Cud, że przeżyliśmy...

„Dziedzictwo” jest swoistą opowieścią detektywistyczną skomponowaną z rozmów nagrywanych podczas produkcji znanego filmu dokumentalnego Pawła Łozińskiego „Miejsce urodzenia”. Henryk Grynberg wraca po latach w swoje rodzinne strony, żeby dowiedzieć się, kto zamordował jego ojca i co się stało z jego półtorarocznym bratem. To śledztwo doprowadza do odkrycia wstrząsającej prawdy i ekshumacji zwłok. Dialogi o głębokim ładunku psychologicznym ukazują również szeroką gamę postaw moralnych, a końcowy monolog-epilog koryguje niektóre zeznania i uzupełnia szczegóły zbrodni nieujawnione na filmie.

Dziennik Anne Frank należy do ścisłego kanonu literatury światowej. Został spisany w latach wojny w formie pamiętnika przez nastoletnią Holenderkę pochodzenia żydowskiego. Dziennik żyjącej w ukryciu dziewczynki uważany jest dzisiaj za najbardziej przemawiające do naszej wyobraźni i do naszych uczuć świadectwo o tym, czym była hitlerowska okupacja podczas II wojny światowej. Jak to się stało, że to właśnie relację z przerwanego życia Anne Frank historia wybrała na symbol okaleczonego wojną pokolenia czy wręcz na symbol czasów, w których horror stał się normą dla ludzkiego życia? Inni młodzi ludzie, rówieśnicy Anne Frank, opisywali, co widzieli i czego doświadczyli w gettach na terenie Polski czy innych krajów okupowanych przez Niemców. Dlaczego właśnie ta relacja chwyciła za serca i zawładnęła wyobraźnią czytelników na całym świecie? Odpowiedź znajduje się w tej książce.

Dziennik Anne Frank został wpisany na sławną listę 100 książek XX wieku pisma „Le Monde”, a także na listę UNESCO najbardziej wartościowych dokumentów świata. Był przedmiotem inscenizacji filmowych i teatralnych.

Haga, 1942 rok. Jedynym sposobem na ocalenie Lien, dziewięcioletniej Żydówki, przed nazistowskimi prześladowaniami jest oddanie jej do rodziny zastępczej. Po wojnie uratowana przed Holokaustem dziewczynka dowiaduje się, że jej rodzice i niemal wszyscy bliscy zginęli. Z czasem relacje z nową rodziną się pogarszają, a w końcu z niejasnych przyczyn więzi zostają całkowicie zerwane. Tajemnicę stara się rozwikłać Bart van Es, wnuk rodziców zastępczych Lien, który postanawia opowiedzieć jej historię, poszukując odpowiedzi na dręczące go pytanie: dlaczego żydowską dziewczynkę wymazano z rodzinnej pamięci? Dziewczynka z wycinanki to mistrzowskie połączenie książki historycznej, reportażu i biografii. Podróżując w czasie i przestrzeni, van Es rozlicza się nie tylko z przeszłością własnej rodziny. Opisuje również niejednoznaczną postawę Holendrów wobec niemieckiego okupanta, odsłaniając ciemne strony liberalnego i tolerancyjnego społeczeństwa. Bart van Es, brytyjski historyk literatury, z urodzenia Holender, którego dziadkowie ukrywali żydowską dziewczynkę w czasie II wojny światowej, opowiada historię jej uratowania, łącząc wnikliwą pracę naukowca, umiejętność empatycznego wsłuchania się w cudzy los i imponującą odwagę konfrontowania się z czarnymi stronami pomocy. Ważna, przejmująca książka. Anna Bikont, autorka książki Sendlerowa. W ukryciu Pełna współczucia przemyślana książka. To jednocześnie portret wyjątkowej kobiety i świadectwo tego, jak ważne jest wzajemne zrozumienie. Skomplikowana opowieść, która podnosi na duchu. „Kirkus Reviews” Głęboko poruszająca. Prosta, pełna niedopowiedzeń proza godna W.G. Sebalda. „The Guardian” Zniuansowana, poruszająca i wyjątkowa opowieść o ukrywanym dziecku. „Publishers Weekly” Niezwykle potrzebna książka – choć przepełniona cierpieniem i tragedią, daje szansę na pocieszenie. „The Times” UK Dziewczynka z wycinanki przypomina o tym, jakie bogactwo kryje się w archiwach i jakie skarby można tam odnaleźć. „Times Literary Supplement” Bart van Es wykłada literaturę angielską na Uniwersytecie Oksfordzkim (St. Catherine’s College). Jest autorem książek naukowych Spenser’s Forms of History, Shakespeare in Company i Shakespeare’s Comedies: A Very Short Introduction. Urodzony w Holandii, mieszka z rodziną w Wielkiej Brytanii. Jego Dziewczynka z wycinanki otrzymała główną nagrodę Costa Book Awards 2018.

Książka wydana we współpracy z Muzeum Historii Żydów Polskich Polin oraz Stowarzyszeniem Żydowski Instytut Historyczny w Polsce.

Z posłowiem Piotra Osęki

Wydarzenia, o których opowiadają moi bohaterowie, rozegrały się, gdy miałem dwa, trzy lata. Nie ominęły również mojego rodzinnego domu. Dzisiaj umiem nazwać emocje, które już na zawsze zostaną powiązane z liczbą sześćdziesiąt osiem. To poczucie odrzucenia, żal i samotność.

Postanowiłem zrozumieć, dlaczego tak wielu Żydów wyjechało z Polski po wydarzeniach Marca sześćdziesiątego ósmego i dlaczego tylu zostało. Na przełomie 2016 i 2017 roku odbyłem prawie osiemdziesiąt spotkań z tymi, którzy po wojnie sześciodniowej w Izraelu oraz po Marcu podejmowali decyzje o pozostaniu w Polsce lub jej opuszczeniu. Zadawałem im pytania w swoim imieniu oraz, mam wielką nadzieję, że i w Twoim – Drogi Czytelniku.

Dzisiaj wiem więcej, ale dalej nie rozumiem wielu rzeczy. Jedno z pytań, z którym pewnie pozostanę na zawsze, brzmi: dlaczego opuszczający Polskę Żydzi widzieli tak mało rąk wyciągniętych do nich w geście pożegnania?

To są wydarzenia, które miały miejsce pięćdziesiąt lat temu, dwadzieścia trzy lata po II wojnie światowej.

Mikołaj Grynberg


„Bolesna, gorzka, potrzebna. Taka jest ta książka rozmów. Pytania bywają podobne, ale każda historia jest tu inna. To, co je łączy, to zadany gwałt: rozdzielono tożsamość polsko-żydowską i tym, którzy wyjechali, odebrano polskość. Wszyscy, również ci, którzy zostali, stracili poczucie przynależności. Jedno z ostatnich pytań tej książki brzmi: Kiedy dla nich skończył się Marzec ’68? I czy rzeczywiście się skończył?” Justyna Sobolewska

Kevin MacDonald (ur. 1944), emerytowany profesor psychologii ewolucyjnej na Uniwersytecie Kalifornijskim, należy do najbardziej kontrowersyjnych intelektualistów w USA, a Kultura krytyki jest najobszerniejszym i reprezentatywnym wykładem jego poglądów. MacDonald bada naród i kulturę żydowską od strony jej cech „rasowych” i etnicznych. Wychodzi z założenia, że Żydzi jako grupa reprezentują pewną strategię ewolucyjną: dobór grupowy. Polega ona na etnocentryzmie, który oznacza obronę własnej etniczności przy jednoczesnym osłabianiu etniczności innych grup. I tak np. w USA środowiska żydowskie propagują uniwersalne prawa człowieka w celu „rozmycia” dominacji ludności pochodzenia europejskiego (m.in. przez liberalne przepisy imigracyjne), ściśle pilnując zarazem integralności własnej grupy. Przykładami takiej działalności na polu intelektualnym byłyby psychoanaliza i szkoła frankfurcka, którymi autor w tym tomie poświęconym kulturowemu wymiarowi etnocentryzmu obszernie się zajmuje. Choć krytycy uznają czasem jego badania za antysemickie, a skrajna prawica chętnie się na nie powołuje, są to prace niezwykle rzetelne naukowo, oparte na ogromnej erudycji i błyskotliwym wywodzie (druzgocąca krytyka szkoły frankfurckiej z naukowego punktu widzenia jest tu warta lektury sama w sobie). MacDonald podjął temat tabu – żydowskiej etniczności – uważając, że brak takiej analizy we współczesnym świecie warunkują przede wszystkim uprzedzenia politycznej poprawności.

Niniejsze drugie wydanie zostało poszerzone o nowe, uzupełniające teksty autora napisane po publikacji wydania pierwszego.

Siła żydowskiej dyplomacji Dla Davida Harrisa działalność na rzecz społeczności żydowskiej to życiowa misja, którą przez ponad trzydzieści lat realizował jako dyrektor generalny American Jewish Committee. W szczerej rozmowie z Agnieszką Markiewicz odpowiada na pytania o żydowskie wpływy w amerykańskiej i światowej polityce, o pamięć o Holokauście, antysemityzm, relacje polsko-żydowskie. Jaką rolę odgrywa na arenie międzynarodowej Izrael? Kto jest odpowiedzialny za sytuację Palestyńczyków? Jakie błędy popełnił Zachód względem Putina i co powinien dziś zrobić dla Ukrainy? Opowiadając historię swoją i swojej rodziny, David Harris przedstawia perspektywę, która pozwala lepiej zrozumieć wyzwania, przed jakimi dziś stoimy. Jego głos jest dziś potrzebny bardziej niż kiedykolwiek. David Harris jest najlepszym rzecznikiem Izraela i Żydów, jakiego znam. Ma świetne pióro, pisze mądrze i przekonująco. Jest znakomitym analitykiem. To ważny głos w relacjach polsko-żydowskich. Marian Turski prezydent Międzynarodowego Komitetu Oświęcimskiego Jak powiedział kiedyś mój Ojciec, David Harris to „prawdziwy mensch, pełen pasji i troskliwości lider żydowski”. Od działalności na rzecz Żydów sowieckich przez wsparcie japońskiej społeczności żydowskiej aż po kluczową rolę w Polsce i na świecie – w ciągu ostatnich 35 lat doświadczałem, jak prawdziwe były jego słowa. Michael Schudrich naczelny rabin Polski David Harris w dużej mierze przyczynił się do przekonania Kongresu, że Polska powinna zostać przyjęta do NATO nie tylko ze względów strategicznych, ale także moralnych. Maciej Kozłowski b. chargé d’affaires Ambasady RP w USA, b. ambasador RP w Izraelu Wybitny erudyta i wizjoner. David Harris wyróżnia się głęboką znajomością polskiej historii. AJC, którym kierował, jako pierwsza organizacja żydowska na świecie nawiązało bezprecedensowe partnerstwo z polskimi władzami, oparte na dialogu i współpracy. Ewa Junczyk-Ziomecka b. minister w Kancelarii Prezydenta RP, konsul generalna RP w Nowym Jorku David Harris od początku aktywnie wspierał polskie członkostwo w NATO, co wyraził najdobitniej w 1997 roku, występując przed Komisją Spraw Zagranicznych Senatu USA. Jerzy Koźmiński b. ambasador RP w USA Dziękuję Davidowi Harrisowi za oddanie stosunkom polsko-amerykańskim, polsko-żydowskim oraz walce o wolność i demokrację. Daniel Fried b. ambasador USA w RP, b. zastępca sekretarza stanu