Do czego służy żaba? Od atomów do żywego osobnika

Biologia i ekologia jaskiń oraz innych obiektów podziemnych jest pierwszą tak kompleksową pozycją, dotycząca biologii i ekologii jaskiń i innych obiektów podziemnych takich jak sztolnie, kopalnie, bunkry czy tunele. Książka adresowana jest do biologów, grotołazów, geologów, geografów, przyrodników i wszystkich fascynatów obiektów podziemnych. Czytelnik znajdzie w niej opisy zwierząt zamieszkujących podziemia, wykazy gatunków wraz z ich ekologią, a także po raz pierwszy w polskiej literaturze speleologicznej rozdziały związane z występowaniem i rolą mikroorganizmów w jaskiniach i innych obiektach podziemnych. Nie zabrakło w niej praktycznych aspektów związanych z monitoringiem oraz ochroną jaskiń. Interesującym podsumowaniem książki jest przewodnik po jaskiniach, a także innych podziemiach w Polsce, obejmujący te bardziej jak i mniej znane obiekty.

Książka jest skierowana do studentów kierunków biologicznych, geologicznych, geograficznych, górnictwa, ochrony środowiska, a także do badaczy obiektów podziemnych, grotołazów, tzw. sztolniowców oraz bunkrowców, przewodników podziemnych oraz tych wszystkich, którzy chcą poszerzyć swoją wiedzą z tego jakże nieznanego i niepoznanego aspektu obiektów podziemnych.

Biotechnologia, w tym biotechnologia drobnoustrojów, jest nowoczesnym i dynamicznie rozwijającym się obszarem wiedzy, integrującym osiągnięcia wielu dyscyplin naukowych z ich zastosowaniem w praktyce, w różnych obszarach działalności człowieka. Prezentowana publikacja odzwierciedla te relacje. Impulsem do przygotowana tej pozycji wydawniczej były przede wszystkim dwie książki opracowane uprzednio pod redakcją naukową Jerzego Długońskiego: Biotechnologia mikrobiologiczna. Ćwiczenia i pracownie specjalistyczne (Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 1997) oraz Microbial Biodegradation: From Omics to Function and Application (Caister Academic Press, 2016).
Oprócz zagadnień stanowiących podstawę biotechnologii drobnoustrojów, takich jak metody pozyskiwania i hodowli mikroorganizmów czy zastosowanie ich w przemyśle i ochronie środowiska, uwzględniono nowoczesne techniki analityczne określane ogólnym skrótem „omics”, a także techniki cyfrowe wykorzystywane do rejestrowania niekorzystnych zmian zachodzących w środowisku, w tym będących skutkiem szkodliwej działalności bakterii i grzybów. Dołączono też kolorowy atlas (rozdział 8) zawierający zdjęcia makroskopowe i mikroskopowe grzybów omawianych w poszczególnych rozdziałach.
Podręcznik został przygotowany z wykorzystaniem wieloletniego doświadczenia naukowego i dydaktycznego autorów, prowadzących zajęcia na różnych kierunkach i specjalnościach nauk przyrodniczych. Zaowocowało to interdyscyplinarnym charakterem publikacji i pozwala sądzić, że będzie ona przydatna nie tylko doktorantom i studentom kierunków biotechnologia i mikrobiologia, lecz także ochrona środowiska, biotechnologie ekologiczne, ekomiasto, biomonitoring, rewitalizacja miast, jak również wszystkim zainteresowanym możliwością zastosowania najnowszych osiągnięć tych obszarów nauki w praktyce.

MOTYL, JAKI JEST, (NIE) KAŻDY WIDZI
Parafraza słynnego hasła z pierwszej polskiej encyklopedii autorstwa Benedykta Chmielowskiego pojawia się w tym miejscu nie przez przypadek. W roku 1745 ksiądz Chmielowski uznał szczegółowe opisywanie konia za pozbawione sensu, gdyż było to zwierzę powszechnie znane, a jego wygląd i właściwości absolutnie oczywiste. Dlatego w Nowych Atenach, w tym jednym, jedynym przypadku, opis zwierzęcia autor zastąpił tylko tym krótkim stwierdzeniem (choć jednocześnie w różnych miejscach swojego dzieła opisał konie dokładnie, legenda pozostała). Nie zmienia to faktu, że z podobną lakonicznością opisu bardzo często spotykamy się współcześnie w odniesieniu do motyli. Gdy jednak uda się kogoś wciągnąć w rozmowę, okazuje się, że wielkie (znacznie większe, niż u koni) zróżnicowanie biologii i zachowań, nie mówiąc o wyglądzie tych owadów, może zainteresować nie tylko specjalistów. Niedowierzanie budzi już fakt, że w naszym kraju żyje ponad trzy tysiące gatunków motyli. Jeśli pokażemy komuś książkę prezentującą te najbardziej pospolite, z pewnością będzie zdumiony, jak barwne są niektóre z nich. Najczęściej nasz rozmówca będzie twierdził, że nigdy nie widział takich na własne oczy, a kiedy na krótkim spacerze lub nawet w przydomowym ogródku uda mu się zaobserwować kilka lub kilkanaście z nich, jest naprawdę zaskoczony. Nagle okazuje się, że nie dostrzegał niezwykłego bogactwa życia toczącego się tuż za progiem…
[fragment Rozdziału 1.]

Grzebaczowate (Spheciformes) są drapieżnymi żądłówkami, charakteryzującymi się dużą zmiennością morfologiczną. Owady te są szczególnie wrażliwe na zmiany środowiska. Spośród gatunków grzebaczowatych wykazanych z terenu Polski aż 80 (ponad 35%) znajduje się na Czerwonej Liście Zwierząt Ginących i Zagrożonych.

Tematyka pracy koncentruje się wokół charakterystyki jakościowej i ilościowej oraz fenologicznej i ekologicznej zgrupowań grzebaczowatych w siedliskach odłogowych Kampinoskiego Parku Narodowego, a także na biologii gatunków i grup ekologicznych, z odniesieniami do oddziałujących na nie czynników biotycznych i abiotycznych. Większość gatunków grzebaczowatych jest związana z siedliskami otwartymi, powstałymi przede wszystkim w wyniku działalności człowieka i ekstensywnego użytkowania przez niego gruntów. Porzucenie tradycyjnej gospodarki rolnej powoduje zarastanie siedlisk otwartych i w efekcie ubożenie fauny grzebaczowatych.

Wyniki przedstawionych badań, potwierdzające teorię, zgodnie z którą różnorodność siedlisk wpływa pozytywnie na bogactwo gatunkowe zwierząt, mogą stanowić wskazówkę przy wyznaczaniu kierunków zarządzania parkami narodowymi. Zalesianie odłogów (siedlisk otwartych) bądź pozostawianie ich do sukcesji naturalnej albo sterowanej ogranicza zmienność siedlisk i w efekcie doprowadza do spadku różnorodności biologicznej na danym terenie.

Kolejna książka tej serii zawiera cały podstawowy zasób wiedzy z zakresu ekologii, jaki obowiązuje studentów tzw. małych kursów oraz 3-letnich studiów licencjackich. Oprócz "klasycznej" wiedzy ekologicznej zawiera rozdziały poświęcone tzw. ekologii aplikacyjnej - zasadom racjonalnej eksploatacji populacji, biologicznej walce ze szkodnikami, ochronie różnorodności gatunkowej, jest także rozdział poświęcony ekotoksykologii. Układ książki taki sam, jak wszystkich z tej serii, tzn. hasło kluczowe, definicje, a następnie rozwinięcie tych zagadnień.


W obecnym wydaniu uwzględniono bardzo dużo zmian i uzupełnień wynikających z nowych doniesień naukowych. Najwięcej uzupełnień dotyczy roślinności kuli ziemskiej, klimatu, wód słodkich i słonych, gdyż zanieczyszczenie środowiska i ocieplenie klimatu powodują różne zmiany w tych ekosystemach. Jest także rozdział na temat strategii ochrony przyrody. W porównaniu z wydaniem pierwszym książka jest wzbogacona licznymi rysunkami i tabelami.


Tłumaczenie: Michał Kozakiewicz, Anna Kozakiewicz, Krzysztof Dmowski

Rozdział 11 z publikacji pt. "Gleboznawstwo", redakcja naukowa: Andrzej Mocek.
Kompendium wiedzy o glebie opracowane według najnowszych kryteriów stosowanych w Polsce i na świecie.
Nowoczesny, ogólnopolski podręcznik gleboznawstwa. Zaprezentowano w nim wiadomości dotyczące genezy, budowy morfologicznej, właściwości oraz klasyfikacji przyrodniczej i użytkowej gleb. Omówiono nowoczesną metodykę oznaczania najważniejszych parametrów glebowych. Książka jest bogato ilustrowana (m.in. są fotografie najważniejszych typów gleb Polski).
W publikacji przedstawiono nową klasyfikację uziarnienia mineralnych utworów glebowych, opracowaną przez PTG (2009), które nawiązują ściśle do podziałów na frakcje i grupy granulometryczne stosowane powszechnie w literaturze międzynarodowej. Zaprezentowano również nowe zasady klasyfikacji przyrodniczej gleb. Systematyka gleb Polski (SgP 2011) jest oparta na kryteriach najczęściej stosowanych w taksonomiach gleb o zasięgu światowym, zalecanych oraz wykorzystywanych w krajach Unii Europejskiej. Książka jest przeznaczona dla studentów kierunków: rolniczych, przyrodniczych, inżynierii kształtowania środowiska, ochrony środowiska, biologii, geografii, geodezji, architektury krajobrazu w ramach studiów licencjackich, magisterskich i doktoranckich oraz dla pracowników naukowych wyższych uczelni i instytutów badawczych.