blisko z daleka listy 1970-2003

Wydana po raz pierwszy w 1933 roku Autobiografia Alice B. Toklas przyniosła Gertrude Stein natychmiastowy rozgłos i uczyniła z niej postać kultową. Autorka głosem swojej wieloletniej partnerki opowiada nie tylko o ich wspólnym życiu, ale też o zaprzyjaźnionych artystach, wśród których znajdowali się między innymi Pablo Picasso, Paul Cézanne, Guillaume Apollinaire i Francis Scott Fitzgerald. Książka – oprócz sławy – przysporzyła autorce również wielu wrogów. Nie wszyscy dawni znajomi przewijający się latami przez salon przy rue de Fleurus byli zadowoleni ze sposobu, w jaki ich przedstawiła. Niektórzy, jak choćby Henri Matisse czy Georges Braque, podpisali list otwarty – Świadectwo przeciw Gertrudzie Stein – wyrażając swoje oburzenie, a Ernest Hemingway, jeszcze do niedawna przynoszący mentorce wszystkie swoje teksty do oceny, stał się z dnia na dzień jej najzacieklejszym wrogiem i pozostał nim już do końca życia. Jednak bez względu na liczne kontrowersje – a może dzięki nim – Autobiografia odniosła ogromny sukces. Przepełniona zaskakującymi anegdotami opowieść to przede wszystkim wgląd w fascynujące życie paryskiej bohemy na początku XX wieku i bogata galeria literackich portretów artystów tamtego okresu, przedstawiająca ich jako ludzi z krwi i kości, a nie odległe i niedostępne pomniki.
Ta fascynująca książka została uznana przez Modern Library za jedną z 20 najważniejszych powieści XX wieku. Gertrude Stein – amerykańska pisarka żydowskiego pochodzenia, poetka, mecenaska i krytyczka sztuki. Miała wpływ na rozwój modernistycznej sztuki i literatury. Zyskała opinię najwybitniejszej emigrantki amerykańskiej w Paryżu i paryskiej legendy. W Polsce poza Autobiografią Alice B. Toklas ukazała się jej Autobiografia każdego z nas oraz Picasso. Większość życia spędziła we Francji. Zmarła w 1946 roku w Prowansji.

Jest to tłumaczenie z pierwszego wydania amerykańskiego w 1946 roku. Od tamtej pory rozeszła się w milionach egzemplarzy, w USA oraz Wielkiej Brytanii miała kilkanaście wznowień. Przetłumaczona została na ponad 20 języków, również na polski. Obecnie wydanie jest zupełnie nowym tłumaczeniem oryginalnego wydania. Autobiografia Jogina jest uważania za najbardziej inspirujące dzieło napisane przez wielkiego Jogina i zrealizowanego nauczyciela duchowego o historii swojego życia. Barwnie i ze szczegółami opisując okres wielu lat duchowego treningu u mistrza jogi Śri Jukteswara z Serampore w Bengalu, Jogananda odsłania fascynujący i mało znany obraz współczesnych Indii. Ponadto z naukową przejrzystością wyjaśnia subtelne, ale dające się określić prawa, dzięki którym jogini mogą czynić cuda oraz osiągnąć pełną samokontrolę.

Jego życie rozłamuje się na dwie części. U kresu, w przededniu śmierci, Łaszowski spogląda wstecz i wypowiada słowa ekspiacji.

Pierwsza połowa życia była niespokojna i awanturnicza. Jego przygoda z literaturą i polityką rozpoczęła się w cieszyńskim gimnazjum. Od swego polonisty, Juliana Przybosia, Łaszowski dowiedział się o istnieniu awangardy i socjalizmu. Jedno i drugie aspiruje do uniwersalności. Awangarda i socjalizm, dwa radosne scenariusze, obiecują triumf sztuki i sprawiedliwości. Ziarno pada na podatny grunt. Łaszowski jest ambitny jak Alkibiades, ufa w swoje zdolności i łaknie sławy. Rozpoczyna studia filozoficzne w Uniwersytecie Warszawskim, angażuje się w życie polityczne uczelni. Rówieśnicy słuchają go z zainteresowaniem, doceniają jego swadę i zdolności oratorskie. Obraca się w kręgach literackich, bywa u Zofii Nałkowskiej, zdobywa sympatię Karola Irzykowskiego. W roku 1937 niemal z dnia na dzień nawraca się na faszyzm. Jakiż regres! Zaczyna przemawiać językiem nowoczesnych barbarzyńców, podziwia nazizm i jego führera, znajduje upodobanie w kiczu. […]

W okupowanej Polsce Łaszowski musiał postawić sobie pytanie o tożsamość. W konfrontacji z potężnym żywiołem niemieckim jego polskość osłabła. Hollender miał rację, klęska Łaszowskiemu nie smakowała. Nie przestał być Polakiem, ale zaczął być Niemcem. Grał na dwa fronty. Kolaborując z okupantem, zachował kontakty polskie. Po wojnie takimi jak on zajmowały się sądy, ale Łaszowski uniknął procesu. Kiedy sytuacja się uspokoiła, wrócił z prowincji do Warszawy, w roku 1947 wstąpił do Stowarzyszenia PAX. Drugą połowę życia spędził na synekurach. Na łamach „Dziś i Jutro” oraz innych pism paksowskich parał się publicystyką i krytyką literacką, ogłaszał artykuły świadczące o rozległych lekturach. Chętnie przybierał pozę kaznodziejską, ganił fascynację Zachodem i przemiany obyczajowe lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych. Pod rządami PRL-owskiej cenzury z biegiem lat złagodniał, stał się konserwatywnym ramolem. Chuligan literacki, skandalista i paszkwilant przypomniał sobie ziemiańsko-katolicką formację swojej zacnej rodziny i przemienił się w felietonistę zatroskanego o moralność seksualną młodego pokolenia. W latach trzydziestych pisał złowrogie głupstwa, ale impetu nie sposób mu było odmówić, po wojnie ustatkował się, nabrał gustu do frazesów i banałów.

W publikacji przedstawiono sylwetki i dorobek autorów, którzy stali się ikonami Beat Generation oraz pisarzy dalszego planu: Johna Clellona Holmesa, Jacka Kerouaca, Allena Ginsberga, Williama S. Burroughsa, LeRoi Jonesa/Amiri Baraki, Lawrence’a Ferlinghettiego, Joyce Johnson, Diane di Primy i Richarda Brautigana.
Mit Pokolenia Beatu to jeden z najbardziej wyrazistych mitów kultury amerykańskiej XX wieku. Ta generacyjna nazwa niemal automatycznie przywodzi na myśl stworzony przez Allena Ginsberga w „Skowycie” zbiorowy portret młodych, wrażliwych Amerykanów, zagubionych i zbuntowanych, uciśnionych i radykalnych, pragnących wolności i popadających w ekscesy.
Dlaczego właśnie bitnikom udało się zbudować tak trwały generacyjny mit, skoro prawie każde amerykańskie pokolenie ubiegłego, niespokojnego wieku miało powody, by uważać się za „stracone”?
W jakim stopniu zadecydowały o tym nietuzinkowe biografie, frapujące charaktery i indywidualne talenty najważniejszych pokoleniowych pisarzy, a w jakim rosnące zainteresowanie mediów i szeroko pojętych kręgów opiniotwórczych, nierzadko bardzo krytycznych wobec zbuntowanej młodzieży, które pomogło rozdmuchać modę na Beat?

Spuścizna Wojciecha Bobowskiego, znanego jako Albertus Bobovius i Ali Ufkî, stanowi przedmiot zainteresowania międzynarodowego grona językoznawców, muzykologów, historyków i antropologów, jednak w Polsce do tej pory nie ukazała się książka w całości jej poświęcona. Niniejsza monografia stanowi próbę uzupełnienia tej luki.

W rozdziale pierwszym autorka przedstawia biografię Bobowskiego, zaktualizowaną na podstawie badań archiwalnych przeprowadzonych w Polsce i Ukrainie oraz informacji wyczytanych między wierszami Serai Enderum (MS Harley 3409). Pełna treść „londyńskiego” rękopisu tej pierwszoosobowej relacji z życia w pałacu Topkapi w Stambule, którą Bobowski ukończył w 1665 roku, wraz z obszernym opracowaniem krytycznym i miniaturami z epoki zamieszczona została w rozdziale drugim. W rozdziale trzecim autorka zebrała i przeanalizowała ponad 300 tureckich słów i wyrażeń odnalezionych w tekście.

„To bardzo ważny wkład w polskie badania orientalistyczne w rozmaitych ich aspektach, w tym historycznym, kulturowym i muzykologicznym. (…) Agata Pawlina wykazuje się doskonałą znajomością dotychczasowych opracowań (częściowych) zagadnienia i podejmuje z nimi odważną, opartą na niepodważalnych argumentach dyskusję, co jest wielką zaletą książki. (…) Z przyjemnością przeczyta ją zarówno ktoś, kto chce się czegoś więcej dowiedzieć o Bobowskim czy zwyczajach panujących na dworze sułtańskim z czystej ciekawości, jak i badacz – turkolog, muzykolog, antropolog kulturowy czy historyk. Każdy bez problemu znajdzie w tej pracy coś, co wzbogaci jego wiedzę”.

Z recenzji prof. zw. dr. hab. Marka Dziekana

Agata Pawlina – doktor nauk humanistycznych w dziedzinie językoznawstwa. Stypendystka Fundacji na rzecz Nauki Polskiej w ramach programu START 2022 dla wybitnych młodych uczonych. Absolwentka filologii orientalnej (specjalność turkologia) na Uniwersytecie Jagiellońskim, wokalistyki na Akademii Muzycznej we Wrocławiu, studiów doktoranckich UJ oraz międzywydziałowego Jagiellonian Interdisciplinary PhD Programme (2018–2020). W latach 2019–2023 kierowniczka projektu Preludium 15 fundowanego przez Narodowe Centrum Nauki, realizowanego na UJ. Autorka licznych publikacji i wystąpień konferencyjnych z zakresu terminologii muzycznej języka tureckiego i osmańsko-tureckiego oraz kultury muzycznej Turcji, Imperium Osmańskiego i Bliskiego Wschodu.

Koniki i kurki na ceramicznych kaflach ręcznie malowanych rożkiem, abstrakcyjnie zdobione talerze, pręgowane patery, pasiaste wazony i inne charakterystyczne naczynia we wzory trochę naiwne, ale urzekające i nie do podrobienia. Ponadto ceramiczne okładziny ścienne w rozpoznawalnych barwach i o niezwykłych fakturach, a nawet całe kominki – to wszystko składa się na fenomen łysogórskiej „Kamionki”, której ojcem jest Bolesław Książek.

Po latach cieszy się ona coraz większym zainteresowaniem, poszukiwana i kolekcjonowana, na aukcjach osiąga zawrotne ceny. Podobno, by docenić jej urok, trzeba do niej dojrzeć. Ale jak już się ją pokocha, to na całe życie.

Tytułowy czarodziej – Bolesław Książek – jeden z najwybitniejszych polskich ceramików, był już znanym i cenionym artystą, kiedy uwiedziony niespotykaną magią małej miejscowości koło Tarnowa porzucił Kraków i swoje dotychczasowe życie. Łysa Góra stała się jego domem, a tamtejszy zakład ceramiczny – zawodową obsesją. Poświęcał „Kamionce” niemal każdą chwilę, a swojej pracy nie ograniczał jedynie do powierzonych mu obowiązków kierownika artystycznego: zajmował się również sprawami technicznymi, uczył, a czasem można go było spotkać z kubłem farby i pędzlem czy nawet z miotłą. W ciągu niemal 20 lat spędzonych w Spółdzielni Pracy Rękodzieła Ludowego i Artystycznego wykonał ponad 1600 wzorów naczyń użytkowych i dekoracyjnych, rzeźb ceramicznych, płyt okładzinowych oraz ceramiki architektonicznej. W swoje projekty wkładał serce, a jego prace ciągle zachwycają poziomem artystycznym i kunsztem wykonania. Dziś, 26 lat po śmierci mistrza, można je oglądać w najważniejszych polskich muzeach i galeriach na całym świecie.

Dla miłośników historii polskiego wzornictwa ta bogato ilustrowana pozycja winna być lekturą prawdziwie satysfakcjonującą, dzięki której, biorąc do rąk wazon czy talerz z charakterystyczną zdobiną w postaci jelonków lub kogucików, rozpoznają, że to tylko jeden z etapów artystycznych poszukiwań Książka.

Barbara Banaś, kuratorka, kustoszka Działu Ceramiki i Szkła Muzeum Narodowego we Wrocławiu

Jeśli zachwycacie się łysogórskimi wyrobami, po lekturze książki Bożeny Kostuch nabierzecie także szacunku do ludzi, dzięki którym możecie z nimi obcować, poznacie okoliczności powstania spółdzielni „Kamionka”, źródła inspiracji Bolesława Książka i tajniki produkcji jego fascynujących dzieł. Poczujecie atmosferę czasów, w których zdarzyły się prawdziwe czary. I pamiętajcie, że wiele ryzykujecie lekturą, bo ceramika unikatowa i artystyczna to najczęściej nie jest miłość od pierwszego wejrzenia, ale gdy już chwyci za serce, to nie ma ucieczki.

Katarzyna Jasiołek, autorka książki Asteroid i półkotapczan, założycielka bloga HeliotropVintage.pl

Imponująca fantazja! Bolesław Książek stworzył wyrazisty styl łysogórskiej ceramiki, ale nieustannie zaskakiwał: patrząc na jego dzieła, można pomyśleć, że powstawały w wyobraźni różnych osób. Chciał, by radość, jaka towarzyszy mu podczas pracy, stawała się udziałem oglądających jego twórczość. Dziś te skarby cieszą jeszcze bardziej, bo mają wartość i artystyczną, i sentymentalną.

Joanna Nojszewska, fanka ceramiki vintage, redaktorka w „Twoim Stylu”

Na Czarodzieja z Łysej Góry czekaliśmy od dawna. Bożena Kostuch przybliża tego genialnego artystę, przedstawiając nieznane wcześniej fakty i ukazując jego twórczość w zupełnie nowym świetle. Jednak to coś więcej niż tylko biografia – to także szansa dla kolejnych pokoleń na odkrycie wspaniałości jego dzieł.

Paweł Naszkiewicz, antykwariat Skupuje.com

Bożena Kostuch – doktor historii sztuki, kustoszka w Muzeum Narodowym w Krakowie, znawczyni ceramiki XIX i XX wieku, autorka publikacji naukowych i popularyzatorskich. Jej najbardziej docenianą książką jest jest Kolor i blask. Ceramika architektoniczna oraz mozaiki w Krakowie i Małopolsce po 1945 roku wyróżniona w Konkursie na Wydarzenie Muzealne Roku SYBILLA 2015 w kategorii Publikacje oraz nagrodzona tytułem Krakowskiej Książki Kwietnia 2016.

Chcąc oddać należny hołd Bolesławowi Książkowi, dotarła do archiwalnych materiałów, rozmawiała z rodziną artysty i ludźmi związanymi z łysogórską „Kamionką”. Efektem tej wieloletniej pracy jest pierwsze tak szczegółowe opracowanie spuścizny mistrza.