Cień poety

Książka dopowiadająca wątki wystawy „After Year Zero”, przygotowanej przez Annett Busch i Anselma Franke w 2013 roku w berlińskim Haus der Kulturen der Welt, a w 2015 rozbudowanej w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie. Jej temat to relacje między powojenną, wyzwalającą się z kolonializmu Afryką a Zachodem.

Tytułowy „rok zero” to rok 1955 i zorganizowana w indonezyjskim Bandungu „Konferencja solidarności Azji i Afryki” oraz początki Ruchu Państw Niezaangażowanych, ale „latami zerowymi” w tej opowieści są także rok zakończenia drugiej wojny, czy kolejne daty wyznaczające koniec kolonialnych zależności afrykańskich państw. Innym symbolem zestawiającym historię „pierwszego” i „Trzeciego Świata” jest „kurtyna” – znana nam dobrze żelazna i ta „kolorowa”, jak określano głęboki podział między światem ludzi białych i kolorowych. „Rok zero” to także utopia „nowego początku”, odcięcia przeszłości – co nigdy się nie udaje, a już zwłaszcza wtedy, gdy ta przeszłość jest tragiczna i naznaczona przemocą. „Przeszłość zawsze zostawia ślad” – mówi Annett Busch. „Interesowało nas napięcie między ambitnym planem budowania wszystkiego od nowa a potrzebą współpracy, między starymi i nowymi sojuszami zawiązywanymi po obu stronach kolorowej kurtyny.”

Dla twórców wystawy i redaktorów książki jednym z kluczy do opowieści o powojennej Afryce i o jej zmieniającej się tożsamości są artystyczne i kulturalne czasopisma, które tę tożsamość budowały. Dla francuskojęzycznej Afryki były to założony w 1947 roku w Paryżu kwartalnik „Présence Africaine”, kluczowy dla panafrykanizmu oraz idei Négritude (pisali tu m.in. Aimé Césaire, Léopold Sédar Senghor, Albert Camus, Jean-Paul Sartre i Michel Leiris) czy marokańskie pismo „Souffles”, wydawane w Rabacie po francusku i arabsku (1966-1972), od początku lat 70. bardzo zaangażowane w sprawę palestyńską. Z kolei założony w 1957 „Black Orpheus” był pierwszym anglojęzycznym afrykańskim pismem literackim, kluczowym dla kultury Nigerii (jeden z jego autorów to późniejszy noblista Wole Soyinka).

Jeszcze inny przykład to międzynarodowe lewicowe pismo „Tricontinental”, założone na Kubie w 1966 roku czy ważny dla afrykańskiej diaspory magazyn „Transition”, powstały w Ugandzie w 1961 roku, a 30 lat później reaktywowany w USA. Pismom tym teksty w książce poświęcają Denis Ekpo, Lotte Arndt, Clare Davies, Nida Ghouse i Bongani Madondo, który pisze także o muzyce popularnej. Afrykański jazz to temat autorów z RPA, Maxa Annasa i Gary’ego Minkleya, o „czarnej elegancji” i latach 80. w muzyce pisze natomiast krytyk i filmowiec z Zimbabwe, Charles Tonderai Mudede. Poeta, znawca jazzu i Black Radical Tradition, Fred Moten, tłumaczy, że historia się nie powtarza – ale się rymuje. Poza esejami (wraz z „programowym” tekstem Anselma Franke i wychodzącym od senegalskiego filmu esejem Annett Busch), książka zawiera także krótkie prezentacje 19 artystów i grup artystycznych, wśród których są John Akomfrah, Kader Attia, Jihan El-Tahri, Kiluanji Kia Henda, Daniel Kojo Schrade czy Otolith Group (Kodwo Eschun i Anjalika Sagar).

W książce „Dylan i Cohen – Poeci rock-and-rolla” David Boucher z elokwencją akademickiego wykładowcy pokazuje na czym polega poezja w wydaniu obu panów. Odważnie pokazuje, że sztuka Cohena i Dylana nie ogranicza się do lat 60-tych, kiedy obaj odnosili sukcesy komercyjne, ale trwa nadal i to w nie gorszym wydaniu niż za ich młodości. Bogactwo cytowanych źródeł nie pozostawia wątpliwości, że wyrażane zdania są przemyślane i podsumowują dotychczasową ocenę twórczości obu bardów. Polskie wydanie być może trafia wyłącznie do czytelników poważnie zainteresowanych sztuką obu artystów, ale jest nadzieja, że pomoże ono zmienić fatalne rozumienie pojęcia „piosenka” w naszym kraju jako rzeczy błahej i próżnej. Dylan i Cohen nie sięgając po patos Jacka Kaczmarskiego czy SDM również potrafią śpiewać czystą poezją. To oni ucieleśniają dziś średniowiecznych minstreli przekazujących z miasta do miasta wieści z sąsiednich księstw. Książka mimo akademickiego stylu przedstawia w dość interesujący sposób sylwetki, status, poszukiwania, metaforykę a także religie w życiu obu pieśniarzy. Dla miłośników poezji śpiewanej, pozycja obowiązkowa, poszerzająca dotychczasowe rozumienie nurtu w muzyce. Poezja to wyrok, a nie wybór. Cohen uwielbiał powtarzać tę frazę w wywiadach opowiadając o swoim powołaniu. Zdarzało mu się łapać na tym, że nad ranem uderza głową o posadzkę pod kuchennym stołem i powtarza w amoku „To ponad moje siły, nie dokończę tego wiersza!”. Rozumie on swoje powołanie do poezji w sposób bardzo konwencjonalny. Potrafi całymi latami szukać rymu, lub pisząc dziesiątki strof traci miesiące na wybranie sześciu najważniejszych dla całego wiersza. Nie wolno zapominać, że do piosenki Cohen trafił po wydaniu swoich powieści i kilku tomików wierszy jako dojrzały poeta/prozaik eksperymentujący na niwie folkowego grania. Historia wyglądała inaczej w przypadku młodego Boba Dylana. Ten od zawsze dążył do buntu i w każdej dekadzie na nowo definiował siebie i swoją sztukę. Mądrość ulicy, która tętni w jego tekstach została okrzyknięta poezją praktycznie bez woli Dylana. Kiedy sam zrozumiał siłę swojego przekazu osiągnął już pozycję pozwalającą rozdawać karty w branży. Stał się wzorcem dla tekściarzy z całego świata, wzorcem ciągle pozostającym o krok przed jego naśladowcami. Trzydzieści lat temu w wywiadzie dla Playboya Bob Dylan przyznał, że jest przede wszystkim poetą, a potem dopiero muzykiem. Mówił, że żyje jak poeta i jak poeta umrze. Jak się okazało, była to trafna przepowiednia - 10 grudnia artysta zostanie uhonorowany literacką nagrodą Nobla.

Dzieła wszystkie Cypriana Norwida, nawiązujące do bogatych edytorskich tradycji pism poety, są pierwszym w pełni krytycznym ich wydaniem przygotowanym przez norwidologów z kilku ośrodków naukowych kraju. Teksty Norwida zostały oparte na autografach (lub ich kopiach), na pierwodrukach albo najbardziej wiarygodnych edycjach. Zachowano przy tym bez zmian słownictwo i składnię pisarza, a fleksję, fonetykę, pisownię i interpunkcję ostrożnie zmodernizowano według zasad, które zostaną podane we Wstępie do całego wydania. Dzieła wszystkie przynoszą wiele nowych ustaleń tekstu oraz zawierają – po raz pierwszy – pełny aparat krytyczny: Uwagi edytorskie, Odmiany tekstu (wprowadzone przez autora i wydawców) oraz Objaśnienia. Dzieła wszystkie będą się składać z 17 tomów: I-II Wiersze, III-IV Poematy, V-VI Dramaty, VII-IX Proza, X-XIV Listy, XV-XVI Notatniki, XVII Albumy.

Opowieść o losach rodziny Czapskich zaplecionych z burzliwą historią Europy

"Europa w rodzinie" to pasjonująca panorama dwóch minionych stuleci widzianych przez pryzmat losów kilku środkowoeuropejskich rodzin arystokratycznych. Kreśląc dzieje swej kosmopolitycznej familii, Czapska umiejętnie łączy szczegół i anegdotę z szeroką perspektywą historyczną. Wśród jej przodków i krewnych byli m.in. rosyjski współautor pierwszego rozbioru Polski, austriacki adwersarz Bismarcka, polski powstaniec sybirak, radziecki komisarz spraw zagranicznych… W rozdziałach poświęconych życiu w rodzinnym majątku Przyłucki pod Mińskiem występują też ludzie zupełnie historii nieznani: służący, piastunki, guwernantki, sąsiedzi, przyjaciele i inni mieszkańcy kresowej „atlantydy”.

"Czas odmieniony" jest opowieścią o losach autorki i jej rodzeństwa, rzuconych w sam środek historycznego cyklonu lat 1914-1920. Ich intelektualny i uczuciowy rozwój dokonywał się podczas bogatych w niezwykłe wydarzenia i spotkania wędrówek przez fronty i rewolucje, pomiędzy Przyłukami, Mińskiem, Petersburgiem i Warszawą.

„Podobnie jak w Mannowskich Buddenbrokach, gdzie też historia zamożnego rodu kończy się narodzinami artysty, także pokolenie Czapskiej, zamiast rozpaczać po utracie pałaców i gruntów, zajmie się energicznie sztuką” - Adam Zagajewski.

From court portraits for the Spanish royals to horrific scenes of conflict and suffering, Francisco José de Goya y Lucientes (1746–1828) made a mark as one of Spain’s most revered and controversial artists. A master of form and light, his influence reverberates down the centuries, inspiring and fascinating artists from the Romantic Eugène Delacroix to Britart enfants terribles, the Chapman brothers.

Born in Fuendetodos, Spain, in 1746, Goya was apprenticed to the Spanish royal family in 1774, where he produced etchings and tapestry cartoons for grand palaces and royal residences across the country. He was also patronized by the aristocracy, painting commissioned portraits of the rich and powerful with his increasingly fluid and expressive style. Later, after a bout of illness, the artist moved towards darker etchings and drawings, introducing a nightmarish realm of witches, ghosts, and fantastical creatures.

It was, however, with his horrific depictions of conflict that Goya achieved enduring impact. Executed between 1810 and 1820, The Disasters of War was inspired by atrocities committed during the Spanish struggle for independence from the French and penetrated the very heart of human cruelty and sadism. The bleak tones, agitated brushstrokes, and aggressive use of Baroque-like light and dark contrasts recalled Velázquez and Rembrandt, but Goya’s subject matter was unprecedented in its brutality and honesty.

In this introductory book from TASCHEN Basic Art 2.0 we set out to explore the full arc of Goya’s remarkable career, from elegant court painter to deathly seer of suffering and grotesquerie. Along the way, we encounter such famed portraits as Don Manuel Osorio Manrique de Zúñiga, the dazzling Naked Maja, and The 3rd of May 1808 in Madrid, one of the most heart-stopping images of war in the history of art.

Bach - muzyk jest zdumiewającym geniuszem. Bach - człowiek jest rozczarowująco zwyczajny, pełen trywialnych wad, a w wielu aspektach wciąż dla nas niewidoczny. W istocie o jego prywatnym życiu wiemy mniej niż w przypadku jakiegokolwiek innego znaczącego kompozytora z minionych 400 lat. Nie pozostawił po sobie żadnej intymnej korespondencji z rodziną i niewiele faktów poza kilkoma anegdotami ocalało do naszych czasów, by pomóc nam w namalowaniu bardziej ludzkiego, wielowymiarowego portretu kompozytora: w dostrzeżeniu w nim choć przez chwilę syna, kochanka, męża, ojca. Być może istniał w nim samym jakiś organiczny opór przed odsłonięciem kurtyny i ujawnieniem się; w przeciwieństwie do większości swoich współczesnych, nie korzystał z okazji, gdy takowa się nadarzyła, by pozostawić po sobie spisane świadectwo swojego życia i drogi twórczej. A mimo to Gardiner w niezmiernie wciągający sposób ukazuje Bacha jako kompozytora i człowieka. Cztery najważniejsze rozdziały książki: o kantatach, Pasji wg św. Jana, Pasji wg św. Mateusza oraz Mszy h-moll, stanowią prawdziwą kopalnię osobistych spostrzeżeń i detali faktograficznych z życia tego kompozytora.