Chwycić języka, czyli z sekretów polszczyzny (z wizytą na antenie Polskiego Radia Katowice)

Pierwszy numer nowego pisma, zaprojektowanego jako platforma wymiany myśli związanych z szeroko rozumianymi problemami współczesnego językoznawstwa (założenia programowe pisma można znaleźć na stronie www.forumlingwistyczne.us.edu.pl). Rocznik zaplanowano jako pismo o charakterze ogólnopolskim, ale w związku z tym, że idea jego powstania zrodziła się w Instytucie Języka Polskiego UŚ, jego 1. numer tworzą autorzy związani z językoznawczym środowiskiem naukowym Uniwersytetu Śląskiego. Tom ten został pomyślany jako prezentacja głównych kierunków badawczych Instytutu. Należy w tym miejscu zaznaczyć, iż ze względu na duże zróżnicowanie problematyki podejmowanej w Instytucie i pewne ograniczenia wydawnicze nie wszystkie one znalazły odpowiednią reprezentację.

Podobnie jak przyszłe numery, i ten został zaprojektowany tak, aby zamieszczone teksty realizowały główne zamierzenie pisma, znajdujące odzwierciedlenie w czterech działach. Pierwszy stanowią STUDIA, w których zgromadzono oryginalne prace przedstawiające najnowsze osiągnięcia lingwistyki z zakresu genologii, dyskursu, semantyki, lingwistyki kulturowej, badań regionalnych, historii języka polskiego, problematyki normatywnej. W dziale ARCHIWALIA, którego celem jest przypominanie i wprowadzanie ponownie do obiegu naukowego tekstów, które, choć ważne i inspirujące, z różnych powodów nie dotarły do szerokiego grona zainteresowanych językoznawstwem, umieszczono interesujący artykuł Ewy Sławkowej w tłumaczeniu na język angielski. Trzeci dział stanowią POLEMIKI, które odnoszą się bądź do tekstów, do których dostęp jest utrudniony z tego względu, że są to publikacje anglojęzyczne, bądź do tych, które niedawno pojawiły się na lingwistycznym rynku. W ostatnim dziale VARIA zamieszczony został tekst będący przypomnieniem dokonań naukowych Profesor Aliny Kowalskiej – badaczki związanej przez całe swoje życie naukowe z Uniwersytetem Śląskim, a także rozważania dotyczące aktualnych problemów dydaktyki uniwersyteckiej.

Monografia poświęcona jest czeskiemu dorobkowi encyklopedycznemu ostatnich 150 lat, a w szczególności nowoczesnej i dotychczas największej czeskiej encyklopedii powszechnej, stanowiąc prawdopodobnie pierwsze polskie opracowanie na ten temat. Ottův slovník naučný [Słownik naukowy J. Otto] (OSN, 1888–1909) i jego kontynuacja – niedokończony Ottův slovník naučný nové doby [Słownik naukowy J. Otto nowych czasów] (OSNND, 1930–1943) to jedno z najdonioślejszych dzieł nie tylko czeskiej oraz czechosłowackiej leksykografii encyklopedycznej, ale także wybitny projekt leksykograficzny nowoczesnej encyklopedystyki europejskiej, stanowiący wielowymiarowe i rzetelne źródło wiedzy o Słowiańszczyźnie, jak i niesłowiańskiej Europie przełomu XIX i XX wieku (a także okresu międzywojennego w. XX). Jest to nadal „encyklopedia narodowa” Czechów, ale także cenne dzieło językowe, dokumentujące stan ówczesnego języka czeskiego, na którym swój ślad odcisnęło wspaniałe słowiańskie i czeskie Odrodzenie Narodowe przełomu wieków XVIII i XIX. Książka oprócz zagadnień teoretycznych (terminologia leksykograficzna i typologia dzieł, kwestia „słownik czy encyklopedia” itp.) opisuje czeskie tradycje i dorobek encyklopedyczny w. XIX i XX, poświęcając największą uwagę OSN i OSNND, kulisom polityczno-społecznym i kulturowym powstania, sukcesu rynkowego oraz prestiżu naukowego dzieła, podkreślając zasługi budzicieli narodowych i animatorów czeskiej nauki i kultury przełomu XIX i XX wieku. Jeden z rozdziałów monografii stanowi charakterystyka leksykograficzna, językowa (w tym leksykalna i stylistyczna) samego Słownika, w której zwrócono także uwagę na słowianizmy i polonizmy („polskie ślady”) obecne w korpusie OSN. Pracę wzbogacają tabele i wykresy w tekście głównym oraz zdjęcia, skany i odpisy oryginalnych dokumentów zamieszczone w Aneksie.

Praca dotycząca adaptacji terminów obcych w rosyjskim czasopiśmiennictwie ekonomicznym przełomu XX i XXI wieku. W historii angielsko-rosyjskich związków językowych, liczącej ponad cztery i pół wieku, wpływ angielszczyzny nigdy nie był tak intensywny jak aktualnie. Autorka określa ten proces jako pochodną intensyfikacji anglojęzycznych kontaktów językowych w międzynarodowej komunikacji profesjonalnej, spowodowany nową rzeczywistością, jaką jest proces światowej globalizacji. Podkreśla informacyjny, metodologiczny, historyczny i socjokulturowy aspekt badań, a jako główne zadanie pracy postawiła jakościową i ilościową (statystyczną), wieloaspektową, a zarazem kompleksową analizę zgromadzonego materiału empirycznego.

Monografia stanowi istotny wkład do rozwoju wiedzy z zakresu słowiańskiej antroponimii historycznej. Wartość pracy wyraża się w warstwie zarówno faktograficznej, jak i metodologicznej. Po pierwsze: wprowadza w obieg naukowy historyczne nazwy osobowe wydobyte z rosyjskojęzycznych akt metrykalnych parafii prawosławnych na Kujawach Wschodnich i ziemi dobrzyńskiej. Po drugie: przedstawia nową propozycję – opisu nazw osobowych ludności zamieszkałej na historycznym pograniczu kulturowym (odzwierciedlającym dawną wspólnotę różnowyznaniową i wielonarodowościową).

Monografia zbiorowa zatytułowana Current Developments in English Historical Linguistics: Studies in Honour of Rafał Molencki to festschrift dla prof. Rafała Molenckiego złożony z 16 artykułów autorstwa przyjaciół i współpracowników jubilata z Polski i z zagranicy. Znajdziemy tu artykuły z zakresu językoznawstwa historycznego, które wpisują się w szeroki nurt badań nad historią języka angielskiego i szkockiego. Publikację otwiera artykuł Jerzego Wełny o żartobliwym charakterze, prezentujący zarazem sylwetkę prof. Molenckiego, jak i garść rozważań natury etymologiczno-kulturowej na temat jego imienia i nazwiska. Pozostałe teksty zostały rozdzielone pomiędzy tematyczne części zatytułowane odpowiednio Medieval English Syntax, Semantics/Lexis/Translation oraz Phonology. Tom stanowi świetną publikację przeglądową, dokumentującą różnorodność tematyki badawczej, metodologii i danych językowych, jakimi zajmują się obecnie językoznawcy historyczni badający historię języka angielskiego. Można w nim znaleźć studia nad gramatykalizacją, badania w skali mikro i makro, teksty o nachyleniu teoretycznym i materiałowym, poświęcone semantyce, fonologii, składni, a nawet przekładowi.

Opracowana jako wyraz uznania dla profesora Józefa Kwaterko z okazji 70-tych urodzin i 50-tej rocznicy działalności zawodowej, książka ta jest zbiorem artykułów wybitnych specjalistów literatury frankofońskiej obu Ameryk: od Quebecu, a szerzej, od Kanady po Karaiby. Teksty w niej zebrane składają się na panoramę problematyk, estetyk i zagadnień społeczno-kulturowych charakterystycznych dla frankofonii amerykańskiej. Lektura tychże artykułów pozwoli czytelnikowi podjąć próbę "rozszyfrowania Ameryki", a tym samym pójść w ślady profesora Józefa Kwaterko, który od lat niestrudzenie bada i odkrywa coraz to nowe znaczenia francuskojęzycznej literatury obu Ameryk.
Kilka bardziej osobistych świadectw, które uzupełniają książkę, pozwala lepiej zrozumieć osobowość i drogę Profesora, eksperta w swoje dziedzinie, ale także kolegi i przyjaciela, wrażliwego na zróżnicowanie kulturowe oraz różnorodność doświadczeń bliskich mu osób.

Hommage au Professeur Józef Kwaterko a l’occasion de son soixante-dixieme anniversaire et du cinquantenaire de son activité professionnelle, le présent ouvrage recueille les articles d’éminents spécialistes en littérature francophone des Amériques. Du Québec et, plus largement, du Canada jusqu’aux Caraibes, tout un panorama de problématiques, d’esthétiques et d’enjeux socioculturels propres a la francophonie américaine s’offre ici au lecteur qui pourra ainsi tenter de « déchiffrer l’Amérique » a l’instar du Professeur Józef Kwaterko qui, depuis des années, n’a de cesse dans son travail de recherche et de découverte passionnée de la littérature francophone des Amériques.
Quelques témoignages plus personnels qui completent l’ouvrage permettent de mieux comprendre la personnalité et le parcours du Professeur, expert dans son domaine de prédilection, mais aussi collegue et ami a l’écoute de la diversité des sensibilités culturelles et de la pluralité des expériences des personnes qui l’entourent.

Developed in recognition of Professor Józef Kwaterko on the occasion of his seventieth birthday and fiftieth anniversary of his professional career, the book is a collection of articles by outstanding specialists in Francophone literature of the Americas. From Quebec, and more broadly, from Canada to the Caribbean, the texts collected in this book provide a panorama of issues, aesthetics and socio-cultural themes characteristic of American francophony. Reading these articles will allow the reader to attempt to "decipher America" and thus follow in the footsteps of Professor Józef Kwaterko, who for years has been tirelessly researching and discovering new meanings of French-speaking literature of the Americas.
A handful of more personal testimonies, which complement the book, help to better understand the personality and path of the Professor, an expert in his field, but also a colleague and a friend, sensitive to cultural diversity and the variety of experiences of those close to him.