Critical Realism and Humanity in the Social Sciences

W niniejszym opracowaniu chcieliśmy ukazać skomplikowany świat relacji między kategorią empowerment a polityką społeczną, koncentrując się na aspektach teoretycznych (terminologicznych, koncepcyjnych itd.), głównie z obszaru socjologii i polityki społecznej, odnosząc je do niektórych wymiarów praktyki społecznej w Polsce, przede wszystkim dotyczących systemu pomocy społecznej i rynku pracy. Niezmiernie ważny jest także aspekt badawczy w postaci analizy wyników badań terenowych, dotyczących uwarunkowań i specyfiki aktywności kobiet w Polsce […].

Przedmiotem drugiej części książki jest koncepcja women’s empowerment, głównym celem zaś ukazanie przydatności tej koncepcji w analizach aktywności młodych kobiet w Polsce i próba określenia wskaźników women’s empowerment, które mogą okazać się niezbędne w dalszych analizach zjawiska. W szczególności zaś:

1. Ukazanie wyborów jako kluczowej kategorii analizy pozwalającej na opisanie dynamiki i złożoności czynników wpływających na mniejszą aktywność kobiet.
2. Opisanie wpływu otoczenia na decyzje, wartości za nimi stojące, cele i zadania stereotypowo przypisane mężczyznom i kobietom (w postrzeganiu kobiet).
3. Ukazanie spektrum możliwych zmiennych, które w postrzeganiu kobiet wpływają na możliwość podejmowania przez nie autonomicznych decyzji (subiektywnie postrzegana struktura możliwości).
4. Ukazanie dynamiki relacji zachodzących między czynnikami z poziomu podmiotowości a czynnikami z poziomu struktury możliwości podczas dokonywania przez kobiety ważnych wyborów życiowych.
5. Eksploracja postrzeganego przez kobiety zakresu posiadanej przez nie kontroli (władzy) nad własnym życiem i podejmowanymi decyzjami. Poziom empowerment młodych kobiet w Polsce:
– w wymiarze podmiotowości – zasoby, wskaźniki podmiotowości,
– w wymiarze struktury możliwości – instytucje: wskaźniki struktury możliwości.

Ze Wstępu

Jest to pierwsza na polskim rynku wydawniczym książka poświęcona wyłącznie metodom oraz technikom badawczym służącym analizie danych zastanych. Z roku na rok analizy tego rodzaju zyskują na znaczeniu w związku z tym, że oferują możliwość przeprowadzania szybkich, niezbyt drogich, a przy tym rzetelnych badań.
Niniejsza publikacja złożona jest z dwóch części. Pierwsza omawia czym są dane zastane, gdzie można ich szukać oraz jak najlepiej prezentować otrzymane rezultaty. Druga część książki skomponowana jest następująco: rozdział poświęcony metodzie badawczej, a następnie przykład raportu z badania wykorzystującego tę metodę. Omówione w ten sposób są: desk research, analiza treści oraz analiza statystyczna danych zastanych.
Książkę tę kierujemy przede wszystkim do studentów, ale może być również przydatna osobom, które wykonują różnego rodzaju analizy i zestawienia na potrzeby świata biznesu i polityki z wykorzystaniem danych zastanych. Napisana jest prostym i zrozumiałym językiem, posługuje się dużą liczbą praktycznych przykładów. Wskazuje na najnowsze trendy badawcze w sferze analizy danych zastanych oraz akcentuje wpływ rozwoju nowych mediów na podejmowane obecnie badania.
W tomie publikują:
Rafał Boguszewski, Kamil Jagnicki, Agnieszka Maj, Marta Makowska, Magdalena Mikołajczyk, Małgorzata Mikucka, Tomasz Nowakowski, Dorota Nyckowska, Ewa Sadurska-Duffy, Iwona Pilchowska, Wojciech Połeć, Konrad Świderek, Magdalena Wiśniewska, Agata Zabłocka-Bursa.

Znaczna część zamieszczonych w tym tomiku tekstów ukazywała się w ostatnich latach w biuletynie Polskiego Towarzystwa Socjologicznego „Informacja Bieżąca”, najczęściej pod kryptonimem Ankor.

Najżywszy odzew wywołały limeryki. Niektórzy socjologowie, a nawet ich spadkobiercy, poczuli się bardzo urażeni, autor zaś wzywany był do publicznych przeprosin. Nie uczynił tego, musiałby bowiem przyznać, że imiona Jana, Piotra czy Stefana oznaczają konkretne osoby, a tak nie jest. Wszelako w sytuacji, jaka zaistniała, autor czuje się w powinności, aby stwierdzić, że jakiekolwiek podobieństwo postaci i sytuacji tutaj przywołanych do żyjących i nieżyjących socjologów (a także przedstawicieli innych zawodów) jest najzupełniej przypadkowe.

Co się tyczy anegdot, które Merriam Webster’s Dictionary & Theasaurus definiuje jako short narrative of interesting, amusing, or biographical incident, to spotkały się z zarzutem, że ten czy ów socjolog (zwłaszcza rodzimy socjolog!) nie mógł powiedzieć lub zrobić tego lub owego, kłóciłoby się to bowiem z jego wizerunkiem, jego charakterem, temperamentem, poczuciem humoru lub innymi znanymi(?) jego przymiotami. Według tej opinii jeden z nadzwyczaj sympatycznych profesorów (notabene promotor doktoratu autora tych słów, a także, notabene, mąż kilku żon), nie mógł porównać wykładanego przez siebie przedmiotu do kostiumu bikini, bo to jakoby nie licowało z jego z sylwetką i stylem bycia...

Niedorzeczną pretensją jest oczekiwanie, że każda anegdota będzie opatrzona stemplem autentyczności. Do anegdotycznej narracji nie stosuje się bowiem kryterium prawdy i fałszu, co najwyżej prawdopodobieństwa. Nie ma więc sensu dociekać, czy opisana w anegdocie sytuacja na pewno się wydarzyła i czy jej bohaterem była ta właśnie, a nie inna osoba.

Zapewne sporną jest kwestią, czy powtarzane z pokolenia na pokolenie anegdoty, złote myśli, aforyzmy, maksymy, sentencje, facecje, dykteryjki, powiastki, dewizy, kalambury i fabulacje należą do dóbr (kanonu) kultury, czy też powinno się im przyznać znacznie niższą rangę. Zdaje się natomiast nie ulegać wątpliwości (choć nie jest to oczywiste dla wszystkich socjologów), że owe drobne, ulotne w większości utwory, mniej lub bardziej udane lub zupełnie chybione, są nośnikiem nie tyle treści poznawczych, choć i takie w nich się znajdzie, ile emocjonalnych pobudzeń i nastrojów raczej żartobliwych niż poważnych.

Praktyczne wprowadzenie do metodologii badań terenowych, od samego wyboru miejsca dokonywania badań, przez zbieranie materiałów, po interpretację i w końcu prezentację badań etnograficznych. Autor rozważa najważniejsze dylematy, również etyczne, związane z rozpoczęciem obserwacji, a także stosunkiem do podmiotów badania. Książkę podsumowuje przybliżenie perspektyw etnografii w XXI wieku.

Kryzys planowania przestrzennego w Polsce narasta od wielu lat. Rezultatem niekontrolowanej urbanizacji i rozlewania się miast jest nierówny dostęp do infrastruktury i podstawowych usług publicznych. Autorka sprawdza, w jaki sposób warszawiacy odczuwają skutki tych deficytów. Rekonstruuje praktyki podejmowane przez mieszkańców wybranych dzielnic, pokazując ich klasowe zróżnicowanie. Książka stanowi źródło informacji na temat społecznych kosztów nierównomiernego rozwoju miasta. Pomaga też zrozumieć oczekiwania społeczne zgłaszane wobec samorządu i państwa jako głównych dostarczycieli usług publicznych.

Na polskim rynku wydawniczym brakowało książki, którą charakteryzowałyby zarazem rygor metodologiczny i zaangażowanie społeczne i która łączyłaby problemy żywiołowości procesów urbanizacji, wyrażone w decyzjach mieszkaniowych gospodarstw domowych, z systematyczną analizą uzyskiwania dostępu do usług publicznych w miejscu zamieszkania

dr hab. Katarzyna Kajdanek, prof. Uniwersytetu Wrocławskiego


Nie ma jednej Warszawy. Czym innym żyje się na Nowym Wilanowie, czym innym na Zawadach, jeszcze czym innym na Starej Ochocie czy na osiedlach Wawra. Justyna Orchowska pokazuje funkcjonowanie tych światów i zderzenia między nimi. Bez wiedzy zawartej w jej książce trudno myśleć o ich pogodzeniu.

dr hab. Maciej Gdula, Uniwersytet Warszawski



Justyna Orchowska, doktor nauk społecznych, socjolożka, pracuje w Centrum Europejskich Studiów Regionalnych i Lokalnych EUROREG na Uniwersytecie Warszawskim. Jej zainteresowania badawcze obejmują socjologię miasta, partycypację społeczną oraz klasy społeczne i stratyfikację. Od 2014 roku związana z warszawskim trzecim sektorem oraz ruchami miejskimi.

W prezentowanej książce przedstawiono system funkcjonowania aparatu cenzury w Polsce w latach 1944–1960, w szczególności takie aspekty organizacji cenzury, jak metodyka pracy cenzorów, sposoby rekrutacji, stopień zaangażowania ideologicznego i partyjnego, harmonogram pracy, schemat szkoleń ideologicznych oraz pozaurzędowa aktywność. Przedstawiono również okoliczności towarzyszące powstaniu Centralnego Biura Kontroli Prasy, w tym rolę tzw. doradców radzieckich, którzy w grudniu 1944 roku przybyli do Lublina i przejęli w pełni kontrolę nad procesem tworzenia systemu cenzury. W książce opisano zakres oraz formy współpracy aparatu cenzury z Urzędem Bezpieczeństwa/Służbą Bezpieczeństwa, której efektem były represje wobec rozmaitych grup społecznych, zawodowych i religijnych (m.in. procesy sądowe oraz długoletnie więzienia).
Na podstawie sprawozdań cenzorów z Wydziału Teatrów GUKPPiW odtworzono mechanizm kontroli spektakli teatralnych i zespołów rozrywkowych oraz określono kryteria, wedle których je oceniano. Opisano również działalność Komisji Oceny Wycofanych Wydawnictw (w jej pracach brali udział cenzorzy), która „skazała” na przemiał miliony zdezaktualizowanych politycznie książek, tysiące płyt gramofonowych, czasopism oraz partytur. Odtworzono również metody i kierunki kolportażu prasy oraz książek do PRL oraz skalę dostarczanych do kraju druków, wykorzystując obszerne raporty cenzorów z Samodzielnego Wydziału Obcojęzycznego GUKPPiW, którzy decydowali, czy publikacje trafią do adresata, czy też na przemiał.
Ze Wstępu

Praca dr Kamili Kamińskiej-Chełminiak zawiera wiele oryginalnych ustaleń opartych o wykorzystanie interesującej bazy źródłowej. Za szczególnie interesujące należy uznać te, które dotyczą cenzurowania widowisk w okresie stalinowskim, współpracy cenzorów z MBP i MSW, ich wpływu na niszczenie księgozbiorów i partytur. Jako nowatorską i zakończoną powodzeniem uznaję próbę pokazania strategii i praktyk społecznych związanych z przenikaniem do Polski wydawnictw zza „żelaznej kurtyny”, w tym publikacji Instytutu Literackiego w Masions-Lafitte. Koncepcja pracy, konsekwentnie przeprowadzona, zmierzała do pokazania różnorodnych wcieleń cenzorów i ról, jakie spełniali w powojennej Polsce. […] Uważam, że jest to monografia o znaczącym zasięgu przedmiotowym i efekcie poznawczym. Autorka wykazała się dużymi kompetencjami i znajomością przedmiotu badań.