Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego. Zeszyt LXV

Książka jest próbą kompleksowej analizy imiennictwa chłopów i szlachty – zamieszkujących w XVIII wieku wiejską parafię Stoczek położoną na historycznym pograniczu Mazowsza i Podlasia. Materiał, który stał się podstawą analizy, wyekscerpowano z ksiąg metrykalnych. Złożyło się na niego ponad 6 tysięcy zapisów jednostek imienniczych noszonych przez osoby zróżnicowane stanowo, wiekowo i płciowo. Celem pracy jest opis najważniejszych tendencji determinujących kształt tych repertuarów oraz próba odpowiedzi na pytanie, jakie znaczenie miało imię w osiemnastowiecznej społeczności wiejskiej. Analizie poddano następujące zagadnienia: repertuary oficjalnych imion mieszkańców parafii, częstość występowania poszczególnych jednostek onimicznych, stabilizację i dynamikę poszczególnych repertuarów imienniczych, wieloimienność, motywacje nadawania imion oraz ich typowość na tle innych repertuarów imienniczych osiemnastowiecznej Polski.

Książka jest pierwszym w Polsce zbiorem przykładów i wzorów korespondencji dyplomatycznej w języku arabskim wraz z jej tłumaczeniem i omówieniem w języku polskim. Charakter publikacji jest naukowy oraz popularyzatorski, aby mógł być wykorzystany przez jak największą ilość potencjalnych odbiorców. Z jednej strony książka ma być podręcznikiem dla arabistów, pomocą dla tłumaczy, ale także wnosić wkład do studiów międzynarodowych, ponieważ odzwierciedla sposób myślenia Arabów, konstruowania wypowiedzi w obszarze dyplomacji, polityki międzynarodowej, terminologii specjalistycznej oraz pokazuje kulturowy aspekt tychże treści. Książka to także leksykon specyficznej terminologii, która zdaje się być współcześnie popularna. Stara się ona porządkować i tłumaczyć pewne zjawiska poprzez nie tylko zamieszczone tłumaczenie na j. polski, ale właśnie ukazanie kontekstów danych terminów i haseł. Książka dostarcza gotowych i sprawdzonych współczesnych arabskich rozwiązań językowych w obszarze dyplomacji i polityki, co powoduje możliwość wzbogacenia przez osoby władające j. arabskim słownictwa i nabrania naturalności językowej. Odbiorcą publikacji są absolwenci i studenci studiów arabistycznych, tłumacze tego języka, ale również osoby i instytucje zajmujące się szeroko pojmowaną problematyką bliskowschodnią.

The volume constitutes a collection of studies on the Armeno-Kipchak language by Professor Edward Tryjarski, an eminent Polish Turcologist, great authority on Armeno-Kipchak, his life-long main subject of research. Armeno-Kipchak was the language of the Armenians who settled in the former south-eastern territory of Poland and used it in the 16th and 17th centuries. It belongs to the Kipchak group of the Turkic languages, together with Karaim, Tatar, and many others.
The papers of Professor Tryjarski which constitute a kind of “Armeno-Kipchak Corpus” have been published in different journals and article collections in different places over a long span of time and are not readily available in their entirety. . His bibliography lists over 300 publications– books, articles, reviews, text editions and materials, bibliographical notes, reports, etc. The present volume comprises Professor Tryjarski’s contributions on Armeno-Kipchak which cover a wide range of topics – from language and literature, through history and religion, epigraphy, legal and trade documents, to astrology and alchemy. The papers dated from 1960 until present, chronologically arranged, are mostly in English, but also in Russian, German, French, and Polish.

Monografia dotyczy polskich relatywizatorów czyli wykładników aspektu tematycznego w strukturze informacyjnej wypowiedzi. Autorka omawia dwa typy wyrażeń pełniących we współczesnej polszczyźnie tego rodzaju funkcje: jednostki leksykalne (np. wyrażenia pod względem, w aspekcie, jako) i operacyjne (przysłówki tematyzujące, narzędnik względu, frazy tworzone z udziałem przyimków, wybrane operacje repetycyjne). Kwestie czysto lingwistyczne, związane z sygnalizowaniem, z jakiego punktu widzenia i pod jakim względem ma być charakteryzowany dany obiekt, wyprowadzają badacza w sferę zasadniczych problemów z jednej strony ontologicznych, z drugiej zaś epistemologicznych.

Wyrażenia będące wykładnikami aspektu, w jakim ujmowane są w mowie poszczególne obiekty, to swoiste remedium języka na ograniczenia poznawcze podmiotów mówiących. Siłami ludzkiego rozumu nie sposób odkryć ogółu prawd, nie tylko absolutnych, skazani więc jesteśmy na gromadzenie wiedzy cząstkowej, dostępnej z pewnych tylko punktów widzenia, z określonych perspektyw. Ponieważ wiedza jednostki, a także ogółu jednostek, jest niekompletna, nie możemy zagwarantować również jej definitywnego usystematyzowania w realizowanych wypowiedziach. Język przychodzi jednak w sukurs, oferując środki, które przeciwdziałają mówieniu o danym przedmiocie tylko części prawdy, w taki sposób, jakby się przekazywało o nim całą wiedzę, i które tym samym zapobiegają nieadekwatności czy wręcz ewidentnym
fałszom. Ujmując rzeczy z różnych punktów widzenia i w różnych aspektach, odkrywamy o nich ciągle nowe prawdy, które pozwalają zbliżać się krok po kroku, na tyle, na ile to możliwe, do względnie całościowej wiedzy na dany temat. Względność zapewnia, paradoksalnie, pożądaną dozę obiektywizmu.

Książka poświęcona jest analizie leksykalnych i zgramatykalizowanych lub gramatykalizujących się relatywizatorów, należących do systemu współczesnej polszczyzny.

******

The Thematic Aspect in the Informational Structure of Utterances. How Knowledge is Made Broader and Integral

The monograph concerns Polish relativizing expressions, i.e. exponents of different aspects of objects that are spoken about. The author discusses two types of expressions which have such functions in contemporary Polish: lexical units (expressions such as pod względem, w aspekcie, jako) and operational (thematic adverbs, relativizing expressions, prepositional phrases and selected repetitive operations). Purely linguistic issues, related to signalling from which point of view and in what respect a given subject is to be characterized, introduce the researcher to the broad area of fundamental ontological and epistemological problems.

Niniejszy tom stanowi stanowi księgę pamiątkową poświęconą Profesorowi Ryszardowi Tokarskiemu. Jest On zaliczany do grona najwybitniejszych współczesnych polskich lingwistów. Od początku swej naukowej drogi związany jest z Instytutem Filologii Polskiej Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. W jej trakcie przeszedł wszystkie szczeble kariery akademickiej: od tytułu zawodowego magistra i stanowiska asystenta stażysty po ukończeniu studiów w 1972 roku, poprzez doktorat w 1979 roku i habilitację w 1988, do tytułu profesora w 1996 roku i stanowiska profesora zwyczajnego w 2001. Jest uczonym wysoko cenionym i docenianym zarówno w środowisku lubelskim, jak i poza nim.

Monograficzne ujęcie postawy twórców wobec języka. Jest to monografia literackiej świadomości faktu, że język w pewnych sytuacjach jest po prostu bezradny.