Czwarty

Wierzyliście, że wolność jest dana raz na zawsze?
Myliliście się.
Tracimy ją.
Tu, teraz.

Wierzyliśmy, że koniec zimnej wojny przyniesie ostateczne zwycięstwo demokracji i zapewni wolność przyszłym pokoleniom. Byliśmy naiwni. Autorytaryzm powrócił do Rosji i Putinowska oligarchia bogaczy znalazła sojuszników na całym świecie.

Nacjonaliści, separatyści, radykałowie i kasta najbogatszych z pomocą cyberarmii dyktatora z Kremla oraz chciwych zachodnich technokratów potrafią skutecznie zagospodarować niezadowolenie – wydawałoby się – dojrzałych i odpornych na populizm zachodnich społeczeństw. Pierwsze rosyjskie cele zostały osiągnięte: brexit osłabi Unię Europejską, a Donald Trump odwróci wzrok w najważniejszym momencie. Rodzi się pytanie, jaki będzie następny krok.

Timothy Snyder wskazywał te zagrożenia w swojej niezrównanej książce O tyranii. Dzięki doskonałej analizie zarówno współczesności, jak i historii przejrzyście uświadamia, dokąd zmierzamy: ku wolności czy oligarchii, ku indywidualizmowi czy totalizmowi, ku prawdzie czy fałszowi.

Którą drogą pójdziemy?

Na oddawaną w ręce Czytelnika pracę składa się dziesięć esejów. Rozpoczynają ją teksty dotyczące fundamentalnych kwestii z zakresu polityki pieniężnej, a więc jej strategii i w tym kontekście zjawiska inflacji. Następnie autor dzieli się refleksjami dotyczącymi znaczenia komunikacji banku centralnego dla skutecznej realizacji jego mandatu. Kolejny esej dyskutuje reakcję Narodowego Banku Polskiego na pandemiczny kryzys z początku 2020 r. Następne szkice dotyczą relacji polityki pieniężnej do polityki fiskalnej i makroostrożnościowej, a także autor odnosi się do sposobów ewentualnego uwzględnienia w polityce monetarnej zmian klimatycznych. Czytelnik będzie miał również okazję do refleksję nad wpływem zmian demograficznych na dynamikę cen i politykę pieniężną. Ostatni esej dotyczy działania Rady Polityki Pieniężnej – kolegialnego organu decyzyjnego władzy monetarnej w Polsce - w analizowanym okresie, w tym zwłaszcza szeroko rozumianych uwarunkowań podejmowanych przez nią decyzji i ich wpływu na trafność działań Rady. Całość kończy propozycja przeprowadzenia przez Narodowy Bank Polski przeglądu strategii polityki pieniężnej, podobnego do tych, które zrealizowały w ostatnich latach Europejski Bank Centralny i Rezerwa Federalna.

Aby przewidzieć przyszłość, należy poznać przeszłość, ponieważ wszystko, co na świecie się dzieje, ma swój odpowiednik w minionych czasach

Niccolo Machiavelli

Machiavelli został surowo oceniony przez potomnych. Jego Księcia okrzyknięto podręcznikiem dla amoralnych tyranów, ale przecież opisane w nim doktryny nie zostały odkryte przez Machiavellego. On jedynie miał odwagę opisać to, co praktykowali inni, aby rządzić skutecznie i zapewnić przetrwanie państwa. Zasady spisane w Księciu obowiązują zresztą po dziś dzień - tam, gdzie dochodzi do konfliktu moralności i polityki, ta druga święci tryumfy.
Historie florenckie są jednym z najważniejszych dzieł Machiavellego, napisanym w latach 1521 - 1525 i zadedykowanym papieżowi Klemensowi VII. W pierwszej księdze renesansowy filozof opisał kluczowe wydarzenia z przeszłości Italii, aby w drugiej skoncentrować się na historii Florencji. Dzieło to charakteryzuje się prostą, logiczną narracją, dzięki której autor skutecznie podtrzymuje zainteresowanie czytelnika. Jest to zresztą nie tylko pozycja historyczna, ale również traktat o polityce, kulturze i społeczeństwie. Machiavelli zawarł w niej najważniejsze refleksje dotyczące konfliktów społecznych i politycznych, oparłszy się na rozważaniach o sytuacji średniowiecznej i renesansowej Florencji. Te przemyślenia dotyczące istoty władzy i tego, jaki jej rodzaj i jakie sprawowanie przyczyni się do wzrostu zamożności i znaczenia państwa, pozostają w zadziwiający sposób aktualne. Także dziś bowiem konflikt polityczny jest grą, której stawkę stanowią wolność, godność, odpowiedzialność, dobrobyt i samostanowienie.
I właśnie o tym są Historie florenckie Machiavellego
.
Czasami trzeba jako dobro oceniać mniejsze zło

Niccolo Machiavelli

The far right is on the rise across the world. From Modi's India to Bolsonaro's Brazil, fascism is not a horror that we have left in the past; it is a recurring nightmare that is happening again - and we need to find a better way to fight it.

In How to Stop Fascism, Paul Mason offers a hopeful blueprint for resisting and defeating the new far right. The book is both a chilling portrait of contemporary fascism, and a compelling history of the fascist phenomenon: its psychological roots, political theories and genocidal logic. Fascism, Mason argues, is a symptom of capitalist failure, and it has haunted us throughout the twentieth century.

History shows us the conditions that breed fascism, and how it can be successfully overcome. But it is up to us to challenge it, and time is running out. In the aftermath of COVID-19, we have an opportunity to create a fairer, more equal society. To do so, we must ask ourselves: what kind of world do we want to live in? And what are we going to do about it?

Kilka lat temu skontaktował się ze mną reporter Gazety Wyborczej. Przeczytał oryginalną angielską wersję książki, którą trzymasz w ręku, i chciał ze mną porozmawiać o moich doświadczeniach z polskimi sądami. Zgodziłem się i spotkaliśmy się dwa razy, w sumie około sześciu lub siedmiu godzin, podczas których pokazałem mu mnóstwo dokumentów sądowych i innych rzeczy, które miały mu pomóc zrozumieć moją historię. Zadawał wiele pytań i, moim zdaniem, wykonał dobrą robotę, próbując uzyskać informacje, których potrzebował, aby czytelnicy zrozumieli niesamowitą historię, którą wkrótce przeczytasz. Powiedział mi, że jego redaktor był bardzo zainteresowany i starał się o pozwolenie na umieszczenie tego artykułu w ich ogólnopolskim wydaniu weekendowym.
Po zakończeniu drugiego spotkania czekałem. Potem jeszcze trochę poczekałem. Zadzwoniłem do reportera, aby zapytać go, kiedy artykuł może się pojawić, a on powiedział mi, że jest opóźniany przez redaktorów na wyższym poziomie. Potem, kilka dni później, zadzwonił do mnie, żeby powiedzieć, że Gazeta Wyborcza postanowiła w ogóle nie publikować artykułu.
Kiedy zapytałem, dlaczego nie chcą jej opublikować, powiedział mi, że główne przesłanie tej książki —że polski system sądowniczy jest całkowicie zepsuty — jest niewygodnym przesłaniem dla „Gazety Wyborczej”. W tym czasie zajęta ona była informowaniem czytelników, że polskie sądy są w porządku, a prawdziwym problemem była ingerencja polityczna ze strony rządu. Moja książka sprawiła, że ich stanowisko wydało się śmieszne. Po prostu wszystko, co pomogło PiS i ich próbom zreformowania polskich sądów, nie mogło być promowane przez Gazetę Wyborczą.
Rozumiem, że temat reformy polskich sądów jest kwestią bardzo intensywnie polityczną i unikałem jej komentowania. Myślę, że moja historia mówi sama za siebie i możesz dojść do własnych wniosków co do tego, co należy zrobić.
Dziękuję wydawnictwu Capital za to, czego nie zrobiłaby Gazeta Wyborcza — za umożliwienie
ludziom samodzielnego podjęcia decyzji w sprawie poważnego problemu, który dotyka miliony ludzi w Polsce.

Niniejszą książkę czytać można jako przewodnik po nieliberalnej demokracji w Polsce. Wynik wyborów z 2015 roku zapoczątkował procesy w sferze politycznej, strukturze władzy sądowniczej, organizacji życia kulturalnego, które sprawiły, że Polska stała się tematem licznych analiz na całym świecie. Większość tych dyskusji dotyczyła kwestii demokracji nieliberalnej, populizmu i (neo)konserwatywnego backlashu. Podczas gdy większość argumentów wskazuje na osłabienie demokracji, która ma solidne fundamenty w systemie prawnym, często pomija się jeden z aspektów tych zmian, jakim jest głęboka polaryzacja społeczeństwa wokół upolitycznionych problemów i polaryzacja polityki w Polsce. Wywołała ona bezprecedensowe fale protestów i innych form zaangażowania społecznego. Mapę kluczowych dla kontrrewolucyjnych przemian zjawisk tworzą w tej książce wybitne postaci polskiego świata akademickiego: Andrzej Leder, Jan Sowa, Michał Buchowski, Krzysztof Podemski, Maria Mendel, Tomasz Szkudlarek, Rafał Matyja, Małgorzata Kowalska, Marta Kotwas, Jan Kubik i Beata Kowalska. Analizują oni problem ekspansji prawicowego populizmu, pogardy i wykluczenia, nowych ruchów społecznych, strajków kobiet, pedagogiki wstydu i politycznego cynizmu, antysemityzmu, polityki historycznej rządów „dobrej zmiany”, czy wreszcie nacjonalizmu i jego rytuałów publicznych w postaci obchodów święta niepodległości. Zebranymi artykułami próbujemy odpowiedzieć na pytanie: Czy demokracja w Polsce jest w kryzysie czy w okresie przejściowym? Czy konserwatywna kontrrewolucja zwiastuje zmierzch demokracji, czy też zmianę jej kształtu?