Blok jako dzieło sztuki. Trzy modele architektury socjalnej w XX-wiecznej Francji: Le Corbusier, Emile Aillaud, Ricardo Bofill

Publikacja jest zbiorem prac naukowych pracowników katedry budownictwa PWSZ w koninie. Poszczególne artykuły dotyczą wybranych zagadnień z tej dziedziny, m.in.: Przebieg procesu inwestycyjnego w aspekcie projektowo-realizacyjnym kościoła Chrystusa Sługi przy ul. Palacza w Poznaniu. Kanony rysunku odręcznego w projektowaniu inżynierskim. Ocena jakości prefabrykowanych elementów ścian żelbetowych na budowie hali przemysłowej. Analiza stanu naprężeń w powłoce zbiornika popiołu. Analiza zmian konstrukcji budynków mieszkalnych jednorodzinnych w Polsce w ostatnim stuleciu. Wybrane zagadnienia metodologii minimalizacji hałasu w przemyśle papierniczym. Tradycyjny dom jordański.
Opracowanie powstało w oparciu o doświadczenia dydaktyczne i zawodowe pracowników Katedry Budownictwa a także współpracujących z Katedrą przedstawicieli zainteresowanych gremiów oraz doktoranta wykonującego pracę dyplomową na temat wiejskiego budownictwa tradycyjnego Jordanii.

Książka nie prezentuje kompletnej przemyślanej teorii, co czytelnicy mogą zauważyć w wielu jej fragmentach. W całym tego słowa znaczeniu jest zbiorem myśli na podjęty temat architektury jako sztuki, myśli, które kotłowały się przez cały czas jej powstawania.

Publikacja Andrzeja Basisty jest autorskim, indywidualnym spojrzeniem na wszystkie poruszone w niej fundamentalne dla teorii architektury kwestie. Jej podstawowym walorem jest erudycja, wnikliwość i szczególne traktowanie architektury: w sposób jednorodny, bez podziału na historyczną i współczesną – lecz po prostu jako dziedziny twórczości podlegającej niezmiennie tym samym procesom, prawom i regułom, niezależnie od czasu i miejsca powstania. Nie ulega wątpliwości, że książka stanowić będzie ważną pozycję wśród publikacji z zakresu teorii architektury i trwały punkt odniesienia dla badaczy zajmujących się tą problematyką. Z pewnością stanie się również obowiązującą lekturą dla studentów architektury oraz rozmaitych kierunków sztuk projektowych i sztuk pięknych.
Z recenzji dr hab. Małgorzaty Dolistowskiej, historyczki sztuki, profesora Politechniki Białostockiej

Nie znajduję wśród książek autorów polskich pozycji o podobnych walorach. Książkę Andrzeja Basisty porównywać można raczej z klasycznym dziełem Sigfrieda Giediona Czas, przestrzeń, architektura opublikowanym 75 lat temu i przetłumaczonym na język polski blisko pół wieku temu. Inaczej niż Giedion, Basista uwzględnia w swojej książce także te obiekty, które na ogół nie bywają zaliczane przez krytyków do kategorii dzieł architektury. Pod tym względem recenzowana książka bliższa jest niewiele młodszej niż dzieło Giediona, ale także już klasycznej publikacji Bernarda Rudofsky’ego Architecture without Architects (1964). Andrzej Basista także dostrzega i pokazuje czytelnikowi atrybuty Sztuki istniejące w tego rodzaju dokonaniach.
Z recenzji dr hab. Marka Kowickiego, architekta, profesora Politechniki Krakowskiej

Andrzej Basista jest architektem, emerytowanym profesorem Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. Uczył także na wydziałach architektury w Bagdadzie, Poznaniu, Białymstoku i w Wyższej Szkole Ekologii i Zarządzania w Warszawie. Pracował projektowo w Bagdadzie i w dwu krakowskich biurach projektów.

Dobra kontynuacja opowiada o kilkudziesięcioletniej rozbudowie pierwszego rzeszowskiego osiedla, które pomimo nawarstwiania się wielu różnych typologii przestrzeni oraz przechodzenia przez różne etapy historii stanowi obecnie spójny i udany zespół urbanistyczny. W okresie powstania i rozbudowy tej przestrzeni miejskiej, czyli od lat trzydziestych do końca XX w., style i mody w architekturze zmieniały się wielokrotnie. W formie osiedli Dąbrowskiego, Piastów i Na Skarpie można jednak dostrzec dialog pomiędzy różnymi etapami historii ich budowy. Kolejni architekci cechowali się kulturą projektowania, która polegała na szacunku do twórczości swoich poprzedników. To zjawisko wydaje się wyjątkowe na tle wielu rozczłonkowanych i chaotycznych współczesnych miast. Zawarty w monografii opis kilku kwartałów Rzeszowa stanowi również skondensowaną historię polskiej architektury mieszkaniowej XX w., która miała kluczowy wpływ na formę polskich miast.

Publikacja wprowadza nowe pojęcia oraz horyzonty myślenia o mieście w kontekście systemów złożonych oraz ontologii. Zawarte w niej teksty przybliżają pojęcie emergencji, w kontekście badań nad złożonością, odnoszą się do nieprzewidywalnego procesu transformacji miejskiej. Zamieszczone w książce fragment badań z zakresu socjofizyki i symulacji zachowań zbiorowych pokazują możliwości symulacji ruchu pieszych w określonej przestrzeni architektonicznej jako narzędzia wspomagającego diagnozę i optymalizację zarządzania infrastrukturą miejską.

W monografii opisano badania identyfikacyjnej roli dominanty architektonicznej w małych miastach Wielkopolski w kontekście ich przemian funkcjonalno-przestrzennych wynikających ze współczesnych uwarunkowań (gospodarka rynkowa, globalizacja, dominacja czynnika ekonomicznego i samorządność). Przyjęto, że najważniejszym kryterium analizy i oceny przestrzeni miejskiej jest szacunek dla istniejących i zachowanych wartości historycznych oraz kulturowych utrwalonych w dominantach architektonicznych. Na podstawie studiów analitycznych dokonano syntezy porównawczej, co umożliwiło określenie stanu i charakteru przeobrażeń przestrzennych analizowanych miast. Zaproponowano w tym celu narzędzie badawcze o walorach aplikacyjnych, mogące więc służyć celom zarówno teoretycznym, jak i praktycznym. W kolejnych rozdziałach omówiono: (1) podstawy metodologiczne opracowania, (2) identyfikacyjną rolę dominanty architektonicznej w przemianach małego miasta i w jego rozwoju, (3) rolę dominanty architektonicznej jako nośnika informacji o przekształceniach i rozwoju małych miast Wielkopolski, (4) wyniki studiów analitycznych wybranych miast, (5) syntezę badań.

Znakomity zbiór tekstów jednego z najwybitniejszych w Polsce znawców w dziedzinie architektury krajobrazu. Autor opisuje m.in.: pokusy w kształtowaniu krajobrazu, fragmentację przestrzeni, krystalizację postaci miasta, manowce partycypacji społecznej, opłacalność ładu przestrzennego, polską tradycję "sprawlu", ochronę i tworzenie piękna w otoczeniu człowieka, udział elit w zagospodarowaniu ziem górskich, dobrą i niedobrą tożsamość krajobrazu, skutki populizmu i postprawdy, pozycję urbanisty jako reprezentanta niechcianego zaufania publicznego oraz postać profesora Gerarda Ciołka.

Ta książka to lektura obowiązkowa dla badaczy, studentów i doktorantów tej dyscypliny, ale także przedstawicieli organów administracji państwowej i władz samorządowych mających bezpośredni wpływ na planowanie przestrzenne i kształtowanie krajobrazu w Polsce. Ogromna wiedza Autora i wspaniały język tych tekstów sprawiają, że jest to również publikacja nie do przeoczenia dla wszystkich zainteresowanych dalszymi losami miejsc, w których żyją.

Autor sporo miejsca poświęca „ochronie i tworzeniu piękna w otoczeniu człowieka i w dalszej scenerii kraju”. Odnosi się również do degradacji krajobrazu, sięgając do licznych przekładów, których praprzyczyną są ułomności krajowego systemu planowania przestrzennego. Podaje źródła powstawania chaosu w krajobrazie i jednocześnie podkreśla znaczenie działań środowisk naukowych – zarówno w sferze badawczej, jak i dydaktycznej. […] Tak wielowątkowe i jednocześnie precyzyjne ujęcie problematyki krajobrazowej nie znalazło jeszcze znaczącego miejsca w krajowym, a także europejskim piśmiennictwie (Z recenzji prof. dr. hab. inż. Krzysztofa Młynarczyka).

W pełni zgadzam się z Autorem twierdzącym, że nie umiemy albo nie chcemy rozważnie i zgodnie choćby z zasadami równoważenia rozwoju odnosić się do wartości, jakie dla naszego życia ma krajobraz. […] [zmiany] w krajobrazie, wynikające zarówno z chciwości inwestorów, jak i bezmyślności, są prawie nieodwracalne i niszczą to, co jest wspólnym dobrem i nieodnawialnym, jednostkowym zasobem. Zwracanie uwagi na takie fakty jest obowiązkiem wszystkich osób znających przykłady i powody zniszczeń oraz mogących pracować na rzecz ochrony krajobrazu. […] prof. A. Böhm jest jednym z najwybitniejszych polskich znawców tematu. Należy do grona animatorów kierunku architektura krajobrazu na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej […] Jest to świetnie zorganizowana pod względem intelektualnym szkoła naukowa, w której dziś kontynuowane są prace inspirowane przez Autora (Z recenzji prof. dr. hab. arch. Sławomira Gzella).

******

Landscape in Times of Populism and Post-truth

An impressive collection of texts written by one of the most eminent Polish landscape architecture experts. The author describes, among others, temptations to create landscape, fragmentation of space, crystallization of the city form, intricacies of social participation, profitability of spatial order, Polish tradition of urban sprawl, protection and creation of beauty in human environment, participation of elites in development of mountainous terrains, good and bad landscape identity, consequences of populism and post-truth, the role of an urban planner as a representative of unwanted public confidence and the figure of professor Gerard Ciołek.