Cmentarz park podwórko

Książka „Cmentarze przy Wielkiej Alei w Gdańsku. 1867 – 1945” przedstawia dzieje rozległego założenia cmentarnego, które powstało u schyłku lat 60. XIX stulecia w rejonie Wielkiej Alei czyli obecnej alei Zwycięstwa. Historia cmentarzy została przedstawiona na szerokim tle kultury funeralnej Gdańska w XIX w. Dzieje tych obiektów bezpowrotnie zniszczonych po II wojnie światowej zasługują na uwagę z powodu powiązania z historią miasta, jego rozwoju przestrzennego, poza tym przybliżają różnorodne zjawiska związane z historią społeczną, mentalnością i obyczajowością w XIX wieku.

---

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu jedna z najbardziej ruchliwych arterii współczesnego Gdańska otoczona była cmentarzami. Dziś pozostałości po nich dostrzec potrafi jedynie wprawne oko badacza: pojedyncze płyty nagrobne skryte pod gęstymi zwojami bluszczu, tu i ówdzie zachowany bieg cmentarnych alejek czy układ drzew posadzonych wzdłuż ogrodzenia nekropolii.

Anna Krüger rusza tropem zaginionych gdańskich cmentarzy i pieczołowicie rekonstruuje kulturę funeralną drugiej połowy XIX i pierwszej połowy XX wieku. Autorka nie tylko kreśli dzieje największego założenia cmentarnego w mieście, wskazując ślady nieistniejących już miejsc pochówku dawnych gdańszczan, ale także przybliża czytelnikom ówczesne obyczaje związane z przeżywaniem śmierci i żałoby: z uwagą czyta rozporządzenia dotyczące konserwacji i przechowywania zwłok, śledzi losy pracowników cmentarnych, wertuje katalogi firm kamieniarskich, przegląda dawne czasopisma w poszukiwaniu nekrologów, a także opisuje trendy w modzie żałobnej. Ta książka to studium miasta oglądanego zza cmentarnej bramy – za którą najważniejsze problemy i podziały społeczne, etniczne oraz religijne wcale nie tracą na znaczeniu, a wręcz przeciwnie, stają się nieraz jeszcze bardziej uderzające.

Częstochowa jest domem Matki Polaków – Czarnej Madonny. Jak dobrze go znamy? Tysiące cudownych uzdrowień, pielgrzymi z najdalszych zakątków świata i legendy, które rozpalają wyobraźnię milionów wierzących. Czy klasztor w Częstochowie nawiedził sam Mesjasz? Kto namalował ikonę Czarnej Madonny? Czy był to Łukasz Ewangelista? Kto tak naprawdę zranił najważniejszy dla Polaków obraz, pozostawiając na nim dwie rysy – Tatarzy, Czesi, a może sami Polacy? Jak w rzeczywistości wyglądała obrona przed Szwedami, o której opowiada Potop?
Znany dziennikarz Tomasz Terlikowski opowiada o Jasnej Górze jak nikt wcześniej – z dociekliwością badacza i z nieskrywaną fascynacją odkrywa kolejne zapomniane fakty o tym świętym miejscu, które papież Jan Paweł II nazwał „sanktuarium narodu”. Świat ma Jerozolimę, Polska ma Częstochowę Tomasz P. Terlikowski – znany dziennikarz, autor biografii wielu wybitnych postaci (. Franciszek Blachnicki. Ksiądz, który zmienił Polskę czy Alicja Lenczewska. Świadectwo życia), tym razem napisał biografię najbardziej niezwykłego miejsca w Polsce – Jasnej Góry. Odbrązowił zbyt upiększane historie. Opowiedział dzieje klasztoru i Czarnej Madonny, opierając się na prawdziwych, porywających zdarzeniach.

Doktor Patrick Theillier przez dwanaście lat pracował w Biurze Medycznym przy Sanktuarium Matki Bożej w Lourdes (francuskie Pireneje). W tym czasie u przybywających tam z całego świata pielgrzymów regularnie stwierdzał nagłe uzdrowienia z ciężkich chorób.
Oczywiście nie wszystkie uzdrowienia z Lourdes zostały ogłoszone cudami. Kościół jest bowiem w owej materii wyjątkowo ostrożny i uznał ich 67 po wyjątkowo starannej weryfikacji medycznej. Niemniej, wielu innym uzdrowieniom można przypisać „cudowną naturę”, również dlatego, że łączą się z wewnętrzną przemianą osób, które nieoczekiwanie odzyskały zdrowie.
Na podstawie licznych świadectw dotyczących nadzwyczajnych uleczeń duszy i ciała – tych najnowszych oraz zgromadzonych w archiwum Biura Medycznego – autor relacjonuje najpiękniejsze, najbardziej wstrząsające uzdrowienia, które dokonały się za przyczyną Matki Bożej na przestrzeni 160 lat od objawień, które miała Bernadeta Soubirous w 1858 r.

Patrick Theillier, lekarz z kilkudziesięcioletnim stażem, członek Międzynarodowego Komitetu Medycznego w Lourdes (CMIL), w latach 1998–2009 stał na czele Biura Medycznego działającego przy sanktuarium. Badacz uzdrowień, gorliwy katolik, autor książek tłumaczonych na wiele języków. W polskim przekładzie ukazały się m.in. Porozmawiajmy o cudach – Lourdes (Warszawa 2003) oraz bestseller Za progiem śmierci. O tych, co widzieli zaświaty (Kraków 2017).

Zjawisko pielgrzymowania jest prawie tak stare, jak historia ludzkości. Już w czasach pogańskich miejsca święte rozsiane były w różnych zakątkach świata. W Kościele katolickim występują niemal od samych początków i mimo historycznych perturbacji do dziś mają trwałą pozycję w duszpasterstwie.
Pierwszą pielgrzymką, uznawaną za prawzór pątnictwa, jest wędrówka Abrahama z Ur do ziemi wskazanej mu przez Boga. Następne było wyjście Izraelitów z Egiptu i ich czterdziestoletnia podróż przez pustynię do Ziemi Obiecanej.
W pierwszych wiekach chrześcijaństwa Kościół z pewną rezerwą odnosił się do pielgrzymowania. Jednak to w tym okresie zaczęły się nawiedzenia grobów męczenników, z których w przyszłości rozwinęło się pielgrzymowanie.
W książce „Sanktuaria na świecie” opisaliśmy te najważniejsze i najczęściej
odwiedzane przez pielgrzymów. Całość wzbogacają barwne ilustracje. Mamy nadzieję, że publikacja ta poszerzy zasób wiedzy Czytelników o głównych miejscach kultu na świecie, a jednocześnie pomoże uświadomić, jak ważną rolę odegrały one – i nadal odgrywają – w rozwoju Kościoła katolickiego.

Sanktuaria katolickie istnieją na całym świecie, ale nigdzie nie notuje się takiego ich rozkwitu jak w Polsce – tak było w dawnych wiekach, tak jest i teraz. Gdy na świecie kościoły są zamykane lub wzorem bolszewickim przekształcane na magazyny, muzea lub galerie wystawowe, w naszym kraju pobożność ludowa kwitnie i nieustannie się rozwija. Sanktuaria są to świątynie, w których w sposób szczególny czczony jest Jezus Chrystus, Maryja lub święci Kościoła katolickiego, wyobrażeni figurą bądź obrazem, symbolizowani relikwiami. Już w Starym Testamencie podobnie upamiętniano miejsca, w których objawiał się Bóg. Sanktuaria notują wzmożony kult i wielką aktywność duszpasterską. Często łączą funkcje parafialne lub katedralne. Dzielą się na trzy kategorie: diecezjalne, powoływane przez miejscowego biskupa, narodowe, ustanawiane decyzją episkopatu, oraz międzynarodowe (światowe), mianowane przez Stolicę Apostolską.
Najwięcej jest sanktuariów Maryjnych (ok. 70 proc.), następnie sanktuariów upamiętniających świętych i błogosławionych (ok. 20 proc.); sanktuaria Pańskie stanowią ok. 10 proc. Stan ten oddaje również niniejszy album poświęcony obiektom polskim. Jest to pierwsze dzieło edytorskie o takim zakresie; wybitny artysta Adam Bujak sfotografował aż 160 sanktuariów w przeróżnych regionach kraju. Nie są to oczywiście wszystkie obiekty, ale praca i tak jest potężna – oddaje zarówno stan, jak i jakość pobożności w Polsce. Ze zdjęć dowiadujemy się ponadto, jak wielkim rezerwuarem wspaniałej sztuki narodowej z różnych epok są sanktuaria, które przez wieki podtrzymują ducha wiary i patriotyzmu, utrwalają tradycję, przechowują pamięć o rodzimej kulturze, umacniają naszą polską tożsamość. Towarzyszący fotografiom tekst znawcy tematyki kościelnej i pisarza Czesława Ryszki świetnie uzupełnia naszą wiedzę zarówno o idei sanktuariów, jak i o poszczególnych obiektach. Lektura tej książki dostarczy wielkich przeżyć każdemu Polakowi, a dla cudzoziemców będzie efektownym wizerunkiem naszej Ojczyzny.

SANKTUARIA PAŃSKIE • Alwernia • Będzin • Białystok • Frysztak • Gdynia • Imbramowice • Jodłowa • Kalwaria Pacławska
• Kalwaria w Wejherowie • Kalwaria Zebrzydowska • Kraków • Łagiewniki • Miechów • Mogiła – Kraków • Pacanów •
Płock • Poznań • Poznań • Przeworsk • Sokółka • Święty Krzyż •
SANKTUARIA MARYJNE • Bardo Śląskie • Czarny Potok •
Dziekanowice • Gdańsk • Gdów • Gniezno • Grudziądz • Kazimierz Dolny • Kielce • Kraków • Koszalin • Leżajsk • Limanowa •
Maków Podhalański • Myślenice • Nowe Miasto Lubawskie • Odporyszów • Opole • Piotrków Trybunalski • Praszka • Przemyśl
• Rzeszów • Rudy • Rychwałd • Sejny • Szczyrzyc • Tuchów • Wieliczka • Wiślica •
POPRZEZ DZIEJE I MIEJSCA • Chorzelów
• Gidle • Gietrzwałd • Hrubieszów • Jarosław • Jasień W Bieszczadach • Jasna Góra • Krasnobród • Kodeń • Krzeptówki
• Krzeszów • Ląd • Leśna Podlaska • Leśniów • Licheń • Lubawa • Lublin • Ludźmierz • Łomża • Ostrożany • Pasierbiec •
Piekary Śląskie • Płoki • Przeczyca • Pszów • Rokitno • Różanystok • Rumia • Rywałd • Sanka • Skarżysko-Kamienna •
Skępe • Skrzatusz • Smardzowice • Święta Lipka • Święta Woda • Tarnobrzeg • Tarnowiec • Tarnów • Trzebinia • Wadowice
• Wambierzyce • Warszawa • Wiktorówki • Wola Gułowska •
SANKTUARIA ŚWIĘTYCH • Białe Morza – Kraków • Bydgoszcz
• Czerna • Dukla • Góra Świętej Anny • Grodzisko • Jędrzejów • Kalisz • Kamień Śląski • Kazimierz Biskupi • Kraków •
Kraków-Podgórze • Legnica • Niepokalanów • Nowy Korczyn • Nowy Żmigród • Pierściec • Pratulin • Radecznica • Siepraw •
Skoczów • Stary Sącz • Strachocina • Szczepanów • Święta Anna • Świnice Warckie • Toruń • Zabawa • Tropie • Trzebnica
• Wadowice • Warszawa • Włocławek • Wawel

MIEJSCA KULTU BÓSTW ZWIĄZANE Z NAJDAWNIEJSZĄ PRZESZŁOŚCIĄ ZIEM POLSKICH ORAZ SŁOWIAŃSZCZYZNY ZACHODNIEJ

W tym wyjątkowym opracowaniu znalazł się nie tylko szeroki zbiór opisów samych sanktuariów. Omówione zostały także rozmaite zagadnienia z zakresu pochówków, wierzeń i demonologii. W sposób szczególny autor wyróżnia zwyczaje, które przetrwały do dnia dzisiejszego.

Poza samymi sanktuariami i związaną z nimi obyczajowością snuje rozważania o warunkach politycznych, ekonomicznych i społecznych panujących na omawianych obszarach kultury dawnych Słowian.

Bogusław Gierlach (1930-2007) – doktor habilitowany nauk historycznych w specjalnościach archeologia i historia religii. Uczestniczył w badaniach terenowych m.in. w Wyszogrodzie, Pułtusku, Wiślicy i na Polach Grunwaldzkich oraz w Szwajcarii. Kierował Pracownią Religioznawstwa w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Siedlcach, gdzie następnie został dziekanem Wydziału Pedagogiki i Kultury.