Deportowani do ZSRS

W historii Związku Radzieckiego nie ma okresu równie pasjonującego jak ten, który nastąpił bezpośrednio po śmierci Stalina, i mało jest spraw równie tajemniczych, jak śmierć Ławrientija Berii, odsuniętego od władzy wskutek spisku Chruszczowa, Malenkowa i Mołotowa i straconego w 1953 r. Odpowiedzialny za cierpienia i śmierć niezliczonych ofiar sowieckiego komunizmu, także Polaków, w szczególności zaś za śmierć polskich oficerów w Katyniu, Beria w pełni zasłużył na miano największego stalinowskiego zbrodniarza, sadystycznego kata, diabolicznej bestii niezmierzonych osobistych ambicjach. Jednak upadek Związku Sowieckiego i otwarcie archiwów niespodziewanie ukazało jeszcze jeden, paradoksalny wymiar jego wizerunku. Po śmierci Stalina, Beria snuł szeroko zakrojone plany głębokich ustrojowych reform, plany które bez wątpienia stały się bezpośrednią przyczyną jego upadku.

W swojej monumentalnej biografii Berii, francuska sowietolożka Françoise Thom przedstawia pełną sprzeczności i paradoksów postać człowieka, którego Stalin uważał za sowiecki odpowiednik Heinricha Himmlera.  

Thom stworzyła monumentalne dzieło, opisujące losy jednego człowieka i całą historię komunizmu. 

„Le Figaro”

Françoise Thom jest francuską historyczką i wybitną sowietolożką, wykłada historię nowożytną na Sorbonie. Autorka książek, poświęconych historii Związku Sowieckiego, m.in. „Le Moment Gorbatchev”, „Les Fins du communisme” oraz opracowania wspomnień syna Berii „Beria, mon pere: au cour du pouvoir stalinien”.

Extraordinary stories about what it was like to be a Soviet child during the upheaval and horror of the Second World War, from Nobel Laureate Svetlana Alexievich

What did it mean to grow up in the Soviet Union during the Second World War? In the late 1970s, Svetlana Alexievich started interviewing people who had experienced war as children, the generation that survived and had to live with the trauma that would forever change the course of the Russian nation. With remarkable care and empathy, Alexievich gives voice to those whose stories are lost in the official narratives, uncovering a powerful, hidden history of one of the most important events of the twentieth century.Published to great acclaim in the USSR in 1985 and now available in English for the first time, this masterpiece offers a kaleidoscopic portrait of the human consequences of the war - and an extraordinary chronicle of the Russian soul.

Literacka wersja słynnego Archipelagu Gułag. To, co widziałem, tego człowiek nie powinien widzieć, nie powinien o tym wiedzieć. "Rzeczywistości łagrów, przeżywanej przez miliony ludzi, nie można pojąć, a jeśli nie pojąć, to choć trochę zrozumieć, nie przeczytawszy "Opowiadań kołymskich" w całości. Słynny "Archipelag Gułag" wniósł wiele w poznanie świata łagrów, zwłaszcza w zakresie materiału faktograficznego. Natomiast w sferze przeżyć, emocji, uczuć, myśli i refleksji nad ludzką nędzą to Szałamow jest tym, który beznamiętnie prowadzi nas przez piekło zgotowane przez człowieka drugiemu człowiekowi w naszych czasach" - ze wstępu Juliusza Baczyńskiego.

Stunning photographs of Soviet Metro Stations from across the former states of the USSR and Russia itself, many of which have never previously been documented For us, said Nikita Khrushchev in his memoirs, ‘there was something supernatural about the Metro’. Visiting any of the dozen or so Metro networks built across the Soviet Union between the 1930s and 1980s, it is easy to see why. Rather than the straightforward systems of London, Paris or New York, these networks were used as a propaganda artwork – a fusion of sculpture, architecture and art, combining Byzantine, medieval, baroque and Constructivist ideas and infusing them with the notion that Communism would mean a ‘communal luxury’ for all. Today these astonishing spaces remain the closest realisation of a Soviet utopia. Following his best-selling quest for Soviet Bus Stops, Christopher Herwig has completed a subterranean expedition – photographing the stations of each Metro network of the former USSR. From extreme marble and chandelier opulence to brutal futuristic minimalist glory, Soviet Metro Stations documents this wealth of diverse architecture. Along the way Herwig captures individual elements that make up this singular Soviet experience: neon, concrete, escalators, signage, mosaics and relief sculptures all combine build an unforgettably vivid map of the Soviet Metro. The photographs are introduced by leading architecture, politics and culture author and journalist Owen Hatherley.

If anyone could be considered a Russian counterpart to the infamous British double-agent Kim Philby, it was Oleg Gordievsky. The son of two KGB agents and the product of the best Soviet institutions, the savvy, sophisticated Gordievsky grew to see his nation's communism as both criminal and philistine. He took his first posting for Russian intelligence in 1968 and eventually became the Soviet Union's top man in London, but from 1973 on he was secretly working for MI6. For nearly a decade, as the Cold War reached its twilight, Gordievsky helped the West turn the tables on the KGB, exposing Russian spies and helping to foil countless intelligence plots, as the Soviet leadership grew increasingly paranoid at the United States's nuclear first-strike capabilities and brought the world closer to the brink of war. Desperate to keep the circle of trust close, MI6 never revealed Gordievsky's name to its counterparts in the CIA, which in turn grew obsessed with figuring out the identity of Britain's obviously top-level source. Their obsession ultimately doomed Gordievsky: the CIA officer assigned to identify him was none other than Aldrich Ames, the man who would become infamous for secretly spying for the Soviets. Unfolding the delicious three-way gamesmanship between America, Britain, and the Soviet Union, and culminating in the gripping cinematic beat-by-beat of Gordievsky's nail-biting escape from Moscow in 1985, Ben Macintyre's latest may be his best yet. Like the greatest novels of John le Carré, it brings readers deep into a world of treachery and betrayal, where the lines bleed between the personal and the professional, and one man's hatred of communism had the power to change the future of nations.

Niektóre opinie Sobczaka budzą mój sprzeciw. Ale nie mogę nie wyrazić przy tym szacunki dla bijącej z Dziennika szczerości. I ona też decyduje o wartości zapisów badacza i bacznego, choć niekiedy nader już krytycznego obserwatora. Sądzę więc, że Zmierzch ery Gorbaczowa i triumf Jelcyna zainteresuje wielu czytelników książki. Opis rodzącej się silnie transformacji ustrojowej w Polsce i jej początków w Rosji wybijam na pierwszy plan w Dzienniku profesora Sobczaka nie dlatego, by stanowił w nim dominantę treści, lecz dlatego że Autor jako historyk szybko zdał sobie sprawę, iż zrządzeniem losu stał się obserwatorem wielkiego przełomu historycznego. A mógł przecież ograniczyć się do rzeczy ważnych, ale nie tak gigantycznego kalibru.
prof. dr hab. Eugeniusz Duraczyński

Zafascynował mnie ten Dziennik. Niezbyt wielu historyków prowadziło podobny, tak starannie oddający wszystkie pasje i punkty widzenia. Prezentowany w Dzienniku moskiewskim tekst daje nam fantastyczny materiał oglądu spraw z tamtej strony. Niezbyt ufryzowany oddaje lepiej ducha epoki, zmagań nie tylko Autora niż nie jedno studium socjologiczne. Na kartach odżywają stare zapomniane spory, wielkie ówczesne wydarzenia, dziś nieinteresujące nawet badaczy epoki.
Prof. dr hab. Norbert Kasparek