BYLIŚMY PIONIERAMI Rozmowa z Kazimierzem Matusiakiem o początkach szkolnictwa wyższego w Kaliszu – od szkoły zawodowej do akademii

Książka Bolesława Farona to zapis (z) podróży autora do Wiednia, Brukseli, Słowackich Tatr, na Kresy Wschodnie, do Sztokholmu i na kontynent australijski. Ta szczególna opowieść jest nie tylko świadectwem wrażeń i doświadczeń z pobytu…, w kontakcie…, z okazji…, w drodze…, ale również formą autobiografii.
(…) Z pewnością te historie nie byłyby tak ciekawe, gdyby nie osobowość autora, który albo tworzy sytuacje sprzyjające kolekcjonowaniu różnych międzynarodowych doświadczeń, albo znajduje się w miejscach, gdzie rozgrywa się coś ważnego, albo – niczym rasowy reportażysta – sam dociera do takich niezwykłych miejsc.
Ze Wstępu Agnieszki Ogonowskiej

Tylko u nas audiobook Krzysztofa Baranowskiego. Wspomnienia znanego żeglarza i podróżnika z samotnego rejsu dookoła świata. “Planując kolejny rejs zapomniałem o tym strachu, zwierzęcym i wszechogarniającym, przylepiającym koszulę do spoconych pleców, wysuszającym usta, zaciskającym gardło w bezgłośnym krzyku.”

Michał Eustachy Brensztejn urodził się 1874 r. w Telszach na Żmudzi. Do szkoły realnej uczęszczał w Wilnie. Następnie brał udział m.in. w wykładach uniwersyteckich w Krakowie w zakresie archiwistyki i studiów bibliotecznych, gdzie nawiązał liczne kontakty ze środowiskiem literackim i naukowym. Brał udział w pracach Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie, zasilał jego zbiory przygotowywał do druku kolejne publikacje. W 1910 roku przeniósł się wraz z żoną do Wilna. Michał trudnił się wykonywaniem prac w zakresie zarządzania gospodarstwami domowymi, pewne dochody przynosiła mu także aktywność literacko-dziennikarska i naukowa. Po wskrzeszeniu Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie Brensztejn został w nim bibliotekarzem, kierując od 1925 r. aż do śmierci jej Działem Rękopisów. Brensztejn był znanym kolekcjonerem, zgromadził m.in. liczne okazy archeologiczne, numizmatyczne, etnograficzne, rękopisy. Część zbiorów jeszcze za życia przekazywał instytucjom naukowym i kulturalnym. Jego obszar zainteresowań naukowych obejmował archeologię, numizmatykę, historię. Lista publikacji liczy około 300 rozpraw, artykułów i sprawozdań. Niniejszy „Dziennik” Michała Brensztejna dotyczy okresu Wielkiej Wojny. Autor rozpoczął notatki 18 maja 1915 roku, a zakończył 31 grudnia 1918 r. Zawierają one wiadomości o najważniejszych wydarzeniach rozgrywających się wówczas w Wilnie, czasem na Wileńszczyźnie. Tematyka dotyczy przede wszystkim codzienności wojennej – sytuacji aprowizacyjnej, możliwości zarobkowania, zdrowotności, stanu bezpieczeństwa, zachowania Rosjan w ostatnich miesiącach sprawowania przez nich władzy w mieście, polityki Niemców w okupowanym Wilnie oraz aktywności społecznej i politycznej mieszkańców w rzeczywistości wojennej. Warto podkreślić, że w swoim „Dzienniku” Brensztejn nieraz wklejał oryginalne dokumenty związane z opisem. Wartość poznawcza tych materiałów jest na tyle duża, że zdecydowano się na zamieszczenie tych treści na końcu publikacji, w aneksach. Do każdego dokumentu dołączona jest informacja, z jaką datą w ”Dzienniku” materiał koresponduje. „Dziennik” jest dla historyka pozycją niezwykle wartościową. Bogactwo szczegółów, precyzja w przekazywaniu informacji, duże możliwości w pozyskiwaniu wiedzy na temat rozgrywających się wydarzeń oraz ich odpowiednia selekcja, przenikliwość w czynionych obserwacjach – wszystko to powoduje, że publikowany „Dziennik” jest doskonałym źródłem do dziejów Wilna i Wileńszczyzny.

Książka „Ja, hipis – narkoman” to rzecz o narkomanii totalnej, nie rozprawka o imprezowym „poćpywaniu” dla chwilowej przyjemności. To lot przez kawał historii PRL-u, lot nad brudnym, biednym krajem zgnębionych ludzi.

W końcu lat 70. i na początku 80. wielu postanowiło zanegować system. Bohater książki, a zarazem jej autor – Kaczor – już jako nastolatek zaczyna wyznawać ideały hipisowskie. Samodzielnie studiuje, bawi się, filozofuje, toczy dyskusje o istocie wolności, słucha Doorsów i poznaje odmienne stany świadomości. Kaczor uprawia istny eskapizm, nie liczy się z nikim i z niczym, skupia się tylko na tym, co daje mu przyjemność. Lista tych rzeczy skraca się w postępie geometrycznym, ale na pierwszym miejscu wciąż jest ona – heroina. Miejsce eskapizmu stopniowo zajmuje nihilizm, miejsce nihilizmu – totalna abnegacja.

Autor oszczędza nam dydaktyzmu, wielkich słów i wyszukanych metafor. W książce nie ma narkomańskiej martyrologii, łez ani użalania się nad losem. Znajdziemy tu jedynie porażającą siłę autodestrukcji. Efekt jest na tyle wymowny, że nikt przy zdrowych zmysłach po przeczytaniu tej książki nie sięgnie po narkotyki! A jak zobaczy, że syn, córka, kolega z pracy wpada w sidła uzależnienia to – autor ma taką nadzieję – podejdzie i rąbnie go w łeb! I to jest nowa jakość mówienia o narkomanii.

Książka prof. Bolesława Farona Jama Michalika. Przewodnik literacki w syntetyczny sposób ujmuje panoramę zjawisk kulturowych, które przyczyniły się do powstania Zielonego Balonika. Autor omówił życie kulturalne Krakowa na przełomie wieków, ukazujące się tu czasopisma, oraz ferment dokonujący się w teatrze i sztukach plastycznych; przypomniał rozwój twórczości satyrycznej w Galicji, a także ukształtowany pod koniec XIX wieku we Francji fenomen kabaretu. Na tym tle nakreślił dzieje kabaretu Zielony Balonik i próby podtrzymania jego tradycji. Tomik wiedzie przez sale dzisiejszej Jamy Michalika, pomiędzy zachowanymi tu dziełami sztuki i świadectwami Balonikowych spotkań – jest przewodnikiem nie tylko po historii, lecz także po wnętrzu wyjątkowej kawiarni.

Jako 18-letni student medycyny Axel Munthe odkrył w 1875 roku wyspę Capri, gdzie zauroczyła go maleńka kapliczka San Michele. Zakochał się w tym niezwykłym miejscu i przez lata marzył, by zbudować tu dom, z którego okien będzie mógł podziwiać zapierający dech widok na Zatokę Neapolitańską.

Młody Szwed ciężko pracował i wreszcie odniósł sukces. Mimo że stał się wziętym lekarzem europejskiej arystokracji, nie zapomniał o najbiedniejszych. Za darmo leczył chorych na dyfteryt mieszkańców Montparnasse, zarażonych tyfusem szwedzkich robotników, ofiary epidemii cholery w Neapolu.
Wreszcie po dwunastu latach od pierwszej wizyty na Capri udało mu się zrealizować marzenie. Zamieszkał w białej willi przy kapliczce San Michele i wiódł spokojne życie w pełnej harmonii z otoczeniem.

W swych słynnych pamiętnikach połączył fakty ze swego pełnego przygód życia z własnymi wizjami i refleksjami. Z dużą dozą humoru i życzliwości wobec wszystkich istot żywych pisał o ludziach, z którymi zetknął się na wyspie i bogatej przyrodzie, która inspirowała go do przemyśleń. Tak stworzył jedną z najpopularniejszych książek wspomnieniowych minionego stulecia.

Czyta: Marcin Popczyński