Bursztyn w Polsce i na świecie Amber in Poland and in the World

Usługi są tym sektorem gospodarki, który od wielu dziesięcioleci pełni kluczową rolę we współczesnych procesach rozwoju ekonomicznego. W krajach postkomunistycznych szybki rozwój działalności usługowej nastąpił dopiero w ostatnich dwóch dziesięcioleciach
w wyniku zachodzących przemian systemowych, umożliwiających nadrobienie wieloletnich zapóźnień w stosunku do gospodarek krajów wysoko rozwiniętych. O ile rozwój funkcji usługowej w dużych ośrodkach miejskich był z wielu powodów ułatwiony, a przekształcenia ich struktur funkcjonalnych przebiegały często bardzo dynamicznie, to już w wielu małych miastach rozwój sektora usług nie zawsze postępował bez przeszkód. W małych jednostkach osadniczych – poza ich położeniem w sieci osadniczej i zróżnicowanej ekonomicznie przestrzeni kraju – istotną rolę odgrywały m. in. takie uwarunkowania, jak: silne rozdrobnienie rolnictwa i duży odsetek ludności wiejskiej o niewysokich dochodach na otaczających terenach, stosunkowo niski względny poziom wykształcenia i kwalifikacji mieszkańców, a także często niewydolny samorząd lokalny, niepotrafiący wypracować i wcielić w życie racjonalnych założeń polityki ekonomicznej na szczeblu gminy. Pomimo istniejących ograniczeń, funkcja usługowa małych miast uległa znacznym przeobrażeniom po 1990 r., głównie w ośrodkach położonych na zapleczu wielkich miast. Toteż autorzy poszczególnych rozdziałów niniejszej publikacji podejmują się analizy wybranych funkcji usługowych małych miast (zwłaszcza śląskich i łódzkich) w zakresie działalności transportowej, handlowej i obsługi ruchu turystycznego.

W kolejnym tomie niniejszej serii wydawniczej znalazły się artykuły poświęcone: cechom morfometrycznym jaskini Zołuszka (Zachodnia Ukraina), konfliktom człowiek – przyroda w polskich parkach narodowych, geomorfologii okolic Wilna i rzeki Wilnia, geochemii krajobrazów zlewni Bajkału, pierwszym powszechnym wyborom na obszarze Republiki Czeskiej (gerrymandering albo malapportionment), rozmieszczeniu i rozwojowi układów zaglomerowanych na obszarze Małopolski od XIII do XX w., poziomowi dochodów mieszkańców gmin powiatu cieszyńskiego w świetle mechanizmów fiskalnych.

Publikacja traktuje o globalnych problemach środowiska przyrodniczego. Są to aktualne i atrakcyjnie zaprezentowane oraz przyjazne dydaktycznie ćwiczenia dotyczące: kolizji Ziemi z ciałami niebieskimi, ochronnych powłok Ziemi, deforestacji, desertyfikacji, gazów szklarniowych, ubytków ozonu, ENSO, wybuchów wulkanów i zjawisk sejsmicznych, zmian ilościowo-jakościowych środowiska wodnego, wykorzystania surowców mineralnych w powiązaniu z zagadnieniem odnawialności i nieodnawialności zasobów, odpadów, aspektów przyrodniczych problemu wyżywienia ludności. Opracowanie powstało w odpowiedzi na zapotrzebowanie dydaktyczne wynikające z kształcenia akademickiego przedmiotu „Globalne problemy środowiska przyrodniczego”, aczkolwiek jest ono adresowane również dla odpowiednio zmotywowanych odbiorców pozostałych poziomów edukacyjnych oraz hobbystów i sympatyków problematyki. Konstrukcja programowa jak i scenariusze poszczególnych zajęć zostały przygotowane przez zespół mający wieloletnie doświadczenie naukowo-dydaktyczne, a kompetencje w zakresie globalnych problemów środowiska przyrodniczego, dodatkowo kształtowane w czasie licznych podróży kontynentalnych i międzykontynentalnych, pobytów w różnych strefach klimatycznych, roślinnych i glebowych, zlewiskach Oceanów Spokojnego, Atlantyckiego i Indyjskiego.

Publikacja dostarcza czytelnikowi praktyczne informacje, niezbędne w procesie zbierania i przetwarzania informacji przestrzennej (geograficznej) w celu opracowania jej geowizualizacji, czy to w formie mapy, czy też wizualizacji ekranowej, interaktywnej, animowanej, mobilnej.

Kompendium adresowane jest do studentów kartografii, geodezji, geografii, geoinformacji i innych kierunków związanych z przestrzenią i środowiskiem oraz specjalistów z tych dziedzin.

Głównym celem monografii jest identyfikacja i ocena zasad oraz uwarunkowań kształtujących ład przestrzenny w Polsce. Zasad rozumianych jako podstawy prawne kształtowania ładu przestrzennego określone w ustawach i aktach wykonawczych oraz – na ich podstawie – zapisane w dokumentach planistycznych poziomu krajowego, regionalnego i lokalnego; a uwarunkowań – jako okoliczności (warunki, czynniki, mechanizmy) inne niż ww. zasady. Zakres przestrzenny badań odnosi się zarówno do obszaru kraju, województwa pomorskiego jak i sześciu gmin położonych na jego terenie: gminy miejsko-wiejskiej Żukowo oraz gmin wiejskich tego obszaru tzn.: Pruszcz Gdański, Kolbudy, Szemud, Wejherowo i Kosakowo. Kryterium delimitacji obszaru badań była intensywność procesów przestrzennych ze względu na bezpośrednie sąsiedztwo z Trójmiastem. Wybrane gminy położone są w wyznaczonym w Planie zagospodarowania przestrzennego województwa pomorskiego obszarze funkcjonalnym aglomeracji Trójmiasta nazywanym również w tym planie obszarem aglomeracji funkcjonalnej i aglomeracją funkcjonalną.

Zebrane w tym tomie artykuły stanowią mały, choć reprezentatywny fragment rozległych zainteresowań naukowych Profesora Andrzeja Suliborskiego. Publikację podzielono na trzy części, które odzwierciedlają główne pola badań prowadzonych przez Profesora: problematyka geografii miasta (osadnictwa), region jako przedmiot badań geografii oraz ideowe korzenie i tożsamość geografii jako dyscypliny naukowej i edukacyjnej. Myślą przewodnią zbioru prac jest odwołanie się do przekonania Profesora, że geografia jest społecznie potrzebna i stanowi interesujący punkt widzenia miejsca człowieka w środowisku życia, a jej podstawy teoretyczno-metodologiczne pozwalają tworzyć pewne nadbudowy interpretacyjne oraz komunikować się z pokrewnymi dziedzinami wiedzy.
Wyrażamy nadzieję, że książka będzie inspirująca dla osób podejmujących badania naukowe z tego zakresu oraz okaże się przydatna w pracy dydaktycznej. Pragniemy, aby jej treść wzmocniła geograficzną tożsamość oraz pobudzała do twórczego działania, zwłaszcza młodych geografów.