Człowiek w poszukiwaniu sensu

Człowiek używa zaledwie dziesięciu procent swojego mózgu, przeciwieństwa się przyciągają, chcieć to móc, z raka można wyleczyć się samemu, wykrywacz kłamstw zawsze wskaże oszusta, człowiek zahipnotyzowany zrobi wszystko, co mu się każe, i przypomni sobie wszystkie złe rzeczy, jakie zdarzyły mu się w życiu, można się nauczyć obcego języka przez sen, mężczyźni są z Marsa, a kobiety z Wenus (i do tego bez przerwy gadają)…
Każdy z nas zna setki takich „psychologicznych prawd” i każdy z nas nieustannie się z nimi styka. W kinie, w telewizji, w setkach książek, audycji radiowych i artykułów prasowych nieustannie karmieni jesteśmy psychologiczną mitologią, a sądząc z tego, że taka „poppsychologia” regularnie – i to na całym świecie – trafia na listy bestsellerów, to bardzo chcemy takiej karmy. Jest tylko jeden „drobny” problem: większość tej „wiedzy” nie ma nic wspólnego z tym, co współczesna psychologia naukowa wie już o ludzkich postawach, zachowaniach, motywacjach, emocjach i osobowości.
Scott O. Lilienfeld, Steven Jay Lynn, John Ruscio, Barry L. Beyerstein, autorzy książki 50 wielkich mitów psychologii popularnej, to wykładowcy i profesorowie renomowanych amerykańskich uczelni. Dla kogoś, kto tak jak oni zajmuje się psychologią zawodowo i wykształcił już kolejne pokolenie psychologów, kariera mitów tworzonych przez przemysł psychologii popularnej stanowi poważne wyzwanie i to nie tylko dlatego, że dominujące w kulturze masowej mity i stereotypy w większości albo są fałszywe, albo odwołują się do dawno już zarzuconych teorii i koncepcji natury ludzkiej. Gorzej, że część z tych mitów jest po prostu szkodliwa!
Skąd się biorą psychologiczne mity i dlaczego niektóre z nich są groźne, jak nie dać się uwieść poppsychologii i dlaczego w psychologii fakty są zwykle znacznie ciekawsze od fikcji – na te pytania odpowiada 50 wielkich mitów psychologii popularnej.

Dążenie do trwałej abstynencji bywa celem trudnym do osiągnięcia bądź wręcz niemożliwym, co z kolei skutkuje często przerwaniem leczenia. Dopuszczenie możliwości ograniczenia picia staje się wyjątkowo pożądaną strategią terapii uzależnienia od alkoholu. Książka, będąca efektem kilkuletniej pracy badawczej, odpowiada na pytania: - Czy można przewidywać abstynencję u osób uzależnionych od alkoholu oraz jak to robić? - Jakie zasoby odgrywają kluczową rolę na poszczególnych etapach zdrowienia? - U których osób warto stosować model terapii oparty na abstynencji, a w stosunku do jakich pacjentów wykorzystywać podejście ograniczania picia? To pierwsza w Polsce propozycja, wychodzącą naprzeciw potrzebom terapeutów, a otrzymane rezultaty stanowią novum w dziedzinie psychoterapii uzależnień.

Publikacja podejmuje jakże aktualny, a jednocześnie ważny i złożony problem agresywnych zachowań nieletnich. Autorami zamieszczonych w niej analiz są zarówno pracownicy nauki, jak i praktycy. Taka swoista eklektyczność opracowania pozwala z jednej strony na prezentację aktualnych problemów badań nad tym zagadnieniem, różnych jego aspektów fenomenologicznych i etiologicznych, z drugiej zaś ciekawych doświadczeń praktycznych z pracy wychowawczej z nieletnimi i wypływających z nich ogólniejszych wniosków. W większości dotyczą one sposobów przeciwdziałania zachowaniom agresywnym osób z tej grupy wiekowej, analizowanym w szerokim kontekście współczesnej rzeczywistości społecznej, a także instytucjonalnej.

Rozmowa z samym sobą jest zjawiskiem znanym każdemu. Codziennie, w wielu sytuacjach rozmawiamy ze sobą, dyskutujemy, zadajemy pytania i na nie odpowiadamy.

Książka składa się z 3 części. W pierwszej części przedstawiono zjawiska o charakterze dialogowym wraz z interpretacją ich natury i funkcji, jakie pełnią w osobowości. W części drugiej zaprezentowano serię raportów z badań empirycznych inspirowanych teorią dialogowego Ja Huberta Hermansa. W części trzeciej zamieszczono teksty stanowiące szerszą refleksję nad dialogowością myślenia, jego rolą w psychoterapii i komunikacji międzyludzkiej.

W starożytności i we wczesnym średniowieczu ludziom, którzy prowadzili wewnętrzny dialog często zdawało się, że rozmawiają z duchami. Dziś nie mamy wątpliwości, że człowiek często rozmawia sam z sobą, prowadzi wewnętrzny dialog, czasem po cichu, czasem (rzadziej) nagłaśniając narrację. (...) Nie mam najmniejszych wątpliwości, że książka jest dziełem znakomitym. Myślę, że jest to jedna z najważniejszych prac z dziedziny szeroko rozumianej psychologii osobowości, jakie w ostatnich latach ukazały się w literaturze polskiej.

(Z recenzji prof. dr hab. Dariusza Dolińskiego)

Skąd biorą się dobre pomysły? Czy istnieje sposób, by mieć ich więcej? I dlaczego często przychodzą w dziwnych momentach? By odpowiedzieć na te pytania, autorka – niczym Alicja podążająca za Białym Królikiem do Krainy Czarów – poszukuje źródeł kreatywności. Rozmawia z neurologami, naukowcami, pisarzami, muzykami, komikami, artystami i filozofami, pozwala przepuścić prąd przez swój płat czołowy, zapisuje się na zajęcia z improwizacji i jogi nidry, odwiedza kapsułę floatingową, nudzi się, celebruje bezcelowość, śni na jawie i uczy się uciszać wewnętrznego krytyka – własną Królową Kier. Hilde Ostby bada, jaki wpływ na twórcze myślenie mają: współczesny systemu edukacji, aktualny tryb pracy w większości zawodów, nuda, przebywanie na łonie natury czy… częste kąpiele. Zastanawia się także, czy technologia oddala człowieka od osiągnięcia pełni kreatywnych możliwości czy wręcz przeciwnie – umożliwia wzbijanie się na twórcze wyżyny. To książka o nieposkromionej wyobraźni i chęci tworzenia, o pomysłach – dobrych i złych – oraz ich wpływie na otaczający świat. Bo jeśli mamy przetrwać jako gatunek, musimy chronić tę jedną z naszych najbardziej ludzkich cech – kreatywność. Hilde Ostby – zajmuje się historią idei, jest pisarką, dziennikarką i byłą redaktorką wydawniczą. Zadebiutowała w 2013 roku bardzo dobrze przyjętą przez krytyków powieścią Leksikon om lengsel [Leksykon tęsknoty]. Studiowała na uniwersytecie w Oslo, jej praca magisterska dotyczyła Szekspira i różokrzyżowców. Obecnie jest redaktorką w Bibliotece Narodowej i pisze artykuły do „Aftenposten”. Razem z siostrą Ylvą napisała książkę Jak działa pamięć (Marginesy 2018).

Zwykle bez trudu rozpoznajemy sygnały alarmowe naszego organizmu. Nie bagatelizujemy gorączki, łącząc ją z rozwijającym się stanem zapalnym. Wiemy, że wysypka na skórze i swędzenie mogą oznaczać reakcję alergiczną, wymioty pozwalają pozbyć się tok-syn z układu pokarmowego, a znużenie i senność skłaniają nas do odpoczynku. W te i we wszystkie inne doskonałe mechanizmy obronne wyposażyła nas ewolucja.

Randolph M. Nesse, uznany światowy autorytet w dziedzinie psychologii i psychiatrii, współtwórca medycyny ewolucyjnej, autor słynnej książki „Why We Get Sick", teraz zmienia kierunek myślenia o emocjach, samopoczuciu i zachowaniach człowieka. W fascy-nujący sposób pokazuje, że na drodze ku doskonałości ewolucja wyposażyła nas w kompleksowy system obronny - chroniący nie tylko nasze zdrowie fizyczne, ale także psychiczne.

Opierając się na doświadczeniach z własnej praktyki klinicznej i spostrzeżeniach z biologii ewolucyjnej, R.M. Nesse uświadamia współczesnemu człowiekowi, że negatywne emocje odczuwane są w dobrze uzasadnionych ewolucyjnie celach - są przydatne, a wręcz konieczne dla naszego przetrwania. Należy je traktować równie poważnie co sygnały somatyczne - jako ostrzeżenia. Trzeba odejść od myślenia, że przyjemne emocje są dobre, a bolesne złe. Niepokój chroni nas przed szkodą w obliczu niebezpieczeństwa. Niski nastrój zapobiega marnowaniu wysiłków na dążenie do nieosiągalnych celów. Lęk i niepewność skłaniają do ponownego prze-myślenia złych decyzji, niejednokrotnie ratując nas przed osobistą katastrofą, czy to małżeńską, czy zawodową. Warto więc przyglą-dać się tym emocjonalnym sygnałom tak samo uważnie jak gorączce czy wysypce na skórze.

A co jeśli wypracowany ewolucyjnie wewnętrzny sterownik nastrojów zawodzi? Co jeśli pewnych uczuć jest w nas więcej, niż tego potrzebujemy? Psychiatria ewolucyjna pomaga ocenić ich adekwatność do sytuacji i wskazać ścieżki do poprawy samopoczucia, podkreślając, że dla poprawnego funkcjonowania systemu alarmowego naszego organizmu nieuniknione są czasem fałszywe alarmy.