.

Aktualny tom pozwala uczestniczyć w rozmowach z:
Władysławem Zawistowskim
Barbarą Piórkowską
Markiem Szalszą
Ryszardem Horodeckim
Wojciechem Borosem
Izabelą Morską (Filipiak)
Andrzejem Mestwinem Facem i Ewą Miłek.

Goszczący na Uniwersytecie twórcy trzeciej serii są przedmiotem literaturoznawczej uwagi, ale przynoszą wraz z sobą również świat (światy) spoza typowej akademickiej wspólnoty, uświadamiając rozmiary i specyfikę otaczającej nas rzeczywistości „pośród nas”. Wszystkich bohaterów spotkań charakteryzuje silna tendencja do przełamywania dualizmu życia i literatury, działalności artystycznej i pozaartystycznej, twórczości typowo rozumianej i „twórczości”, jako kreacyjnej pasji, mającej różne formy, odgałęzienia, rodzaje (urzędnicze, wydawnicze, instytucjonalne, naukowe, społeczne, dydaktyczne, itd.). Wszyscy są wyjątkowo silnie zanurzeni w materię życia, w związane z nią problemy, pasje, fascynacje; w działania performerskie o różnym charakterze i wymiarze. Wszyscy, przełamując dystans między tym, co formalnie porozdzielane (jak np. nauki humanistyczne i przyrodnicze), tworzą wielopoziomową i skomplikowaną konstrukcję świata nam najbliższego. Nie zamykają się przy tym w ściśle ograniczonych (problemowo, tematycznie, dyskursywnie) granicach, ale budują różnego rodzaju nici porozumienia z uniwersalnym wymiarem ludzkiej egzystencji. Przekonują, że idea rozumienia i porozumienia nie jest tylko utopią i marzeniem naiwnych, ale naszą fundamentalną potrzebą.

Publikacja jest „drukowanym świadectwem” seminarium otwartego „Pośród nas", które odbyło się na Uniwersytecie Gdańskim. Książka ma dziesięcioro głównych bohaterów realizujących się przede wszystkim w literaturze, choć nieobce im są fascynacje muzyczne, plastyczne czy fotograficzne. Uczestnicy cyklu seminaryjnego należą do różnych pokoleń, środowisk, zajmują bardziej czy mniej wyeksponowane miejsce w kulturze. Są wśród nich osoby, których utwory przynależą do oficjalnego kanonu lekturowego, jak i artyści bardziej kameralni. Wszyscy jednak to, co ogólnoludzkie poddają namysłowi poprzez specyfikę jednego z najbardziej skomplikowanych i niejednoznacznych regionów kraju. W ten sposób współtworzą kulturę Pomorza – miejsca, z którym związani są od pokoleń, lub do którego przywiódł ich przymus, okoliczności, złożoność skomplikowanej historii zbiorowej i złożoność historii (biografii) indywidualnych. Jak te narracje się przeplatają, jak współistnieją (o ile współistnieją)? Na jakie wartości otwierają? Co pozwalają lepiej zrozumieć ze świata i człowieka?

Niektórzy wieścili mu, że będzie karykaturą księdza. Niespełna jedenaście lat jego kapłaństwa to m.in. stworzenie domowego hospicjum, potem budowa od podstaw hospicjum stacjonarnego; współtworzenie Areopagów etycznych – letnich warsztatów dla studentów medycyny; praca katechety w szkole, gdzie ani uczniowie nie oszczędzali jego, ani on ich.

1 czerwca 2012 r. zdiagnozowano u niego nowotwór mózgu. Po dwóch operacjach, poddawany kolejnym chemioterapiom, nadal pracował na rzecz hospicjum i służył jego pacjentom. Wspierał też swoich dawnych uczniów i wychowanków – niejednemu z nich pomógł wyprostować życie. Mówił, że jest „otwarty na cud”, ale jednocześnie przygotowuje się na to, żeby „dobrze przeżyć swoją śmierć”. Ksiądz Jan Kaczkowski zmarł 28 marca 2016 r. Książka Szału nie ma, jest rak, pierwszy przeprowadzony z nim wywiad rzeka, świetnie oddaje jego niepowtarzalną osobowość.

Janek ma ze swojego okna niezwykłą perspektywę: i na śmierć, i na życie może patrzeć z dystansu. Na śmierć, bo wciąż żyje pełną piersią. Na życie – bo świadomie i mądrze codziennie zmaga się ze śmiercią. I o życiu, i o śmierci mówi więc takie rzeczy, że oczy stają czasem w słup, a z nóg spadają ciepłe kapcie. Tu nie ma ani grama ględzenia, jest obudzona po zderzeniu ze ścianą ostra, kryształowa intensywność. Janek lubi powtarzać, że przed śmiercią bardzo chciałby jeszcze zrobić coś pożytecznego. Właśnie zrobił.
Szymon Hołownia

Film „Jack Strong” Władysława Pasikowskiego, którego premiera odbędzie się 7 lutego 2014 r. znów rozpali historyczne spory do dzieło pułkownika Ryszarda Kuklińskiego, dlatego przypominam jego historię, tę którą sam mi powiadał, jak i starań o anulowanie jego wyroku.
Wydanie książki w formie e-booka umożliwia także posłuchanie głosu pułkownika Kuklińskiego, który mówi o swojej sytuacji prawnej w 1992-93 roku oraz wspomina dziewięć lat walki, jaka prowadził przeciwko sowieckim planom unicestwienia Polski w przyszłej wojnie z państwami NATO.
Z pułkownikiem Kuklińskim spędziłem kilkadziesiąt godzin na „rozmowach o rozmowie”, którą chcieliśmy nagrać dla Telewizji Polskiej, gdy byłem jej korespondentem w Waszyngtonie na początku lat 90. Nasze kontakty urwały się po tym, gdy w pierwszej połowie 1994 r., w tajemniczych okolicznościach, w odstępie sześciu miesięcy, zginęli obaj synowie pułkownika.
Jesienią 1997 r. miesięcznik „Reader's Digest”, którego polską wersję redagowałem zdecydował się na publikację obszernego artykułu o „najbardziej nieznanym bohaterze zimnej wojny”. Przez trzy dni pułkownik Kukliński udzielał obszernego wywiadu w waszyngtońskim biurze miesięcznika. Autor artykułu, Rudolf Chelminski nie mógł jednak wykorzystać w pełni bogactwa szczegółów, postaci, a także refleksji, które nam przedstawił pułkownik Kukliński w Waszyngtonie. Dlatego w 1999 r. zdecydowałem się na opublikowanie zapisu tamtego wywiadu uzupełnionego o historię starań o anulowanie jego wyroku. U progu 2014 r. postanowiłem wydać tę książkę raz jeszcze, po uwzględnieniu poprawek pułkownika i z przypisami.
Andrzej Krajewski
Styczeń 2014 r.


Andrzej Krajewski, dziennikarz, korespondent TVP i Polskiego Radia w Waszyngtonie (1990-1994), redaktor naczelny Przeglądu Reader’s Digest (1994-2001), dyrektor Centrum Monitoringu Wolności Prasy SDP (2003-2005), prezes Fundacji FOR (2010-2011), ekspert ds. wolności słowa KRRiT.

Autor książek: Cicerone, (1987), Region USA (1988), Kiedy Polska (1989), Karabinowa pułapka (1993, tłumaczenie), Zasługa dla Polski (1999), Ukraina 2004 (wydawca, redakcja), Kraj w stanie (2009), Mówili w Wolnej (2012,redakcja).