„Chowanna” 2015. T. 1 (44): Proces rewitalizacji społecznej – perspektywa kulturowo-edukacyjna

Autorka […] podjęła próbę przybliżenia czytelnikowi samego tytułowego terminu „rusztowanie” […], ukazuje jego metaforyczne znaczenie, zanim wszakże do tego dojdzie, nakreśla szerokie, a zarazem nieoczywiste jego zastosowanie w licznych naukach […]. Zmierzając ku zastosowaniom w dydaktyce, Autorka omawia liczne prace, w których pojawia się rusztowanie czy to jako główny ich przedmiot, czy to jako jedno z możliwych do zastosowania w praktyce rozwiązań. Z uznaniem należy się odnieść do wysiłku, jaki włożyła ona w dotarcie do prac polsko- i obcojęzycznych, zwłaszcza, że jej praca penetruje nie tylko samo zagadnienie rusztowania jako wspomagania ucznia, lecz także jego „obrzeża”, mające swój rodowód w szeroko rozumianej humanistyce. [...]. Przeprowadzone przez Autorkę badania zorientowane zostały na dwa cele. Z jednej strony chodziło o opis nauczycielskich działań wspierających uczenie się w klasie szkolnej, z drugiej zaś – o dotarcie do nauczycielskich spostrzeżeń i subiektywnych ocen dotyczących własnej praktyki. […].
Recenzowana praca stanowi istotny postęp w badaniach realnie przebiegającego w szkole procesu edukacyjnego. Z pewnością zainteresuje ona liczne grono odbiorców – od teoretyków-badaczy do praktyków.

Z recenzji prof. dr. hab. Stefana Mieszalskiego

Oddany do rąk czytelników tom niniejszego czasopisma zawiera artykuły o zróżnicowanej tematyce pedagogicznej. W części pierwszej czasopisma zawarto artykuły z zakresu historii i wychowania dzieci i młodzieży. Kolejne części to badania i komunikaty, recenzje, sprawozdania i opinie.

Praca dotyczy funkcjonowania Politechniki Warszawskiej, Politechniki Lwowskiej i Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie w czasach II Rzeczypospolitej. Problematykę przedstawiono w sposób kompleksowy, wraz z analizą porównawczą. Przemiany strukturalne , programowe i środowiskowe zostały ukazane w kontekście procesów polityczno-społecznych zachodzących w kraju, z uwzględnieniem wkładu omawianych uczelni w modernizację i industrializację przemysłu polskiego.

Niniejsze opracowanie zostało poświęcone problemowi aktywności uczniów szkół zawodowych. Część teoretyczna pracy dotyczy zagadnień związanych z aktywnością człowieka. Rozpatrywano ją z punktu widzenia takich nauk, jak psychologia, socjologia i pedagogika. Scharakteryzowano także koncepcje pedagogiczne nawiązujące do problemu aktywizacji uczniów. Część druga to prezentacja badań przeprowadzonych w 2008 i 2013 roku wśród uczniów szkół zawodowych z powiatów ełckiego, oleckiego, gołdapskiego i kętrzyńskiego. Ich celem była diagnoza i analiza poziomu zaangażowania uczniów w zakresie nabywania wiedzy i umiejętności zawodowych, a także ich aktywności w obszarze społecznym szkoły. Rozdział trzeci poświęcony jest metodyce kształcenia zawodowego. Zaprezentowano w nim zasady i szeroką gamę metod aktywizujących. Część ta stanowi swoisty przewodnik metodyczny, z którego korzystać mogą studenci, nauczyciele i inne osoby zajmujące się dydaktyką.

Jak wielokrotnie sygnalizowali wybitni przedstawiciele kulturoznawstwa, filozofii i religioznawstwa, chociażby Paul Williams czy Volker Zotz, Sutra Lotosu, jedna z kilku podstawowych sutr buddyzmu mahajany, zawiera opis zastosowania metod i środków pedagogicznych w wychowaniu, samowychowaniu i nauczaniu, które są wciąż nierozpoznane przez pedagogikę zachodnią i do-tychczas nie wzbogaciły jej wiedzy teoretycznej.
Celem monografii Aspekty pedagogiczne Sutry Lotosu jest rozpoznanie i zaprezentowanie wartości pedagogicznych, a zatem związanych z wychowaniem i nauczaniem, zawartych w jednej z ważniejszych pozycji literatury buddyzmu mahajany – Sutrze Lotosu. Dotychczas w pedagogice polskiej zostały rozpoznane kwestie teleologii i aksjologii wychowania systemów filozoficzno-religijnych Dalekiego Wschodu, takich jak taoizm, zwłaszcza jego nurt daojia, oraz konfucjanizm i neokonfucjanizm, a także – wstępnie – sześciu szkół chińskiej mahajany, ponadto poczyniłem starania, aby wykazać analogie zachodzące między nimi a wartościami zachodnich kierunków pedagogicznych. Poświęciłem tej problematyce badawczej kilkadziesiąt lat badań, w rezultacie czego powstały monografie i liczne artykuły, w tym moje dysertacje: doktorska (częściowo) i habilitacyjna (w całości). W końcowej części książki zamieszczam dwie listy publikacji mojego autorstwa, pierwszą – powiązanych z buddyzmem, drugą – z innymi systemami filozoficzno-religij-nymi Dalekiego Wschodu, które mogą stanowić dodatkową lekturę dla zainteresowanego odbiorcy, zwłaszcza że są w większości dostępne w Internecie.
Poznanie celów i wartości wychowawczych zawartych w wy-mienionej sutrze stwarza możliwość wzbogacenia wiedzy pedagogicznej w zakresie badań podstawowych, dotyczących rozumienia
8 WSTĘP
wychowania i samowychowania człowieka w kulturach świata. Po-siadając taką wiedzę, pedagogika jako nauka może przekroczyć zachodnie standardy budowania swej teorii wychowania, kierując się w stronę wiedzy bardziej uniwersalnej. Proponowana monografia dotycząca teleologii i aksjologii pedagogicznej nieznanego pedagogice i ważnego dzieła buddyzmu mahajany, posiadającego, jak sy-gnalizują przedstawiciele innych nauk, znaczące walory pedago-giczne, stanowić może kolejny przyczynek w próbie stworzenia bardziej holistycznego obrazu wychowania i samowychowania człowieka oraz ich roli w jego rozwoju.
Podobnie jak moja poprzednia monografia i zarazem praca ha-bilitacyjna – Taoistyczne, konfucjańskie i zachodnie koncepcje pedago-giczne (Częstochowa 2015) – niniejsza praca opiera się na metodach badań hermeneutycznych i porównawczych, stosowanych w peda-gogice. W badaniach hermeneutycznych początkowo stawia się je-den problem badawczy, który jest rozwiązywany w trakcie tworze-nia dzieła, a postępowanie hermeneutyczne ujawnia pewne odpo-wiedzi, ale też wyłania kolejne problemy badawcze. Zatem pier-wotny problem badawczy stanowi pytanie: jakie wartości pedago-giczne zawiera Sutra Lotosu oraz z jakimi założeniami kierunków pedagogiki zachodniej one korespondują?
Przy opracowywaniu kolejnych rozdziałów pracy wyłoniły się dalsze problemy badawcze, bardziej szczegółowe, jak np.: Czym jest buddyzm mahajany? Jaka jest jego geneza i rozwój? Jakie są jego główne kategorie, doktryna, szkoły i literatura? Czym jest i jaką rolę odgrywa w buddyzmie mahajany Sutra Lotosu? Jakie są wyniki naj-nowszych badań naukowych nad Sutrą Lotosu? Na jakie metody i treści wychowania i nauczania wskazuje sutra? Jakie metafory wy-chowania zawarto w jej poszczególnych częściach i rozdziałach? Dlaczego niektórzy buddyści kontrowersyjnie, czy wręcz skrajnie, interpretowali jej nauki? Jakie analogie występują między warto-ściami pedagogicznymi sutry a założeniami i wartościami zachod-
WSTĘP 9
nich kierunków pedagogicznych, zwłaszcza tych posiadających ko-notacje humanistyczne?
Badania hermeneutyczne stosowane w pedagogice mogą po-móc w ujawnieniu ukrytych wartości pedagogicznych sutry, a ba-dania porównawcze stosowane w pedagogice, dzięki wyodrębnie-niu metainstrumentów „porównawczych” (którymi są określone ka-tegorie i wartości pedagogiczne), wskazać na związki z teleologią i aksjologią wychowania kierunków pedagogiki zachodniej. Tym samym umożliwia się integrowanie wiedzy pedagogicznej orien-talnej i okcydentalnej, co jest kolejnym ważnym celem monografii.
Postępowanie hermeneutyczne, zwłaszcza odwołanie się do tzw. koła czy spirali hermeneutycznej, wymaga ciągłego oscylowa-nia pomiędzy tym, co subiektywne, a tym, co obiektywne, pomię-dzy tym, co wewnątrz, a tym, co na zewnątrz. Umożliwia to – dzięki odwoływaniu się zarówno do własnego doświadczenia, my-śli i przeżyć, a nawet intuicji badacza, jak również nagromadzonej i zgłębianej wiedzy naukowej oraz wyciąganych wniosków – wcho-dzenie na coraz wyższe poziomy rozumienia zagadnienia.
Poszczególne rozdziały dzieła, jak to ujawnia spis treści mono-grafii, oprócz problematyki i zawartości już wcześniej przedstawio-nej, w szczególności skupiają się na rozpoznaniu walorów pedagogicznych w odniesieniu do poszczególnych części (rozdziałów) su-try, w których metaforycznie zawarto opis i działanie upaja-kauśa-lja (upāya-kauśalya), czyli zastosowanych metod i środków pedagogicznych (w nauczaniu buddyzmu). Materiał badawczy (ujęty również w załączonej Bibliografii i wspomniany w rozdziale pierwszym) to nie tylko różne wersje i tłumaczenia Sutry Lotosu, jak trudno dostępne powielaczowe wydanie polskie Potrójnej Sutry Lotosu, dotarcie do którego trwało dwa lata i wymagało szeroko za-krojonych poszukiwań (m.in. w polskich wspólnotach buddystów), oparte na angielskim wydaniu – The Threefold Lotus Sutra w prze-kładzie Bunnō Katō i innych uczonych japońskich, wydane przez
10 WSTĘP
Kosei Publishing Company, amerykańskie wydanie The Lotus Sutra w przekładzie Burtona Watsona, w wydawnictwie Columbia University Press oraz uwzględnione już podczas pisania monografii internetowe wydanie The White Lotus of the Good Dharma, bazujące na tybetańskiej wersji sutry i tłumaczone na bieżąco przez Pe-tera Alana Robertsa. Są to również opracowania naukowe uczonych – specjalistów wielu dyscyplin nauki, lingwistów, filologów obcych i tłumaczy, filozofów i kulturoznawców, a także religio-znawców obcych i nielicznych polskich, dotyczące samej sutry, buddyzmu mahajany, a także kontekstu społeczno-kulturowego badanego przedmiotu, ponadto monografie i artykuły polskich i obcych naukowców dotyczące problematyki wychowania na Dalekim Wschodzie, jak również samej teorii wychowania, szczególnie zaś teleologii, aksjologii i antropologii pedagogicznej, a także epistemologii i metodologii badań jakościowych.

Jest to publikacja szczególna, która powstała po to, aby przybliżyć młodzieży, rodzicom i nauczycielom problematykę przestępstw najczęściej popełnianych przez młodocianych. Autorka wybrała czyny, które najbardziej bulwersują i wzmagają poczucie zagrożenia. W stu felietonach przedstawiła przypadki z życia wzięte, sytuacje w których nastolatki popełniają przestępstwa lub czyny niedozwolone, często nie zdając sobie z tego sprawy. Pani sędzia Anna Maria Wesołowska ukazuje ich przyczyny i konsekwencje, chce czytelników sprowokować do dyskusji i działania. Bo to od rodziców, opiekunów, sąsiadów, szkoły i całego społeczeństwa zależy czy młodych na ławie oskarżonych będzie przybywać, czy ubywać. Ta książka na pewno nie tylko wywoła ogólną dyskusję na ten temat, ale także przyczyni się do uświadomienia młodzieży, że wiele problemów można rozwiązać w inny sposób, nie wchodząc w konflikt z prawem. Autorka jest prowadzącą program telewizji TVN "Sędzia Anna Maria Wesołowska